Banki wobec problemów firm z regulowaniem zobowiązań

Rozmowa obojga ekspertów dotyczyła między innymi roli banków komercyjnych w finansowaniu restrukturyzacji przedsiębiorstw, które zostały mocno i trwale doświadczone kryzysem COVID-19.

Czy bank może być partnerem w procesie odbudowy i transformacji przedsiębiorstw? Obecnie widzimy wzrastającą liczbę niewypłacalności i nowo otwieranych przez sądy procesów restrukturyzacji. Liczba procesów restrukturyzacji wzrosła w ciągu trzech kwartałów tego roku o 8% w stosunku do tego samego okresu 2019 r.

1,1 mln klientów skorzystało z moratorium pozaustawowego

Jeśli chodzi o tzw. postępowania uproszczone (wprowadzone w Tarczy), zostało rozpoczętych już ok. 130. Jaką rolę w procesach restrukturyzacji mogą odegrać banki? – pytała Ewa Mochocka.

Na tak postawione pytanie, Tadeusz Białek, który ze strony ZBP nadzoruje prace związane z problematyką restrukturyzacji przypomniał, że od połowy marca do 30 września udało się w sektorze bankowym wdrożyć dość skuteczny instrument wspierający firmy.

Chodzi o moratorium pozaustawowe na spłaty zobowiązań, z którego skorzystało 1,1 mln klientów, w tym 150 tys. przedsiębiorców.

Co dalej z moratorium pozaustawowym?

Instrumentarium to wykorzystywało działania i wytyczne EBA ( Europejski Urząd Nadzoru Bankowego). Przeprowadzono całą ścieżkę rejestracji takiego rozwiązania poprzez KNF i EBA. Moratorium wygasło 30 września (było raz przez EBA przedłużone — początkowo miało obowiązywać do 30 czerwca).

Rozmowy w sprawie wznowienia wytycznych dot. moratoriów toczą się w EBA, ale nie ma jeszcze żadnych konkretów

W komunikacie EBA wskazano, że termin ten nie oznacza, że moratoria nie mogą być udzielane dalej w poszczególnych państwach członkowskich w ramach poszczególnych branż.

Jednak, jak stwierdził Tadeusz Białek, nie ma już gwarancji ochrony, jaka wynikała z tych wytycznych, co z punktu widzenia rachunkowości prowadzonej w bankach jest dla nich problematyczne (przesuwanie ekspozycji pomiędzy koszykami ).

Rozmowy w sprawie wznowienia wytycznych dot. moratoriów toczą się w EBA, ale nie ma jeszcze żadnych konkretów.

Wiceprezes ZBP zwrócił uwagę, że we wrześniu nie zdawano sobie sprawy ze skali jaką może przybrać druga fala pandemii, nie jest więc wykluczone, że poprzednie rozwiązania zostaną jednak przywrócone.

Zdaniem uczestników dyskusji banki widząc, że ich klienci już mają pogarszające się wyniki finansowe, powinny aktywniej monitorować ich sytuację.

Jak stwierdził Tadeusz Białek, przepisy związane z COVID-19 nie wyłączyły wciąż obowiązującego art. 75c prawa bankowego, który nakazuje podjęcie przez bank stosownych działań restrukturyzacyjnych w momencie opóźnienia się przez klienta korporacyjnego lub indywidualnego ze spłatą kredytu.

Również są jeszcze przepisy z tzw. Tarczy 1.0. Zawarty w niej art. 31f mówi o tym, że bank może zmienić określone w umowie o udzieleniu kredytu warunki lub terminy jego spłaty, jeżeli został on udzielony przed 8 marca 2020 r. i zmiana taka jest uzasadniona oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy dokonaną nie wcześniej niż 30 września 2019 r.

Dobre praktyki

Zwrócił uwagę na potrzebę zastosowania w obecnej sytuacji tzw. Dobrych Praktyk  Procesów Restrukturyzacji Przedsiębiorstw

Sektor bankowy dwa lata wypracowywał ten zbiór dobrych praktyk. Jak podkreślił Tadeusz Białek celem banku nie jest doprowadzenie klienta do ogłoszenia upadłości, a wręcz przeciwnie, w interesie banku jest aby klient, firma zachowała ciągłość działania, i aby  mogła regulować swoje zobowiązania.

ZBP upowszechnia wśród przedsiębiorców wiedzę o zbiorze dobrych praktyk dla restrukturyzacji, między innymi na forum Rady Przedsiębiorczości

Jednak taka sytuacja wymaga otwartości ze strony klienta, który nie powinien ukrywać tzw. „trupów w szafie” w obawie przed ostrą reakcją banku. Otwartość i transparentność klienta oraz dobra wiara pozwala na wypracowanie rozwiązań, w tym restrukturyzacyjnych, których celem jest przetrwanie firmy.

Wiceprezes ZBP zwraca uwagę, że restrukturyzacja nie jest to postępowanie prowadzące do umorzenia długów, ale działanie nakierowane na to aby utrzymać lub przywrócić zdolność przedsiębiorstwa do obsługi zobowiązań, poprzez ustabilizowanie w krótkim terminie jego płynności finansowej i wdrożenia uzgodnionego programu naprawczego.

Również Ewa Mochocka, z perspektywy doradcy obserwuje, jak ważne jest zbudowanie zaufania klienta i jego pewności, że w banku nie spotka się od razu z egzekucją zadłużenia, blokowaniem rachunków itp., ale będzie mógł liczyć na dialog.

Tadeusz Białek podkreślał, że wspomniany zbiór dobrych praktyk dla restrukturyzacji jest tzw. miękkim prawem, tym nie mniej przedsiębiorca ma możliwość reagowania jeśli bank jego zdaniem  nie stosuje się  do przyjętych dla branży bankowej dobrych praktyk.

Wspomniane dobre praktyki wypracowane przez ZBP dotyczą przedsądowej restrukturyzacji.

Jak stwierdził Tadeusz Białek,  ZBP upowszechnia wśród przedsiębiorców wiedzę o zbiorze dobrych praktyk dla restrukturyzacji, między innymi na forum Rady Przedsiębiorczości, która zrzesza wszystkie największe organizacje samorządu gospodarczego i organizacje pracodawców.

Przypomniał, że Komisja Nadzoru Finansowego pozytywnie zaopiniowała wspomniany zbiór dobrych praktyk i wskazał, że rekomendacje ZBP mogą stanowić instrumentarium, z którego poszczególne elementy mogłyby w przyszłości znaleźć odzwierciedlenie w rekomendacjach KNF.

Druga szansa

W czerwcu 2019 r. opublikowano w UE dyrektywę tzw. drugiej szansy. Chodzi o dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postanowień dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów.

Ma ona być wprowadzona do porządku prawnego również w naszym kraju.

Zdaniem wiceprezesa ZBP wdrożenie dyrektywy UE dotyczącej tzw. drugiej szansy znacząco opóźni się w Polsce. Jak podało Ministerstwo Sprawiedliwości, Polska wystąpi o przedłużenie wdrożenia dyrektywy o rok, czyli w praktyce będzie to półtora roku, ponieważ termin implementacji jest do połowy przyszłego roku.

Ma to znaczenie zwłaszcza przy restrukturyzacji prowadzonej przez sądy np. w zakresie usprawnienia procedury postępowania układowego. Obecnie uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne jest tylko częściową implementacją dyrektywy i do tego epizodyczną (rozwiązanie zawarte w jednej z Tarcz ma obowiązywać tylko przez rok).

ZBP zwracał uwagę, że przyjęte w Tarczy szybkie postępowanie odbywa się prawie wyłącznie kosztem uprawnień wierzycieli. W opinii Tadeusza Białka, niektóre obecne trwające postępowania są wszczęte w złej woli i tylko po to, żeby uzyskać darmowe wakacje kredytowe przez cztery miesiące i wstrzymać bank przed możliwością podjęcia jakichkolwiek działań w tym czasie.

Asset Management Company

W trakcie rozmowy poruszono sprawę utworzenia instytucji typu asset management company (AMC), której głównym zadaniem byłoby nabycie aktywów zagrożonych po obniżonej cenie w zamian za emisję obligacji i zarządzanie nimi przez określony czas w celu maksymalizacji możliwości odzyskania wartości.

Jak stwierdził Tadeusz Białek, w ZBP trwają prace koncepcyjne dotyczące utworzenia takiego podmiotu. Takie rozwiązanie nie jest regulowane przepisami prawa UE i nie znajduje odzwierciedlenia w przepisach polskich, ale jest znane w niektórych krajach na świecie.

Jego zdaniem bez instytucji typu AMC trudno będzie w Polsce poradzić sobie z rosnącym problemem kredytów nieregulowanych ( NPL).

Podsumowując rozmowę Ewa Mochocka, stwierdziła:

– Firmy, klienci banków powinny pomoc bankom, aby te z kolei mogły im skutecznie pomóc.

Kongres Bankowości Korporacyjnej i Inwestycyjnej jest inicjatywą Gdańskiej Akademii Bankowej w ramach całorocznego Projektu EKF, skoncentrowaną na dyskusji o finansowaniu i wspieraniu przedsiębiorstw przez prywatne oraz publiczne instytucje finansowe i rozwojowe. Tegoroczna, szósta edycja Kongresu odbyła się 19 listopada 2020 w formule online.