Bankowość i finanse | Handel w epoce COVID-19 i przelotne restrykcje

Maria Dunin-Wąsowicz

Czy wobec tego należy już mówić o kryzysie wolnego handlu, czy może jedynie o krótkotrwałym przestoju w handlu światowym? Jeszcze nie wiadomo. Każdy kryzys ma swoją specyfikę i w szczególny sposób dotyka „wybrane” obszary gospodarki. O ile kryzys z lat 2008+ miał przede wszystkim charakter finansowy, to już Wielki Kryzys z lat 30. XX w. spowodował zablokowanie światowego handlu.

Z analiz obecnej sytuacji wynika, że metody ochrony społeczeństw przed COVID-19 prowadzą do wymuszonego protekcjonizmu handlowego. Ten zaś z kolei, uzupełniony o różne działania regulacyjne, prowadzi do spadku obrotów towarami i usługami. WTO prognozuje, że właśnie dlatego tegoroczny spadek handlu na świecie może wynieść ok. 9,2%. Być może takie rokowania powinny cieszyć, ponieważ analizy z kwietnia 2020 r. zakładały, że sięgnie on ponad 12%. Prognoza na 2021 r. zakłada „odbicie” w handlu na poziomie 7,2%.

Specyfika problemu

Można wyróżnić trzy etapy przebiegu problemów państw na tle zwalczania rozprzestrzeniania się koronawirusa. Po okresie azjatyckiej epidemii w miesiącach styczeń-marzec 2020 r. doszło do jej rozwoju w Europie i USA w okresie marzec-maj. Niskie liczby zachorowań pozwalają potraktować czas miesięcy letnich jako okres wytchnienia od choroby. We wrześniu, a zwłaszcza w październiku, liczba zarażeń wirusem zwiększyła się jednak wielokrotnie.

Wszystkie cztery etapy spowodowały kolejno wychłodzenie aktywności gospodarczej oraz ograniczenia komunikacyjne, co doprowadziło do redukcji poziomu wymiany – odpowiednio najpierw w Azji, a następnie w państwach rozwiniętych. W okresie wakacji sytuacja gospodarcza i handlowa zaczęła normować się, ale wrzesień dał początek drugiej fali pandemii, o możliwości której pisałam numerze kwietniowym. Wraz z nią wrócił czas niepewności w gospodarce – przede wszystkim państw rozwiniętych – oraz wątpliwości związanych z konsekwencjami pandemii handlu na świecie.

Tę ramową analizę można przełożyć na liczby obrazujące konsekwencje prób zablokowania rozprzestrzeniania się wirusa dla różnych gospodarek. Według szacunkowych danych OECD, spadek poziomu światowego PKB w II kw. roku wyniósł 9,8%. Tak błyskawicznej redukcji wzrostu w gospodarce nie odnotowano od czasu kryzysu finansowego, kiedy to w I kw. 2009 r. doszło do jednorazowego spadku PKB na poziomie 2,3%.

Najpoważniejsze skutki walki z COVID-19 odczuły państwa rozwinięte, zwłaszcza te, w których lockdown miał najbardziej restrykcyjny charakter (patrz tab. 1).

W takich państwach, jak Włochy, Kanada i Niemcy redukcja poziomu PKB wynosiła odpowiednio 12,4%, 12,0 % oraz 9,7%. Spadek w USA był nieco niższy niż w Niemczech i wyniósł ok. 9,5%. Najsilniej pandemia dotknęła gospodarki i społeczeństwa Francji i Wielkiej Brytanii. W przypadku Francji spadek PKB miał charakter dwustopniowy: w I kw. wyniósł 5,9%, zaś w II – 13,8%. Wielka Brytania odnotowała jego obniżkę w pierwszej połowie roku rzędu 21,7%.

Spadek PKB Chinach, gdzie pandemia rozpoczęła się na przełomie listopada i grudnia ub.r., wyniósł w I kw. br. 6,8%. Lipiec przyniósł jednak trend odwrotny i Chiny odnotowały ...