Bankowość i Finanse | Butelkomaty | Banki nie zarobią na systemie kaucyjnym

Od 1 stycznia 2025 r. w Polsce ma wystartować tzw. system kaucyjny, stymulujący zwrot opakowań po napojach.

– W Polsce system kaucyjny ustanowiony został ustawą z 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw – wylicza Konrad Nowakowski, prezes Polskiej Izby Odzysku i Recyklingu Opakowań (PIOIRO).

Kupując napój, konsumenci uiszczą kaucję za jego opakowanie. Będzie to złotówka za butelkę szklaną i 50 groszy za butelkę plastikową albo puszkę. W mniejszych sklepach kaucja będzie zwracana ręcznie, a w wielkopowierzchniowych – automatycznie. Uruchomione zostaną w tym celu automaty zwrotne RVM – Reverse Vending Machines, potocznie nazywane butelkomatami lub recyklomatami.

– Polacy przyzwyczaili się już do różnorodnych automatów sprzedających, pozwalających na bezobsługowe nabywanie żywności, napojów czy biletów. Jednak już w przyszłym roku w przestrzeni publicznej pojawią się nowe urządzenia – RVM, które nie są jeszcze powszechnie znane polskim konsumentom – tłumaczył Krzysztof Hornicki, wiceprezes zarządu Krajowego Systemu Kaucyjnego ZWROTKA.

Pierwsze recyklomaty pojawiły się w USA w 1922 r. Po latach rozwoju tego typu maszyna to nie dziura w ścianie do wrzucania butelek, a zawansowane rozwiązanie technologiczne. Zadaniem maszyny jest przyjęcie opakowania, stwierdzenie czy znajduje się ono w systemie kaucyjnym, a więc czy ma zostać wypłacona kaucja, zniszczenie opakowania i posortowanie odpadów. Recyklomat musi też przekazać dane do centralnego systemu informatycznego o przeprowadzonej akcji.

Jednocześnie automat wyręcza pracowników sklepów. Eksperci szacują, że dużym sklepie będą zbierane tysiące opakowań dziennie, w mniejszym około tysiąca.

Obrót bezgotówkowy

Butelkomaty mają zwracać kaucję klientom oddającym zużyte opakowania. Najczęściej otrzymamy kupon, który może posłużyć do wypłaty gotówki w kasie sklepowej lub do pomniejszenia kwoty kolejnych zakupów. Możliwe są inne modele, np. wypłaty na konto bankowe, czy gotówki bezpośrednio z maszyny, jednak, jak pokazują badania firmy Tomra, 87% klientów decyduje się na kupon.

– Zwroty bezgotówkowe zmuszają do zapytania, kto zapłaci za przelew? Z kolei gotówka w maszynie naraża ją na próby dewastacji – zauważył Marcin Derenda, managing director, AKE Technologies. – Koszt obsługi gotówki może okazać się wyższy niż zysk – dodaje Dariusz Staszewski, prezes zarządu R3 Polska sp. z o.o., producenta automatów zwrotnych na puszki aluminiowe oraz opakowania PET.

Dzisiaj przynajmniej sześć sieci handlowych testuje zwrotomaty na dużą skalę, żeby zautomatyzować proces od samego początku wdrożenia systemu. Docelowo widok takich maszyn będzie powszechny. Mają ruszyć testy butelkomatu tworzonego w Poznaniu przy współudziale Łukasiewicz-Poznańskiego Instytutu Technologicznego. Recyklomat ma zwracać pieniądze na konto, byłaby to zatem szansa zarobku dla banków lub innych operatorów płatności.

– Na ten moment trudno jest wskazać rolę banków w systemie kaucyjnym. Rynek musi odpowiedzieć na nową potrzebę i zaproponować rozwiązania zgodne z obowiązującymi regulacjami w tym zakresie, które będą wygodne i akceptowalne dla konsumentów. Te praktyki będą się dopiero tworzyć, a my jako bank uniwersalny bacznie przypatrujemy się wszelkim działaniom w tym zakresie zarówno po stronie konsumenta, jak i biznesu – informuje Karolina Jagodzińska-Szynkura, menadżer ds. klimatu i dekarbonizacji, Credit Agricole Banku Polska.

Niestety, to chyba jedyny z pomysłów zakładających oddawanie pieniędzy klientom sklepów. Powszechniejsza jest metoda zwrotu kaucji w postaci bonu, który można wykorzystać na dalsze zakupy w sklepie konkretnej sieci.

Odpowiedzialny biznes

System kaucyjny stymuluje pozytywny wpływ na środowisko, do czego banki przykładają dużą wagę. Przykładowo Credit Agricole Bank Polska od wielu lat angażuje się w działania na rzecz ograniczania zanieczyszczenia środowiska. Łączy siły ze spółką leasingową EFL i ekologiem Dominikiem Dobrowolskim edukuje, apeluje o zmiany w prawie i zachęca klientów do włączania się w akcje przyjazne środowisku, by wspólnie zrobić coś dobrego dla Ziemi.

– W 2020 r. zainicjowaliśmy kampanię edukacyjną #mniejplastiku, która ma na celu zmianę świadomości i nawyków konsumentów i zmniejszenie w ten sposób zużycia plastiku. W ramach kampanii w całej Polsce zorganizowaliśmy kilkadziesiąt różnych akcji, imprez i wydarzeń, m.in. trzy ekologiczne odyseje, czyli wielkie akcje sprzątania nadbałtyckich plaż, gór i brzegów Wisły. Wystartowały też dwie międzynarodowe akcje na rzecz czystości rzek: Akcja Czysta Odra i Akcja Czysta Wisła, które będziemy kontynuować również w tym roku. Ponad 50 miejscowości odwiedziła nasza plenerowa wystawa edukacyjna pt. „Plastikowa Odyseja”, zorganizowaliśmy 358 spotkań z mieszkańcami i turystami, 15 lekcji w szkołach oraz 6 edukacyjnych webinarów – wylicza Karolina Jagodzińska-Szynkura.