Bank i Klient: Co zmienić w Bazylei II?

Małgorzata Olszak

Opublikował dokument konsultacyjny, pt. „Strengthening the resilience of the banking sector”. Zawiera on rozwiązania mające wzmocnić skuteczność regulacji dotyczących adekwatności kapitałowej banków. Zaproponowane rozwiązania mają poprawić zdolności banków do absorbowania strat wynikających z kryzysowych zdarzeń w systemie finansowym oraz gospodarce, tj. szeroko rozumianym makrootoczeniu. Dzięki temu ograniczone zostanie zjawisko przenoszenia się sytuacji kryzysowych z sektora bankowego do strefy realnej gospodarki.

Propozycje Bazylejskiego Komitetu ds. Nadzoru Bankowego (ang. Basel Committee on Banking Supervision) obejmują:

1. Podwyższenie jakości, spójności oraz przejrzystości bazy kapitałowej banków (tzw. Tier 1 capital).
2. Uwzględnienie szerszego spektrum ryzyka, na jakie narażony jest bank (szczególnie w obrębie portfela handlowego i pozycji pozabilansowych).
3. Uzupełnienie współczynnika adekwatności o współczynnik dźwigni.
4. Ograniczenie procykliczności i promowanie antycyklicznych nadwyżek kapitałów.

Zmiany w bazie kapitałowej

Propozycje w odniesieniu do bazy kapitałowej można syntetycznie ująć następująco: uprościć skład, pozostawiając w kapitale tylko elementy stabilne i zrezygnować z kapitału III kategorii (tzw. Tier 3 capital). Obecnie współczynnik wypłacalności jest wyliczany jako iloraz, którego licznik stanowi kapitał, zwany w polskich regulacjach bankowych funduszami własnymi, a wśród praktyków zajmujących się adekwatnością kapitałową, kapitałem regulacyjnym. Mianownik natomiast obejmuje iloczyn całkowitego wymogu kapitałowego (tj. minimalnego poziom kapitału niezbędnego na pokrycie ryzyka występującego w działalności banku, m.in.. kredytowego, rynkowego i operacyjnego) i liczby 12,5. Stosowana aktualnie definicja kapitałów stanowiących licznik współczynnika wypłacalności, tj. funduszy własnych, posiada kilka wad. Po pierwsze, pozycje pomniejszające kapitały I kategorii nie mają zastosowania do akcji zwykłych. Obecnie pomniejszenia te odnoszą się do kapitału I kategorii ogółem, tj. funduszy podstawowych banku, albo do kombinacji kapitału I i II kategorii (tj. funduszy uzupełniających). Taki zabieg pozwala bankom na wykazywanie w sprawozdaniach finansowych wysokiego poziomu funduszy podstawowych i współczynnika określonego dla kapitału I kategorii, mimo że w istocie ich skład w niewielkiej części obejmuje kapitały o charakterze stabilnym.

Po drugie, w obecnie obowiązujących przepisach regulujących adekwatność kapitałową banków w poszczególnych krajach, pozycje pomniejszające fundusze własne są zróżnicowane, co skutkuje pogorszeniem spójności bazy kapitałowej w skali międzynarodowej – komitet bazylejski proponuje, by stworzyć jednolitą listę takich pomniejszeń.

Po trzecie, obowiązujące ujawnienia dotyczące bazy kapitałowej są zbyt ogólne. Stąd banki mają swobodę w określaniu stopnia szczegółowości prezentacji składu funduszy własnych. Skutkuje to brakiem możliwości dokonywania przez uczestników rynku porównań banków pod względem jakości bazy kapitałowej, nie mówiąc już o ocenie faktycznej wypłacalności banków.

Zważając na te wady, Komitet Bazylejski zaproponował następujące zmiany w definicji kapitału regulacyjnego:

• znaczące podwyższenie jakości najbardziej stabilnego komponentu kapitału I kategorii, który stanowią akcje zwykłe (lub ich odpowiednik w przypadku podmiotów niebędących spółkami akcyjnymi) i zatrzymane zyski, oraz zastosowanie pomniejszeń bezpośrednio do tego elementu funduszy własnych,
• zaostrzenie kryteriów zaliczania do kapitałów I kategorii innych elementów niż te wchodzące w skł...