Bankowość i finanse | Wirus sojusznikiem oszustów

Krzysztof Bielak

Autorzy opracowania zwrócili uwagę, że ponad 40% przedstawicieli instytucji finansowych biorących udział w badaniu, opracowanym przez Związek Przedsiębiorstw Finansowych i EY, za istotny problem, zwiększający ryzyko wyłudzeń i oszustw, wskazało nieświadomość klientów.

Czy wzrosło zjawisko nadużyć?

Nadużycia dotyczą praktycznie wszystkich gałęzi branży finansowej, niemniej szczególnie na nie narażone są te instytucje, w których istnieje bezpośrednia styczność na linii klient-organizacja. Dlatego w najnowszej edycji badania pod uwagę wzięto cztery grupy respondentów: banki, instytucje pożyczkowe, firmy leasingowe oraz zakłady ubezpieczeń. Nową grupę stanowią tu podmioty świadczące usługi w zakresie ubezpieczeń osobowych, majątkowych i reasekuracji.

„Wprowadzenie w Polsce stanu epidemii spowodowało, że – podobnie jak większość przedsiębiorstw – branża leasingowa przeszła na tryb pracy zdalnej” – stwierdza w raporcie Andrzej Sugajski, dyrektor generalny Związku Polskiego Leasingu. Praca zdalna to nie tylko nowy, niesprawdzony wcześniej na taką skalę model działania, ale także ryzyko potencjalnych fraudów. Branżę tę zawsze cechowała bardzo bliska współpraca zarówno z korzystającymi, jak i dostawcami z uwagi na fakt, że firmy leasingowe są właścicielami przedmiotów przez cały okres obowiązywania umowy. Wprowadzone ograniczenia wpłynęły na intensywność takich kontaktów. W rezultacie wzrosło ryzyko nadużyć, przez co niezbędna stała się bardziej wnikliwa identyfikacja tożsamości klienta, ocena jego wiarygodności, a także weryfikacja samego przedmiotu leasingu i źródła jego pochodzenia. Podobnie jak w ubiegłych latach, najskuteczniejszymi metodami walki z nadużyciami okazały się zespoły specjalistów zatrudnionych do wykrywania nieprawidłowości, prowadzenia baz danych oraz weryfikacji danych klientów.

– Klienci instytucji finansowych nie zdają sobie sprawy, że czasami sami ułatwiają działanie przestępcom. Dlatego tak ważne jest, aby instytucje finansowe stale rozwijały i doskonaliły swoje mechanizmy zapobiegania fraudom, by być o krok przed oszustami i jeszcze lepiej zabezpieczać siebie i swoich klientów. Pamiętajmy, że modus operandi przestępców się zmienia wraz z coraz szerszym wykorzystywaniem kanałów zdalnych. Raport „Nadużycia na rynku finansowym” pokazuje nie tylko skalę zjawiska wyłudzeń, czy też ocenia stosowane metody walki z nimi, ale przede wszystkim może pomóc opracować i wdrożyć skuteczne systemy zapobiegania nadużyciom – mówi Marcin Czugan, prezes ZPF.

Łatwiej o przestępstwa

COVID-19 w znacznym stopniu uderza w instytucje finansowe. Niepewność dotycząca dalszego przebiegu pandemii, a także jej wpływu na gospodarkę i społeczeństwo, wymusiła na większości podmiotów gospodarczych wprowadzenie gwałtownych zmian w działalności operacyjnej oraz planach strategicznych. Jak wynika z ocen przedstawionych przez autorów raportu „Nadużycia w sektorze finansowym”, w dobie wymuszonej epidemią pracy zdalnej, ograniczonego funkcjonowania placówek stacjonarnych oraz przeniesienia większości codziennej aktywności do świata wirtualnego, klienci są bardziej skłonni do podejmowana ryzykownych zachowań konsumenckich. Niewystarczająca ochrona danych, nieintencjonalne udostępnianie loginów lub haseł i inne niefrasobliwe działania, mogą stanowić potencjalną okazję dla oszustów, chcących dokonać przestępstw na szkodę posiadaczy rachunków bankowych i z wykorzystaniem danych osobowych.

– Doświadczenia kryzysu z lat 2007/2008 pokazały, że zawirowania gospodarcze negatywnie wpływają na uczciwość, a w niepewnych czasach rośnie presja na działania nieetyczne. Co jednak ciekawe, z naszej analizy wynika, że pierwsze miesiące pandemii nie przyniosły gwałtownego wzrostu liczby nadużyć w porównaniu do statystyk w pozostałych miesiącach roku. Wygląda więc na to, że w dobie pracy zdalnej i coraz bardziej cyfrowych finansów, instytucje finansowe są coraz lepiej przygotowane do walki z nadużyciami, a nasilające się w ostatnich latach zjawiska nieco wyhamowały. Minione 12 miesięcy, zdaniem prawie połowy respondentów, nie przyniosło intensyfikacji zjawiska fraudów, a straty z ich tytułu nieznacznie spadły. Niewykluczone jednak, że miało to związek z zaostrzeniem procedur kredytowych, a to właśnie nadużycia w tym obszarze są od początku naszego badania najistotniejszym problem instytucji rynku finansowego – zaznacza Mariusz Witalis, Partner EY, Lider Działu Zarządzania Ryzykiem Nadużyć.

Badanie „Nadużycia w sektorze finansowym„
To cykliczny projekt realizowany od 2009 r. przez ZPF i EY. Jego celem jest zobrazowanie i monitorowanie zmian nadużyć występujących w instytucjach działających w różnych sektorach rynku usług finansowych w Polsce. Raport, tworzony na podstawie wyników badań, przedstawia obserwacje i wnioski istotne dla podnoszenia poziomu ochrony profesjonalnych uczestników rynku finansowego przed wyłudzeniami i oszustwami. Ze względu na wyjątkowe okoliczności, tegoroczna edycja badania została uzupełniona o analizę wpływu pandemii COVID-19 i lockdownu na badane zjawiska. Wzięły w niej udział cztery grupy respondentów: banki, instytucje pożyczkowe, firmy leasingowe oraz zakłady ubezpieczeń. W przeciwieństwie do zeszłorocznego roku, w którym najliczniejszą grupę stanowiły banki, w tegorocznej edycji największą grupą respondentów były instytucje pożyczkowe.

Pomysłowi przestępcy

54% ankietowanych przedstawicieli instytucji finansowych zauważyło w ostatnich 12 miesiącach wzrost liczby nadużyć. Częściej niż w poprzednim roku zdarzały się także przypadki tego typu oszustw z wykorzystaniem kart kredytowych (15% wskazań), dotyczących prania pieniędzy, fałszowania sprawozdań finansowych, dochodziło także do ataków hakerskich i nieautoryzowanych transakcji na rachunkach klientów (po 12%). Z tegorocznego raportu płynie wniosek, że pomysłowość oszustów dopuszczających się nadużyć finansowych wciąż zaskakuje – ponad dwie piąte badanych ekspertów odnotowało w ostatnim czasie wzrost liczby tych kategorii oszustw, które nie należą do najczęściej spotykanych. Mimo wszystko, branża finansowa w Polsce coraz lepiej radzi sobie z wykrywaniem i zapobieganiem nadużyciom. W ocenie prawie trzech czwartych ankietowanych reprezentowane przez nich instytucje są dobrze przygotowane na walkę ze zmieniającymi się schematami nadużyć, w tym z zastosowaniem nowych technologii.

Uczestnicy badania wskazywali natomiast na trudności w ściganiu fraudów, wynikające z ograniczeń spowodowanych lockdownem gospodarki. Wiązało się to z utrudnionym prowadzeniem postępowań sądowych z powodu zawieszenia działalności sądów i prokuratur oraz problemami z obiegiem dokumentów i windykacją, a także ograniczonym kontaktem z klientami.

Kongres Antyfraudowy
To cykliczne wydarzenie poświęcone problemowi nadużyć w sektorze finansowym jest swoistym forum wymiany poglądów i doświadczeń pomiędzy specjalistami odpowiadającymi za skuteczność programów walki z wyłudzeniami. Ma międzysektorowy charakter, co umożliwia integrację wiedzy różnych środowisk branży finansowej o zjawisku wyłudzeń. Kongres jest kierowany do szerokiego spektrum podmiotów sektora finansowego, w tym banków, firm leasingowych, zakładów ubezpieczeń, SKOK-ów i firm pożyczkowych. Sesje plenarne tegorocznego kongresu poświęcone były m.in. cyberbezpieczeństwu i przeciwdziałaniu fraudom z wykorzystaniem nowych technologii, problemom związanym z działalnością w czasie lockdownu, a także nowym regulacjom związanym z walką z nadużyciami w okresie pandemii.