Bankowość i Finanse | Płatności | Szykuje się rewolucja w płatnościach transgranicznych

Jacek Ramotowski

Nieefektywność płatności transgranicznych, związane z nimi koszty oraz utracone korzyści dla ludzi i firm na całym świecie, czyli dla całej globalnej gospodarki, od dawna spędzają sen z powiek korporacjom, bankom, regulatorom i władzom publicznym w najważniejszych gospodarkach świata. Wobec bezradności międzynarodowego ekosystemu finansowego gigant technologiczny Facebook kilka lat temu stworzył projekt Libra i banki centralne złapały się za głowę, że wywoła on zupełnie nowe ryzyka systemowe. Projekt zmienił nazwę na Diem i niewykluczone, że był jedną z przyczyn zatopienia banku Silvergate w USA.

Rękawica rzucona przez Facebooka nie mogła zostać niepodjęta, bo dobrze zidentyfikował rzeczywiste potrzeby. Nad poprawą efektywności w płatnościach transgranicznych kilka lat temu pochyliła się Rada Stabilności Finansowej przy G20. Chodzi nie tylko o obniżenie kosztów, co ważne np. dla migrantów pracujących w bogatych krajach. Stawką jest poprawa warunków dla globalnego wzrostu gospodarczego, handlu międzynarodowego i integracji finansowej, poprawa przejrzystości i pewności transakcji. A także zahamowanie postępującej fragmentacji światowego systemu finansowego po pandemii i wojnie.

Ministrowie finansów i szefowie banków centralnych G20 w październiku 2020 r. zapalili zielone światło i zlecili Komitetowi ds. Płatności i Infrastruktury Międzynarodowej (CPMI) przy Banku Rozliczeń Międzynarodowych (BIS) podjęcie prac nad zinwentaryzowaniem funkcjonalności w światowym systemie płatności transgranicznych oraz ocenę, co w nim można ulepszyć.

Brak wspólnych rozwiązań

Tymczasem gołym okiem widać, że funkcjonalność i szybkość płatności transgranicznych pozostają daleko w tyle za wieloma rozwiązaniami krajowymi, takimi choćby jak u nas, gdzie możliwa jest niemal natychmiastowa zapłata za towar. Dlaczego tak jest? Odpowiedź jest prosta – bo brakuje wspólnych zasad uznawanych międzynarodowo, umocowanych w prawie, i wspólnej infrastruktury. Brakuje też reguł odpowiedzialności za podział ryzyka, w tym ryzyka płynności, walkę z praniem brudnych pieniędzy oraz sposobu rozliczania transakcji walutowych.

W każdym kraju nad systemem płatniczym czuwa jeden nadzór, obowiązuje jeden zbiór regulacji. Dostawcy usług płatniczych mają dostęp do bezpiecznych aktywów rozliczeniowych i potencjalne zabezpieczenie ze strony banku centralnego. Zdecydowana większość transakcji realizowana jest w jednej walucie. Instytucje finansowe są płynne. W płatnościach transgranicznych brakuje wspólnych aktywów rozliczeniowych. Wielość walut wymaga dokonywania pomiędzy nimi przeliczeń i utrzymywania w każdej z nich płynności. W przypadku krajów o niepłynnych rynkach walutowych zarządzanie ryzykiem walutowym i ryzykiem płynności jest bardzo drogie.

Wreszcie kosztowne jest wypełnienie wymogów zgodności z przepisami dotyczącymi transakcji transgranicznych, czyli „poznaj swojego klienta” (KYC) oraz przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CFT). Brakuje wspólnego zarządzania tymi procedurami i ich monitorowania, a zaufanie do instytucji z innego kraju może nieść za sobą ryzyka.

Pandemia i wojna w Ukrainie jeszcze bardziej uświadomiły potrzeby szybkich płatności międzynarodowych poprzez nadwerężenie, a przynajmniej okresowe zerwanie łańcuchów dostaw. Zamknięcie gospodarki Chin z powodu polityki zero-COVID zmusiło przedsiębiorstwa przemysłowe do poszukiwania producentów komponentów i półproduktów po całym świecie. Powstawały nowe, nieprzetestowane wcześniej relacje handlowe i często żądania natychmiastowej zapłaty ...