Bankowość i finanse | WALUTY | Dolar jak enigma

Maria Dunin-Wąsowicz
DOKTOR NAUK POLITYCZNYCH,
SPECJALIZUJE SIĘ W DZIEDZINIE
FINANSÓW MIĘDZYNARODOWYCH

Zwyczajowo do tej enigmatycznej reakcji dołącza się listę czynników przetrwania dolara jako waluty światowej. Jej zawartość jest zmienna, choć do trzech podstawowych elementów zalicza się wiarygodność przywództwa USA w międzynarodowym systemie państw, strategiczne wpływy w polityce międzynarodowej, amerykańskie przywództwo w światowej gospodarce oraz wiarygodność jako partnera politycznego i gospodarczego. W szczególności ostatni czynnik, informujący m.in. o statusie USA jako światowego centrum finansowego, pozwolił im na blisko wiek wykonywania funkcji kredytodawcy ostatniej instancji w międzynarodowym systemie walutowym.

Według Banku Rozrachunków Międzynarodowych (BIS) funkcja ta była pochodną istnienia prawa „potrójnej zbieżności”, oznaczającego, że terytorium emisji waluty światowej (1), obszar podejmowania decyzji dotyczących tego pieniądza (2) oraz terytorium jego obiegu (3) pokrywają się. Finansowa globalizacja zmienia jednak uwarunkowania funkcjonowania waluty. Sprawia, że koncepcja „potrójnej zbieżności” dematerializuje się, ponieważ w międzynarodowym systemie walutowym zaczęły operować waluty nie emitowane przez państwo narodowe, kredyt jest głównie kreowany przez prywatne instytucje i w związku z tym system w dużej mierze opiera się na pieniądzu, o którego istnieniu nie decyduje państwo. Dzisiaj, zdaniem BIS, więcej dolarów emituje się poza Stanami Zjednoczonymi niż na ich terytorium i dzięki decyzjom ich władz. Czy naprawdę dolar ma w tej sytuacji szanse przetrwania? Odpowiedź musi być wielowątkowa.

Symbol w perspektywie

Historia obecności dolara w systemie międzynarodowym jest stosunkowo krótka i nie liczy więcej niż 250 lat. Dolar bowiem wprowadzono do obiegu w 1795 r., kiedy na świecie dominowała waluta francuska, której pozycję przejął następnie brytyjski funt szterling (patrz tab. 1.). Dopiero jednak w połowie lat 20. ubiegłego wieku, a więc ponad 130 lat później, zaczął on konkurować z brytyjskim funtem. Przez następną dekadę udział obu walut w systemie walutowym wynosił ok. 40%. Definitywna detronizacja funta szterlinga i przejęcie jego pozycji przez dolara nastąpiło w drugiej w połowie lat 40. XX w. (np. Eichengreen, 2015).

Dopiero w wyniku ładu pieniężnego ustanowionego po II wojnie światowej na podstawie porozumienia z Bretton Woods zawartego w dniach 1-22 lipca 1944 r., dolar stał się prawnie centralną walutą światową. Każde państwo porozumienia określiło parytet swojej waluty wobec złota lub dolara, przy założeniu, że odpowiada on uzgodnionemu ciężarowi kruszcu bądź walucie USA z zawartością złota określoną 1 lipca 1944 r. Jeden dolar amerykański zawierać miał 0,888671 gramów złota. Członkowie Międzynarodowego Funduszu Walutowego (IMF), również Polska, zobowiązywali się do stabilizacji kursów w stosunku do dolara w obrębie określonego pasma wahań (+/-1% od przyjętego parytetu).

Pierwsze analizy IMF poświęcone powojennej strukturze rezerw światowych pojawiły się w 1947 r. i od tego czasu były systematycznie publikowane. Wynika z nich, że ...