Temat numeru: Co przyniesie przykręcanie śruby bankom?

Michał Kusznierewicz

Trwający od 2007 r. kryzys skłonił światowych decydentów do zreformowania przepisów regulujących działalność banków. Spowolnienie gospodarcze wywołało wiele kłopotów instytucji z branży finansowej, które aby ratować się przed bankructwem, prosiły o pomoc rządy swoich krajów. Te, nie chcąc dopuścić do jeszcze większych reperkusji, przygotowały warte setki miliardów euro (np. Wielka Brytania – 700, Niemcy – 450) plany ratunkowe, z których pokryto zobowiązania prywatnych podmiotów.

W praktyce oznaczało to, że z pieniędzy podatników spłacono długi tych, którzy wykazali się brakiem odpowiedzialności i/lub cynizmem. Skutki obciążeń, jakie zrodziła w wielu krajach rządowa decyzja o zaspokojeniu bankowych wierzytelności już są widoczne – masowo wzrosło zadłużenie sektora publicznego, w kolejnych krajach przeprowadza się kosztowne społecznie reformy, na co obywatele odpowiadają demonstracjami, strajkami, rozróbami. Konsekwencje decyzji o ratowaniu prywatnych firm będą odczuwać także przyszłe pokolenia. Fakt pokrywania kosztów kryzysu środkami publicznymi stał się bezpośrednim katalizatorem zmian, których celem jest podniesienie standardów kapitałowych oraz zaostrzenie regulacji, co ma zwiększyć odporność systemu bankowego na zawirowania gospodarcze.

Straszna Bazylea

Projekt nowych wytycznych, zwanych Bazyleą III, opracował w grudniu 2009 r. Komitet Bazylejski ds. Nadzoru Bankowego, czyli gremium skupiające szefów banków centralnych i nadzorów finansowych z 27 państw. Przepisy pod postacią dwóch dokumentów („Wzmocnienie odporności sektora bankowego” i „Międzynarodowe systemy pomiaru, norm oraz monitorowania ryzyka płynności”) zostały przedstawione do konsultacji międzynarodowym bankom, których zmiany w głównej mierze dotyczą. W odpowiedzi banki skrytykowały projekt, zarzucając mu radykalizm. Zgłosiły też ponad 300 uwag i straszyły czarnymi wizjami kolejnego spowolnienia oraz dramatycznej redukcji portfela kredytowego, co zastopowałoby akcję kredytową. W efekcie propozycje zostały zliberalizowane na posiedzeniach w lipcu i wrześniu ub.r.

Do najważniejszych zmian należą:

1. Podniesienie kapitałów pierwszej kategorii (Tier I), czyli akcji opłaconych gotówką i zatrzymanym zyskiem. Ma to zwiększyć zdolność banków do samodzielnego pokrywania strat (niekorzystania z pomocy publicznej).
2. Wzrost rezerwy obowiązkowej z 2 do 7 proc. kapitału operacyjnego.
3. Wzrost współczynnika wypłacalności.
4. Utworzenie wskaźnika dźwigni finansowej (leverage ratio) – uzupełnienie współczynnika wypłacalności, pozwala korygować ryzyko modeli i błąd pomiaru.
5. Utworzenie bufora ochronnego kapitału i bufora antycyklicznego. Ten pierwszy, w wysokości 0,625 proc. aktywów, zacznie obowiązywać w 2016 r. (docelowo – trzy lata później – wzroś...