Banki i firmy pożyczkowe łatwiej wymienią się informacją kredytową

Stworzenie prawnych podstaw do wymiany danych o wiarygodności kredytowej pomiędzy róznymi rodzajami podmiotów z sektora finansowego – obok rodzimych firm pożyczkowych uchwalona ustawa wymienia również przedsiębiorców z tej branży, mających siedzibę na terenie innego kraju członkowskiego Unii Europejskiej, EFTA oraz w Szwajcarii – stanowi de facto logiczną konsekwencję nowelizacji ustawy o kredycie konsumenckim ze stycznia ubiegłego roku. Zgodnie ze zmienionym wówczas art. 9 wspomnianej ustawy, podmioty udzielające kredytu konsumenckiego zostały zobowiązane do dokonania oceny zdolności kredytowej konsumenta przed zawarciem umowy. Pośród sposobów oceny owej zdolności ustawodawca wskazał – oprócz informacji przekazanych bezpośrednio przez konsumenta oraz zbiorów danych będących w dyspozycji kredytobiorcy – również korzystanie z zewnętrznych baz danych. O ile w przypadku zasobów biur informacji gospodarczej kryteria zarówno pobierania informacji, jak też zgłaszania własnych klientów jest szczegółowo unormowany przepisami ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych – to w przypadku rejestrów kredytowych sektora bankowego takich jak BIK czy Bankowy Rejestr takich uregulowań brakowało. Nie oznaczało to oczywiście, że sektor pożyczkowy nie mógł zgłaszać swoich klientów do BIK czy też pobierać stamtąd danych o ich historii  kredytowej – według danych na koniec 1 kwartału br. ponad 80 proc. większych podmiotów z sektora „szybkich pożyczek” miało podpisane umowy z BIK.

Nowelizacja Prawa bankowego, która właśnie czeka na prezydencki podpis, dookreśla bardzo wiele aspektów gromadzenia i udostępniania informacji o zobowiazanach kredytowych. W pierwszej kolejności uczyniono krok, który w dobie smartfonów i bankowości mobilnej wydaje się konieczny – czyli zrównano w prawach wyrażenie zgody do ujawnienia informacji kredytowej, sporządzone przez klienta w formie pisemnej i elektronicznej. W tym drugim przypadku bank, SKOK lub instytucja pożyczkowa obowiązana jest do zapisania owego upoważnienia w sposób trwały, na elektronicznym nośniku danych (odpowiednio art. 104 ust. 3 w odniesieniu do banków i art. 105 ust. 4f, odnoszący się do instytucji pożyczkowych).

Dużo miejsca w nowelizowanej ustawie poświęcono współpracy pomiedzy sektorem pożyczkowym a instytucjami utworzonymi na podstawie art. 105 ust. 4 Prawa bankowego; w przypadku sektora pożyczkowego w pierwszej kolejności będzie to BIK, ale również Bankowy Rejestr. Natomiast znowelizowany art. 106d Prawa bankowego umożliwi instytucjom pożyczkowym  oraz przedsiębiorstwom leasingowym korzystanie ze stworzonych przez sektor bankowy baz danych zawierajacych informacje o przestępstwach na szkodę instytucji finansowych i ich klientów oraz podejrzeń odnośnie działań o charakterze przestępczym.

Zgodnie z wcześniej przedstawionymi założeniami, nie zdecydowano się na obligatoryjne przekwazywanie danych do BIK – ani przez firmy z sektora pozyczkowego, ani też banki.

− Należy wskazać, iż w obecnym stanie prawnym nie istnieje obowiązek zasilania zewnętrznych baz danych informacjami o udzielonych kredytach konsumenckich przez pozabankowe podmioty udzielające kredytów konsumenckich. W przypadku banków współpraca z instytucjami utworzonymi na podstawie art. 105 ust. 4 ustawy – Prawo bankowe nie ma charakteru obligatoryjnego, niemniej banki, a także spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, korzystające z bazy danych prowadzonych przez te instytucje, jednocześnie przekazują informacje o udzielonych kredytach konsumenckich – czytamy w uzasadnieniu rządowego projektu.

W założeniu autorów projektu, uregulowanie zasad korzystania z baz danych utworzonych w oparciu o art. 105 ust. 4 Prawa bankowego ma docelowo doprowadzić do sytuacji, w której to wasnie te rejestry staną się podstawowym i najbardziej kompletnym źródłem wiedzy o wiarygodności kredytowej Polaków, a wykorzystanie zgromadzonych w nich danych przez  instytucje udzielające kredytów będzie powszechną praktyką. Zdaniem rządowych ekspertów, „rozwiązanie to będzie pozytywnie oddziaływać na zwiększenie stabilności sektora finansowego, przeciwdziałając nadmiernemu zadłużeniu konsumentów, realizując postulaty odpowiedzialnego kredytowania oraz odpowiedzialnego zaciągania kredytów i pożyczek”.

Przepisy nakładają również na BIK i inne rejestry wymiany informacji kredytowej obowiązek sprawdzenia, czy przekazująca dane instytucja pożyczkowa uzyskała od klienta zgodę na ich udostępnianie. Jak twierdzą autorzy tego przedłożenia, – Projekt ustawy nie określa formy dokonywania tego sprawdzenia, może ono przykładowo polegać w praktyce na udostępnieniu oświadczenia konsumenta przesłanego drogą elektroniczną, również poprzez zapewnienie w systemach teleinformatycznych przekazywania informacji o istnieniu zgody (komunikatów) w drodze zapisów elektronicznych wprowadzanych do zbiorów rejestrów kredytowych, w którym przetwarzane są dane dotyczące konsumenta.

Jednoznacznie określono również zakres danych, które podmioty udzielające pożyczek  mają prawo gromadzić i przekazywać do BIK. Zgodnie z art. 105 ust. 4h znowelizowanego prawa bankowego, do takich informacji należą:

• dane umożliwiające identyfikację konsumenta, w tym jego dane teleadresowe,
• dane dotyczące zobowiązania konsumenta.

Szczegółowa lista danych, które instytucje pożyczkowe będą przekazywać do instytucji typu BIK ma zostać określona w rozporządzeniu Ministra Finansów, wydanym po zasięgnięciu opinii Komisji Nadzoru Finansowego.

Dodatkowo, na wszystkie instytucje przekazujące dane do BIK-u czy Bankowego Rejestru – a więc również banki – nałożony został obowiązek aktualizacji zgłoszonych informacji. W ciągu siedmiu dni od zaistnienia zmiany, instytucje kredytujące muszą przekazać do rejestru informacje odnośnie:

• całkowitej spłaty zobowiązań,
• ich wygaśnięcia lub stwierdzenia nieistnienia zobowiązania,
• korekty wysokości zobowiązania,
• nowo powstałych zobowiązań i ich aktualizacji.

Podobnie instytucja działająca w oparciu o art. 105 ust. 4 Prawa bankowego zobowiązana jest do wprowadzenia nowych danych lub aktualizacji dotychczasowych w ciągu siedmiu dni od uzyskania informacji na ten temat.

Warto wreszcie podkreślić, że – zgodnie z intencją autorów ustawy – opieszałość w aktualizacji danych w zewnętrznych rejestrach kredytowych ma być surowo karana. Spóźnialskie firmy będą mogły zapłacić nawet 30 tysięcy zlotych kary.

Komentarz dr Tadeusza Białka, Dyrektora Zespołu Prawno – Legislacyjnego ZBP
Długo oczekiwany rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw –  dotyczący zwiększenia poziomu ochrony konsumentów korzystających z usług finansowych firm udzielających kredytów konsumenckich, w szczególności nieobjętych obowiązkiem uzyskania zezwolenia KNF – ostatecznie przekazano właśnie po uchwaleniu w Sejmie do podpisu Prezydenta.

Ustawa wprowadza ustawowe wymogi, których spełnienie warunkuje możliwość wykonywania działalności przez instytucje pożyczkowe w tym. m. in. wymogi kapitałowe (kapitał zakładowy w wysokości przynajmniej 200.000 zł, który nie może być przyjęty pod tytułem zwrotnym lub ze źródeł nieudokumentowanych) oraz organizacyjno-prawne (wymagana forma spółki kapitałowej). Ustawodawca dokonuje również rozszerzenia na wszystkie sektory rynku finansowego uprawnień KNF do prowadzenia postępowania wyjaśniającego wobec podmiotów, co do których zachodzi podejrzenie, że wykonują działalność bez zezwolenia.

Ustawa wprowadza istotną zmianę definicji pozaodsetkowych kosztów kredytu w taki sposób, że do tych kosztów zaliczane są „wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umową o kredyt konsumencki, z wyłączeniem odsetek. Ustawa zakłada również wprowadzenie regulacji dotyczących zasilania przez kredytodawców konsumenckich zewnętrznych baz danych i umożliwia instytucjom pożyczkowym korzystanie przy badaniu zdolności kredytowej konsumenta z baz danych prowadzonych przez rejestry kredytowe (BIK SA i System Bankowy Rejestr w ZBP). Ustawa dokonuje również rozszerzenia zakresu działania systemów antyfraudowych (antyoszukańczych np. SWOZ) w celu umożliwienia udostępniania danych objętych tym przepisem firmom leasingowym i instytucjom pożyczkowym, które nie posiadając takich informacji narażone są na oszustwa finansowe na szeroką skalę.

Karol Jerzy Mórawski