Banki i odmrażanie gospodarki w Polsce, i w krajach UE

Dramatyczne i nagłe zamrożenie dominującej części gospodarek europejskich na skutek pandemii koronawirusa powoduje, że lista podmiotów, które oczekują wsparcia finansowego jest olbrzymia. W szczególności pomocy potrzebują małe i średnie przedsiębiorstwa, które najmniej odporne są na kryzysy gospodarcze.

Pomocy mogą udzielać przede wszystkim: rządy narodowe, instytucje unijne, samorządy terytorialne różnego szczebla lub inne organizacje i osoby (np. prywatne). Nie ulega wątpliwości, że największa presja i natężenie fali próśb wysyłanych przez poszkodowane przedsiębiorstwa skierowana jest do rządów i władz państwowych.  Dysponują one stosunkowo licznymi i relatywnie największymi zasobami.

Władza wykonawcza wsparta szybkim procesem legislacyjnym posiada zarówno aparat wykonawczy jak i dostęp do finansowania ze źródeł publicznych, włącznie z możliwością zwiększania deficytu budżetowego.

Narzędzia,  jakie mogą być zastosowane w przeciwdziałaniu skutkom pandemii mogą dotyczyć działań w obszarze: zatrudnienia, odroczeń i zwolnień podatkowych, instrumentów finansowych i polityki strukturalnej. W niniejszym artykule odniesiemy się głównie do wykorzystywanych narzędzi finansowych związanych z funkcjonowaniem sektora bankowego.

Unia Europejska

Po stronie Unii Europejskiej w pierwszej kolejności przegłosowano udostępnienie państwom członkowskim 37 miliardów euro z istniejących funduszy strukturalnych, które mogą być przeznaczone na rozwiązanie kryzysu wywołanego przez pandemię i wsparcie systemów opieki zdrowotnej, przedsiębiorstw i pracowników.

W Polsce dotyczy to m.in. programów regionalnych, Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój (POIR).

W strefie euro Europejski Bank Centralny zapewnił 750 miliardów euro na zmniejszenie długu publicznego, a także 120 miliardów na luzowanie ilościowe oraz 20 miliardów euro na wykup długów.

Natomiast Komisja Europejska udostępniła miliard euro z Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS),  aby poprzez Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI) udzielać specjalnych gwarancji. Ma to zachęcać banki i innych pożyczkodawców do zapewnienia płynności w wysokości 8 mld euro dla co najmniej 100 000 małych i średnich przedsiębiorstw w Europie.

Przygotowywany wieloletni budżet na lata 2021-2027 zawierać ma ogromny pakiet stymulacyjny na  rzecz ożywienia gospodarczego, zasilany nie tylko środkami budżetowymi, ale także innymi instrumentami finansowymi.[1]

Bezpośrednio w odniesieniu do sektora bankowego Komisja Europejska postanowiła wesprzeć banki, aby ułatwić im kredytowanie zarówno gospodarstw domowych, jak i przedsiębiorstw, zwłaszcza z sektora MŚP.

Postanowiono uelastycznić standardy rachunkowości i ramy ostrożnościowe oraz wprowadzić ukierunkowane zmiany („quick-fix”) w unijnych przepisach bankowych. Komisja zaproponowała przyspieszoną modyfikację rozporządzenia w sprawie wymogów kapitałowych, aby jak najbardziej zwiększyć zdolność banków do udzielania kredytów i pokrywania strat związanych z koronawirusem.

Ponadto zdecydowano się na wprowadzenie nowego harmonogramu stosowania międzynarodowych standardów rachunkowości w odniesieniu do kapitału banków, większe uprzywilejowanie gwarancji publicznych, a także odroczenie terminu stosowania wskaźnika dźwigni i sposobu jego obliczania.

Komisja wskazała na potrzebę przyspieszenia daty rozpoczęcia stosowania przygotowywanych środków zachęcających banki do finansowania projektów dotyczących pracowników, MŚP i infrastruktury, zgodnych z przyjętymi tymczasowymi ramami pomocy państwa, dopuszczanymi przez UE.[2] Stanowią one, że możliwe są m.in.:[3]

1) Dotacje bezpośrednie, zastrzyki kapitału, selektywne korzyści podatkowe oraz zaliczki w wysokości do 800 tys. euro dla jednego przedsiębiorstwa. Państwa członkowskie mogą również udzielać nieoprocentowanych kredytów/pożyczek lub gwarancji na zabezpieczenie finansowania pokrywających 100 proc. ryzyka.

2) Gwarancje państwowe na pożyczki zaciągane przez przedsiębiorstwa, do 90 proc. ryzyka.

3) Subsydiowane pożyczki ze środków publicznych dla przedsiębiorstw z korzystnymi stopami oprocentowania.

4) Gwarancje dla banków kierujących pomoc państwa do gospodarki realnej.

5) Publiczne, uproszczone krótkoterminowe ubezpieczenia kredytów eksportowych.

6) Odroczenia płatności podatkowych lub zawieszenia składek na ubezpieczenie społeczne.

7) Dopłaty do wynagrodzeń pracowników dla przedsiębiorstw, które w przeciwnym wypadku musiałyby dokonywać zwolnień.

Poszczególne państwa zaczęły składać do Komisji Europejskiej swoje programy wspierania gospodarki w  czasie pandemii, które rozpatrywane są zgodnie z wyżej wymienionymi ustaleniami. Dzieje się to relatywnie szybko, a po pierwszych, marcowych doświadczeniach już na początku kwietnia dokonano zmian i uzupełnień tych zasad.

Pojawiły się już też pierwsze przekrojowe zestawienia instrumentarium finansowego zastosowanego przez poszczególne kraje.

OECD przeprowadziła badanie dotyczące tego zagadnienia. [4]   Z zestawienia zawartego w  tabeli 1 wynika, że niewiele krajów wykorzystało jak do tej pory wszystkie instrumenty finansowe zaliczane do następujących grup: gwarancje kredytowe, bezpośrednie pożyczki oraz granty i subsydia.

Najszerzej do tej problematyki podeszły: Austria, Francja, Niemcy i Wielka Brytania czyli kraje reprezentujące solidnie rozwinięte sektory finansowe. Rumunia i Węgry ograniczyły się do użycia tylko jednego rodzaju instrumentów finansowych.

Patrząc analitycznie na to zagadnienie, istotne jest nie tylko odnotowanie faktu zastosowania danego instrumentu finansowego, ale także ocenę jego dostępności (wymagane kryteria, czas udostępnienia i korzystania) rozmiar jego potencjalnego wpływu, aspekty administracyjne związane z jego użyciem (np. prostota formularzy, przyjęte procedury postępowania oraz inne specyficzne cechy np. udział  banków komercyjnych czy prywatnych, formy monitorowania i kontroli zasadności ich użycia). Opracowanie OECD nie dostarcza jednak pełnych informacji w tym zakresie.

Tabela 1. Przegląd reakcji krajów europejskich w zakresie implementacji instrumentów finansowych

Gwarancje kredytowe

Gwarancje to instrument najczęściej stosowany przez kraje europejskie. Jego mechanizm pozwala na wzrost dostępności kredytów. Poprzez efekt dźwigni zwiększa skalę przeznaczanych na pomoc środków. Ważne znaczenie mają ułatwienia czynności administracyjnych. Generalnie nie pojawiały się tu rozwiązania innowacyjne w  sposobach udzielania gwarancji kredytowych.

Oto przykładowe decyzje w tym obszarze:

• rząd Danii zagwarantuje 70% wartości wszelkich nowych pożyczek bankowych udzielonych firmom MŚP, które odnotowały spadek zysków operacyjnych o ponad 50%;
• rząd Niemiec kwotę gwarancji udzielanych przez banki gwarancyjne podwoił do 2,5 mld euro;
• rząd Hiszpanii pierwszą transzę nowych gwarancji publicznych zaoferował na poziomie 80% ryzyka;
• austriacki bank promujący innowacyjność uchylił opłaty za obsługę i nie wymaga obliczeń planistycznych, planów biznesowych ani zabezpieczeń;
• Włochy zniosły opłaty za przyznawane gwarancje

Bezpośrednie wsparcie MŚP

Liczne kraje europejskie zwiększyły istotnie kredyty dla firm z sektora MŚP (Austria, Chorwacja, Czechy, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Portugalia, Słowenia, Hiszpania, Szwajcaria).

W części utworzono specjalne, nowe systemy pożyczek w celu wsparcia firm dotkniętych koronawirusem.

Dla przykładu Austria, Chorwacja i Czechy wprowadziły specjalne fundusze pożyczkowe COVID-19, zapewniające finansowanie kapitału obrotowego. Niektóre państwa te nowe instrumenty pożyczkowe zastosowały do określonych sektorów.

W Austrii 100 mln euro przeznaczono na pożyczki dla hoteli, które poniosły ponad 15% straty w sprzedaży, zaś Hiszpania wprowadziła linię kredytową w wysokości 400 mln euro dla najbardziej dotkniętych sektorów, takich jak turystyka i transport.

W części krajów złagodzono również procedury i warunki na jakich udziela się pożyczek.

Dotacje i subwencje 

Te instrumenty zostały zastosowane dość powszechnie, o czym świadczą działania w przykładowych krajach:

• Władze Belgii zapewniły dotację w wysokości do 4 000 euro dla firm, które muszą zamknąć je czasowo (np. 2 000 euro dla fryzjerów); a na szczeblu lokalnym Walonia uruchomiła maksymalna dotację w wysokości 5 000 euro.
• Rząd Danii dla małych firm, które odnotowują spadek przychodów o ponad 30%, stworzył możliwość uzyskania dotacji do 75% utraconych dochodów i otrzymania pomocy w pokryciu części stałych wydatków;
• we Francji małe firmy i osoby prowadzące działalność na własny rachunek mogą otrzymać miesięczną rekompensatę w wysokości 1500 Euro, gdy ich obrót jest mniejszy niż 1 mln euro, a ich obrót spada o 70% lub więcej.

Poniżej przedstawione są informacje dotyczące programów pomocy dla a firm zaliczanych do MŚP w wybranych krajach: Włoszech, Czechach, Wielkiej Brytanii oraz Polsce.

Włochy[5]

Komisja Europejska zatwierdziła program rządu włoskiego wspierający moratorium na kredytowanie przez banki działalności MŚP dotkniętych epidemią koronawirusa. Gwarancje państwowe obejmują: odroczenia spłaty kredytów w rachunku bieżącym, udzielane zaliczki przez banki, pożyczki, kredyty hipoteczne i operacje leasingowe. Program wsparcia obowiązuje do 30 września 2020 r., a gwarancje obejmują 18 miesięcy po upływie końca moratorium. Ryzyko podejmowane przez państwo jest ograniczone do 33%, a pośrednicy finansowi muszą sami podjąć wysiłki w celu odzyskania środków. Włoska Agencja Kredytów Eksportowych została  upoważniona do udzielania gwarancji. Maksymalna kwota wynosi 200 mld euro, z tym, że co najmniej 30 mld euro należy przeznaczyć na sektor MŚP.[6] Gwarancja obejmuje 90% kwoty pożyczki dla przedsiębiorstwa posiadającego mniej niż 5000 pracowników zatrudnionych we Włoszech, i nie może przekroczyć 1,5 mld euro rocznych przychodów.

Czechy[7]

Rząd Republiki Czeskiej ogłosił stan wyjątkowy od 12 marca 2020 r. do 30 kwietnia 2020 r. Program wsparcia składa się z trzech części określanych jako: COVID – I, COVID –  II  i COVID Praga. Program został też zaakceptowany przez Komisję Europejską. COVID – I: pożyczki udzielane są przez dwie instytucje państwowe, w tym Bank Rozwoju, bez odsetek i opłat, w kwotach od 500 000 CZK (ok. 18 500 euro) do 15 mln CZK ( ok. 555 000 euro) z dwuletnim okresem zapadalności i możliwym odroczeniem spłaty do 12 miesięcy. COVID – II:  banki komercyjne udzielają pożyczek firmom, które otrzymają  gwarancje Banku Rozwoju, do 80% kwoty gwarantowanej, na okres do 3 lat. W programie COVID Praga gwarancje udzielano MŚP działającym w Pradze do 80% kwoty głównej pożyczki udzielanej przez jeden z banków komercyjnych zaangażowanych w ten projekt. Maksymalna pożyczka wynosi 15 mln CZK.

Wielka Brytania[8]

Jest dużym zaskoczeniem, gdy już dwoma nogami Wielka Brytania jest poza Unią, to jej zasadnicza część programu antykryzysowego jest zgodna z wytycznymi Komisji Europejskiej na temat wsparcia wynikającego z przerwania działalności biznesowej z powodu koronawirusa. W pierwszej kolejności pojawiły się gwarancje pokrywające 80% kredytów udzielanych dla firm z sektora MŚP o obrotach do 45 mln. GBP (ok. 49 mln Euro) udzielane za pośrednictwem British Business Bank. W ramach drugiego ruchu skoncentrowano się na bezpośrednich dotacjach. Całkowity budżet tego programu wynosi 600 mln GBP (ok. 654 mln Euro).  Jedno przedsiębiorstwo może maksymalnie uzyskać wsparcie nie przekraczające 800 000 Euro. Rozwiązanie to obowiązuje do 30 września 2020 r. Kryteria jakie zastosowano do firm które ubiegają się o pomoc finansową są następujące:

• prowadzenie działalności na terenie Zjednoczonego Królestwa,
• przychody nie większe niż 45 mln GBP rocznie,
• firma musi należeć do wspieranej branży,
• pożyczka byłaby przyznana (posiadanie zdolności kredytowej) gdyby nie pandemia COVID-19.

18 marca 2020 rząd brytyjski opublikował specjalny program wsparcia dla MŚP.[9] Zgodnie z tymi założeniami firmy w sektorze detalicznym, hotelarskim i rekreacyjnym nie będą musiały płacić podatków  w latach 2020-2021. Uprawnione są te podmioty, których nieruchomość stanowi: sklep; restauracja, kawiarnia, bar, kino lub miejsce muzyki na żywo,  nieruchomości montażowe lub rekreacyjne (np. klub sportowy, siłownia lub spa) lub obiekt hotelowy (hotel, pensjonat lub zakwaterowanie z własnym wyżywieniem). Firma nie musi podejmować żadnych działań, poza złożeniem odpowiedniego wniosku do lokalnych władz. Program obejmuje również tych, którzy musieli całkowicie zamknąć działalność z powodu koronowirusa.

Polska

W sytuacji pandemii i lockdownu działania banków w Polsce w zakresie MŚP obejmują dwie równie ważne kwestie.

Po pierwsze dotyczy to zarządzania portfelem już udzielonych kredytów, którego wartość na koniec lutego 2020 r. wynosiła 185 mld PLN.

Po drugie banki muszą zdecydować się jak prowadzić akcję kredytową w warunkach niepewności wywołanej pandemią. Już w połowie marca podjęły one szereg działań, m.in. decyzje o udzielaniu na wniosek klientów (w tym MŚP) zawieszenia spłaty rat kapitałowo-odsetkowych lub rat kapitałowych przez okres do 3 miesięcy i automatyczne wydłużenie o ten sam okres spłaty kredytu.  

Warunkiem jest przedłużenie ważności zabezpieczenia. Działania te potocznie nazywane są wakacjami kredytowymi. Procedury są maksymalnie uproszczone, oczywiście z zachowaniem reżimu obecnie obowiązującego prawa.

Banki zobowiązały się również do przedłużenia na wniosek klienta finansowania na okres do 6 miesięcy wszystkim przedsiębiorcom, którzy mieli na koniec 2019 roku zdolność kredytową, zostali dotknięci skutkami koronawirusa i którym w najbliższych miesiącach upływa termin odnowienia istniejącego finansowania.

Analogiczne rozwiązania dotyczą bankowych firm leasingowych i faktoringowych. Banki zadeklarowały, że nie będą pobierać opłat lub prowizji za przyjęcie i rozpatrzenie wniosków dotyczących zawieszenia spłat rat.

Umożliwiono składanie tych wniosków w sposób odformalizowany, tj. bez dodatkowych dokumentów i zaświadczeń potwierdzających w sposób szczegółowy aktualną sytuację ekonomiczną kredytobiorcy.

W obecnych warunkach potrzeba, aby banki wykorzystały gwarancje, jakie daje państwo, i nie zamykały akcji kredytowej

Szok, z jakim mamy obecnie do czynienia, jest bardzo nietypowy: najpierw doświadczyliśmy problemów z podażą (zerwanie łańcucha dostaw), a później wprowadzono procedury, które drastycznie ograniczyły, a w skrajnych przypadkach wyzerowały popyt na wiele dóbr i usług. Jest  to zabójcza kombinacja dla najmniejszych firm.

Dodatkowo, świadomość, że gospodarka wchodzi w recesję i nie wiemy jak z niej będzie wychodzić (układ V, U, W, L), ogranicza to skłonności zakupowe zarówno osób prywatnych jak i przedsiębiorców. Firmy z wielu branż mają więc przed sobą perspektywę bardzo ograniczonych przychodów (wpływów) i stałych kosztów (wydatków) do pokrycia.

Obecnie i w przyszłości kluczowe znaczenie ma dostęp do kredytu obrotowego. Popyt na to finansowanie będzie więc duży. Jednak w obecnych warunkach banki, co jest zrozumiałe, nie chcą się nadmiernie eksponować na ryzyko. Zacieśniają polityki kredytowe, zwiększają wymagania, a tym samym ograniczają podaż kredytu.

Szczególnie dotyczy to całego sektora mikroprzedsiębiorców oraz takich branż jak: transport osób, gastronomia, hotelarstwo, działalność turystyczna, edukacja i szkolenia, branża „eventowa”, handel detaliczny i hurtowy.

Tak więc koniecznym jest umożliwienie bankom ograniczenia tego ryzyka, prawdopodobnie w jeszcze większym stopniu niż obecnie. Dlatego też we wsparciu MŚP w okresie pandemii i lockdownu podstawową rolę może odegrać Bank Gospodarstwa Krajowego i inne agendy rządowe. Obecnie przyjęty system tworzą trzy filary[10]:

1. System dopłat do oprocentowania bankowych kredytów obrotowych dla przedsiębiorców dotkniętych skutkami pandemii COVID-19. Okres objęcia kredytu dopłatami wynosi maksimum 12 miesięcy

2. Gwarancje de minimis, które będą udzielane według zmienionych zasad do końca 2020 roku. Zmiany w programie w stosunku do poprzednich założeń dotyczą 4 aspektów:  zwiększenia zakresu gwarancji do 80 proc. kwoty kredytu, braku naliczania prowizji za pierwszy roczny okres gwarancji, wydłużenie gwarancji do 39 miesięcy dla kredytu obrotowego przeznaczonego na finansowanie zobowiązań wynikających z prowadzonej działalności gospodarczej.

3. Wsparcie z wykorzystaniem funduszy unijnych, w tym  Pożyczki Płynnościowe POIR udzielane do końca 2020 przez instytucje współpracujące z BGK. Pożyczki udzielane są do kwoty 15 mln zł, na 6 lat przy zerowym oprocentowaniu, braku opłat i prowizji zarówno za udzielenie jak i obsługę pożyczki, karencja w spłacie do 6 miesięcy. Są jednak dwa ograniczenia: firma nie mogła się znajdować w trudnej sytuacji przed 31.12.2019, a obecne problemy wynikają z wystąpienia pandemii COVID-19 lub jest nią zagrożona oraz na MŚP nie ciąży obowiązek zwrotu pomocy i nie podlega wykluczeniu z możliwości dostępu do środków publicznych.

Pożyczki Płynnościowe POIR są elementem tzw. rządowej tarczy antykryzysowej. Przedsiębiorcy mogą je uzyskać po złożeniu wniosku w instytucji finansującej, współpracującej z BGK (Polska Fundacja Przedsiębiorczości, Krajowe Stowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości, Lubelska Fundacja Rozwoju).

Już w kwietniu banki uruchomiły finansowanie MŚP, wykorzystując środki krajowe i unijne. Do dyspozycji zostanie postawionych ponad 120 mld zł preferencyjnych zabezpieczeń kredytowych ze środków krajowych i unijnych. Od 30 marca br. 18 banków komercyjnych i sektor bankowości spółdzielczej (poprzez oba zrzeszenia) wspierają MŚP z wykorzystaniem gwarancji de minimis COVID-19 Banku Gospodarstwa Krajowego.

Szacunki wskazują, że do końca 2020 roku może zostać  udzielonych w ten sposób ponad 20 mld zł nowych kredytów. Dzieje się to na następujących warunkach: poziom 80% gwarancji BGK w okresie do 99 miesięcy, zabezpieczone regwarancjami Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI).

Banki i bankowe spółki leasingowe zamierzają w ciągu najbliższych tygodni wesprzeć przedsiębiorstwa wykorzystując ponad 100 mld zł gwarancji i poręczeń BGK dla spłat kredytów (do 250 mln zł) średnich i dużych przedsiębiorców, udzielanych na zapewnienie płynności finansowej (ok. 120 mld zł planowanej akcji kredytowej).

BGK przeznaczy 0,5 mld zł na dopłaty do oprocentowania odnawialnych i nieodnawialnych kredytów obrotowych MŚP i dużych firm w celu zapewnienia płynności finansowej zagrożonej lub utraconej w zw. z COVID-19, (ok. 30 mld zł planowanej akcji kredytowej).

Dodatkowo banki wezmą udział w Rządowym Programie dotyczącym wsparcia finansowego Polskiego Funduszu Rozwoju S.A. dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w ramach rządowej Tarczy Antykryzysowej. [11] Przewiduje się, że podstawowym instrumentem wsparcia finansowego przedsiębiorstw będą subwencje finansowe, z których większa część (do 75% finansowania) będzie bezzwrotna po spełnieniu warunku kontynuacji działalności gospodarczej w okresie 12 miesięcy od przyznania subwencji.

Program skierowany jest do około 670 tys. polskich przedsiębiorców. Ma pomóc im powrócić na ścieżkę wzrostu po zamrożeniu gospodarki w czasie walki z koronawirusem. Zakłada się dwa rodzaje wsparcia finansowego dla MŚP: dla mikroprzedsiębiorców o łącznej wartości 25 mld zł oraz dla małych i średnich przedsiębiorstw o łącznej wartości 50 mld zł. Nadrzędnymi szczegółowymi celami Programu są m.in:

– udostępnienie mikro, małym i średnim przedsiębiorcom finansowania na warunkach preferencyjnych, w istotnej części bezzwrotnego, dla zapewnienia płynności i stabilności finansowej w okresie poważnych zakłóceń w gospodarce w związku ze skutkami pandemii;

–  przekazanie rekompensat finansowych dla przedsiębiorców w związku ze szkodami w postaci utraconych dochodów lub dodatkowych kosztów poniesionych w wyniku pandemii;

– stabilizacja finansowa małych i średnich przedsiębiorstw celem ochrony miejsc pracy i bezpieczeństwa finansowego obywateli;

Realizacja Programu została powierzona PFR, który będzie podejmował decyzje o wypłacie środków na podstawie wniosku składanego poprzez system bankowości elektronicznej banków komercyjnych. Na dzień 30 kwietnia akces do programu zgłosiło 16 banków komercyjnych i jedno zrzeszenie banków spółdzielczych.

Na koniec należy podkreślić, że wszystkie formy wsparcia kierowane są do klientów, a nie samych banków, które zobowiązane są do tzw. transferu korzyści pomocowej poddanej monitorowaniu.

Wnioski

Na podstawie podanych faktów w zakresie uruchomienia instrumentów finansowych dla ochrony firm z sektora MŚP wynika, że:

‒ występuje ogromna determinacja europejskich rządów, aby  mikro, małe i średnie firmy mogły w krótkim czasie powrócić do prowadzenia działalności na poziomie przed wystąpieniem pandemii koronawirusa. Jednakże nie wiadomo czy zaoferowana podaż środków finansowych będzie dostosowana do realnego popytu rynkowego,

‒ władze państw członkowskich wykazały dużą zdolność do opracowania kompleksowych programów pomocy, w tym przy znacznym wykorzystaniu instrumentów finansowych oferowanych we współdziałaniu z sektorem bankowym,

‒ Komisja Europejska określiła podstawowe ramy wsparcia firm, które mogą być elastycznie dostosowane do uwarunkowań poszczególnych krajów w ramach ich własnej polityki gospodarczej i świadomie realizowanych celów,

‒ uruchomiane programy zmniejszają niepewność i dają szanse dla opracowanie indywidualnych ścieżek wyjścia z sytuacji kryzysowej dla firm, gdyż obowiązują do końca wrzenia 2020 r. Programy podlegają sukcesywnym, istotnym modyfikacjom. W dużym stopniu opierają się na zaufaniu do firm, co można zaobserwować poprzez redukcję wymogów administracyjnych. Koszty tej pomocy są ogromne, ale będą jeszcze większe.

‒ Skala potrzebnego wsparcia nasuwa wątpliwości dotyczące możliwości sprostania przez poszczególne państwa, w tym dotyczy to też Polski.

Z tych względów należałoby się zastanowić nad bardziej selektywnym kierowaniem tej pomocy, uwzględniającym przede wszystkim kryteria branżowe i regionalne.

Zatem konieczne jest ustalenie listy celów, priorytetów, a następnie stałego monitorowania oraz oceny efektywności udzielanego wsparcia.

Należy zwrócić uwagę, aby ograniczone zasoby stałyby się rzeczywistymi silnikami dynamizującymi powrót gospodarki na ścieżkę rozwojową.

Prof. dr hab. S. Kasiewicz, dr hab. L. Kurkliński prof. SGH, dr hab. W. Rogowski prof. SGH, Zakład Zarządzania Ryzykiem, Instytut Finansów Korporacji i Inwestycji, Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie.

[1] Parlament Europejski, 10 działań UW w walce z koronawirusem, https://www.europarl.europa.eu/news/pl/headlines/priorities/reakcja-ue-na-koronawirusa/20200327STO76004/10-dzialan-ue-w-walce-z-koronawirusem

[2] European Commission, Banking package to facilitate lending to households and businesses in the EU, https://ec.europa.eu/info/publications/200428-banking-package-communication_en

[3] Komisja Europejska, Pomoc państwa: Komisja rozszerza tymczasowe ramy pomocy państwa, aby umożliwić państwom członkowskim szybsze badania, testowanie i wytwarzanie produktów potrzebnych do walki z koronawirusem, ochronę miejsc pracy i wspieranie gospodarki w czasie pandemii, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/ip_20_570

[4] SME Policy Responses. Tackling Coronavirus (COVID-19). Contributing to a Global Effort, OECD 2020.

[5] COVID-19 Summary of Government Financial Support Europe and Middle East. Squire Patton Boggs. 22 March 2020, s. 35.

[6] Ibidem., s. 35.

[7] Ibidem., s. 7.

[8] Ibidem,, s. 57-60

[9] Grant Funding Schemes. Department for Business, Energy & Industrial Strategy. Grant Funding Schemes. Small Business Grant Fund and Retail, Hospitality and Leisure Grant Fund: Guidance for Local Authorities, March 2020 version 5.

[10] www.bgk.pl

[11] www.pfr.pl