Banki pomogą MŚP, … ale za poręczeniem Państwa

Skierowana przez Radę Ministrów 24 października br. do parlamentu nowelizacja ma na celu „stworzenie ram prawnych dla realizacji dwóch fundamentalnych projektów przewidzianych w Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju (SOR). W obszarze „Kapitał dla rozwoju”, SOR przewiduje wprowadzenie trwałego, systemowego instrumentu wsparcia rozwoju MŚP (Małych i Średnich Przedsiębiorstw) przy wykorzystaniu gwarancji spłaty kredytów, opartego na Krajowym Funduszu Gwarancyjnym (KFG).”  – czytamy w rządowym uzasadnieniu projektowanej ustawy.

Przekładając to na język bardziej zrozumiały – chodzi o utworzenie nowego systemu gwarancji spłaty kredytów, a tym samym zapewnienie powszechnie dostępnych gwarancji wspierających rozwój MŚP.

Źródłem i podstawą prawną nowelizacji jest Ustawa z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (Dz. U. z 2015 r. poz. 1052 i 1854 oraz z 2016 r. poz. 2260) oraz Rozporządzenie Komisji (UE) Nr 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i art. 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej dla tzw. pomocy de minimis.

Stosowania przepisów projektowanych zmian miałoby nastąpić z dniem 1 stycznia 2018 r., z tym, że do poręczeń i gwarancji udzielanych w związku z realizacją programów rządowych do dnia 30 czerwca 2018 r. stosowane będą zasady dotychczasowe.

O co chodzi?

Przedsiębiorcy z sektora mikroprzedsiębiorców oraz małych lub średnich przedsiębiorców (MŚP)  zmagają się z typowymi trudnościami, występującymi w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej, których przyczyną jest niedobór środków finansowych bądź ograniczony do nich dostęp, co niekorzystnie odbija się na skłonności do inwestycji, utrzymaniu płynności (realizacja bieżących płatności), planach zwiększenia zatrudnienia, czy podniesienia płac. Sektor ten charakteryzuje większa wrażliwość na wpływ czynników zewnętrznych niż duże firmy, co przekłada się m.in. na większe problemy z utrzymaniem płynności i niską aktywność inwestycyjną, przy jednocześnie wyższych kosztach pozyskania kredytowania z banków.

W rezultacie takie warunki wstrzymują potrzebne inwestycje, powodują zatory płatnicze, narażają na spadek konkurencyjności i spowalniają wzrost sektora MŚP. Odpowiedzią obecnego rządu na powyższe uwarunkowania jest stworzenie instrumentu wsparcia ułatwiającego podmiotom gospodarczym dostęp do krótko- i długoterminowego kapitału finansującego ich rozwój w okresie spowolnienia gospodarczego. Dzięki zastosowaniu formuły portfelowej – banki kredytujące, bez zbędnych formalności, zabezpieczają ryzyko udzielanych dla MŚP kredytów.

Wdrożenie tego instrumentu w formule pomocy de minimis pozwoliło na zaoferowanie go przedsiębiorcom już w 2013 r., początkowo nieodpłatnie, następnie za stawkę prowizyjną 0,5%. Program ten zapewnia sektorowi MŚP dostęp do gwarancji kredytowych i jest finansowany w przeważającym stopniu z Budżetu Państwa (dodatkowo z wpływów z opłat prowizyjnych oraz dochodów z windykacji), został bowiem zaprojektowany jako doraźne narzędzie antykryzysowe.

Potrzebę wspomnianego instrumentu udowadnia skala jego wykorzystania. Od początku realizacji programu rządowego „Wspieranie przedsiębiorczości z wykorzystaniem poręczeń i gwarancji BGK” – do końca sierpnia 2017 r. Bank Gospodarstwa Krajowego udzielił gwarancji de minimis na łączną kwotę 41,578 mld zł. Dzięki nim, banki udzieliły kredytów o łącznej wartości 73,837 mld zł.

Co ciekawe, w latach 2013-2016 dzięki gwarancjom de minimis powstało bądź zostało utrzymanych ok. 100 tys. miejsc pracy. Tylko w okresie lipiec 2015 r.- czerwiec  2016 r. dzięki tym gwarancjom:

– utworzono bądź utrzymano ok. 100 tys. miejsc pracy, – w gospodarce pojawiło się 13,7 mld zł dodatkowego kredytu,

– 54% beneficjentów poprawiło, a dalsze 39% utrzymało, swą pozycje rynkową,

– 54% beneficjentów gwarancji kredytów obrotowych dokonało inwestycji, a dalsze 43% wprowadziło innowacje.

Rząd zakłada zatem, że należy spodziewać się podobnych efektów w kolejnych latach funkcjonowania systemu gwarancyjnego określonego nowelizowaną ustawą. Dlatego proponowane przedłożenie rządowe przewiduje, że:

1. Zamiast programu odnawianego corocznie decyzjami Rządu pojawi się system zapewniający przedsiębiorcom trwały, stabilny dostęp do preferencyjnych gwarancji umożliwiający planowanie wykorzystania instrumentów gwarancyjnych w strategicznej perspektywie, a wolumen udzielanych gwarancji powinien pozostać na poziomie zbliżonym do lat ubiegłych (ok. 9 mld zł),
2. Zamiast budżetowego finansowania przeważającej wysokości wydatków i kosztów z tytułu udzielonych gwarancji stanowiących pomoc publiczną lub pomoc de minimis powstanie – jak czytamy w uzasadnieniu rządowego projektu – „instrument umożliwiający stworzenie „montażu finansowego” środków uwolnionych z instrumentów finansowych programów operacyjnych szczebla centralnego (obecnej i minionej perspektywy finansowej UE), środków realokowanych z kapitałów BGK oraz ewentualnej, dobrowolnej partycypacji interesariuszy w dowolnym przedziale czasowym, przy czym budżet pełniłby rolę wspomagającą jako gwarant systemu.

Instrumentem tym byłby Krajowy Fundusz Gwarancyjny (KFG) utworzony w BGK. Oczekiwanym efektem projektu jest zatem kontynuacja programu gwarancji de minimis przy ograniczeniu zaangażowania budżetu państwa”.

Do kogo są adresowane nowe przepisy?

Rządowy plan zakreśla wstępnie horyzont jej obowiązywania na 11 lat (1 stycznia 2018 – 31 grudnia 2028). Ma ona dotyczyć 40-45 tysięcy udzielonych gwarancji, średnio 18 tysiącom firm rocznie. Poza Budżetem Państwa działającym „technicznie” poprzez Bank Gospodarstwa Krajowego nowelizacja może zainteresować 20-25 działających w kraju banków. Według rządowego uzasadnienia ustawy wysokość finansowego zaangażowania banków (wysokość udzielanych kredytów) szacuje się na 16 mld zł rocznie przy 9 mld zł udzielanych co rok gwarancji (ale: szczegółowe wyliczenia oraz rolę KFG zawiera tekst uzasadnienia projektu ustawy – patrz link na końcu tekstu).

Co ciekawe, rząd zakłada, że dzięki zasileniu KFG środkami z funduszu statutowego BGK oraz środkami z Unii Europejskiej, a także uwzględniając opłaty prowizyjne za udzielane ze środków KFG gwarancje – szacowane jest zmniejszenie wydatków (z Budżetu Państwa na skutek wejścia w życie projektowanej ustawy i utworzenia KFG, w stosunku do wariantu dalszego udzielania gwarancji de mninimis od 2018 r.) w oparciu o obowiązujące przepisy ustawy oraz o przepisy kolejnego rozporządzenia Ministra Finansów wydłużającego możliwość udzielania gwarancji de minimis łącznie w latach 2018 – 2028 – do 1,6 mld zł.

I jedna uwaga. Według danych publikowanych przez AECM – Europejskie Stowarzyszenie Instytucji Poręczeniowych oraz według szacunków BGK, pomimo sukcesów Portfelowej Linii Gwarancyjnej de minimis, zaangażowanie w poręczenia i gwarancje na jedno polskie MŚP stanowiło jedynie 60% średniej unijnej.

Jak problem został rozwiązany w innych krajach?

Chodzi tu w szczególności o kraje członkowskie OECD/UE. Powszechnie stosowaną formą wsparcia w państwach UE w formie poręczeń i gwarancji jest udzielanie ich jako pomocy de minimis lub pomocy publicznej. W państwach UE/OECD działają rozbudowane systemy poręczeniowo-gwarancyjne dla MŚP, przy czym poręczenia i gwarancje stanowią trwały element systemu wsparcia przedsiębiorczości. Poniżej przytaczamy przykłady działalności europejskich instytucji poręczeniowo-gwarancyjnych:

– Portugalia: SPGM – sieć towarzystw poręczeń wzajemnych z rozbudowanym systemem regwarancji państwa. Zaangażowanie w poręczenia i gwarancje to 3 360 mln euro (dane koniec 2016 r.), sprzedaż poręczeń i gwarancji za rok 2016 – 1 323 mln euro.

– BPI France – bank publiczny udzielający gwarancji dla MŚP.  Zaangażowanie w poręczenia i gwarancje na koniec 2016 r. – 16 096 mln euro, sprzedaż poręczeń i gwarancji za rok 2016 odnotowano na poziomie 5 923 mln euro.

– Niemcy: to sieć banków poręczeniowych (Burgschaftsbanken) zlokalizowanych w krajach związkowych (landach), objętych podwójnym systemem regwarancji: na szczeblu federalnym oraz na szczeblu landów. Zaangażowanie w poręczenia i gwarancje (dane na koniec 2016 r.) to kwota 5 557 mln euro, sprzedaż poręczeń i gwarancji za rok 2016 to 1088 mln euro.

Generalnie – formą wsparcia w państwach UE w formie poręczeń i gwarancji jest udzielanie poręczeń i gwarancji jako pomocy de minimis.

http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/AB211BE2824B2870C12581C6002E0D86/%24File/1965.pdf

Bogdan Koblański