Edukacja: Uwarunkowania zagranicznej ekspansji polskich przedsiębiorstw

Zbigniew R. Wierzbicki

Od kilku lat na rynki europejskie i pozaeuropejskich krajów OECD coraz odważniej wkraczają nowe polskie firmy. Strategicznie interesuje je ekspansja, ale oparta nie tylko na tradycyjnie rozumianym eksporcie towarów i usług, lecz również na bezpośrednich inwestycjach zagranicznych BIZ w innych krajach.

Potrzeba zmiany stereotypów

Minął okres wspierania polskiego eksportu poprzez tzw. politykę ekspedycyjną, czyli gromadne wyjazdy polskich biznesmenów w ramach delegacji rządowych, bo jest to coraz mniej skuteczny wariant uprawiania polityki gospodarczej i zasadny jedynie w obszarze projektów zbrojeniowych, energetycznych i surowcowych. Mija także stopniowo czas opłacalności wykorzystywania dla wsparcia polskiego eksportu niewyspecjalizowanych ekspozycji targowych w innych krajach, bo jest to zasadne tylko w odniesieniu do wybranych państw i wybranych branż. Przy czym, w tym drugim przypadku mamy do czynienia z rosnącym znaczeniem bardzo wyspecjalizowanych imprez typu targowego i konferencyjnego.

Nadszedł czas na kształtowanie relacji z partnerami na innych rynkach dzięki bezpośrednim relacjom typu B2B, dla których rządowe wsparcie polega na posiadaniu w innych krajach, będących obszarem zainteresowania rodzimych przedsiębiorstw, rozbudowanych merytorycznych sieci przedstawicielstw budujących logistyczne, kulturowe i merytoryczne wsparcie dla inicjowania i kształtowania bezpośrednich relacji z potencjalnymi i już współpracującymi partnerami biznesowymi polskich przedsiębiorstw.

Nastąpiła też istotna zmiana jakościowa i ilościowa w zakresie przeobrażenia ekspansji polskich przedsiębiorstw. Należy ją mierzyć nie tylko wielkością i dynamiką eksportu i kształtowania się salda handlu zagranicznego, obciążonego ponad miarę wysokimi cenami importu paliw płynnych i gazowych z Rosji. Mimo tego silnego negatywnego uwarunkowania, w okresie styczeń-kwiecień dodatnie saldo wyniosło ponad 2 mld euro przy eksporcie w kwocie 56,8 mld euro (wzrost o 4,7 proc. w porównaniu z analogicznym okresem 2014 r.). Oczywiście, w znacznej mierze tak dobre wyniki są też konsekwencją dobrej koniunktury w tych branżach, w których w Polsce swego czasu zagraniczne firmy, dzięki BIZ, przejęły znaczące udziały rynkowe. Powinno to być inspiracją dla kierunkowo podobnych działań polskich firm na rynkach zagranicznych.

Miejsce BIZ w rozwoju gospodarczym

Gdyby spojrzeć na zależność między poziomem rozwoju gospodarczego Polski a wielkością przepływu kapitału z tytułu BIZ, czyli bezpośrednich inwestycji zagranicznych mierzonych wg J.H. Dunninga wskaźnikiem NOI (net outward investment, tj. odpływ inwestycji netto per capita), to Polska – dzięki polskim przedsiębiorstwom – przekroczyła specyficzny Rubikon rozwoju. Poza zwiększaniem się eksportu rosną bowiem od kilku lat BIZ polskich przedsiębiorstw. Wskaźnik NOI wyliczany jest jako różnica między bezpośrednimi inwestycjami podejmowanymi przez przedsiębiorstwa danego kraju za granicą a wielkością BIZ napływających do tego kraju, w przeliczeniu na jednego mieszkańca.

J. H. Dunning wyodrębnił cztery podstawowe stadia rozwoju gospodarczego z punktu widzenia przepływów kapitałowych, w których strumień BIZ kształtuje się w odmienny sposób.

• Pierwsze stadium dotyczy krajów najsłabiej rozwiniętych, w których wskaźnik NOI per capita przyjmuje wartość zerową lub minimalnie ujemną. Kraje te nie dysponują bowiem wystarczającą wielkością kapitału, który umożliwiałby przedsiębiorstwom w nich funkcjonującym podejmowanie znaczących inwestycji za granicą. Nie stanowią one także atrakcyjnej lokalizacji dla inwestycji zagranicznych, głównie z przyczyn infrastrukturalnych i kulturowych.
• Drugie stadium rozwoju dotyczy krajów, w których, obserwowany jest wzrost ujemnej wielkości wskaźnika NOI na jednego mieszkańca. W nich, ze względu na korzyści lokalizacyjne, BIZ rosną, natomiast inwestycje zagraniczne podejmowane przez przedsiębiorstwa krajowe są niewielkie.
• Trzecie stadium dotyczy krajów, w których wskaźnik NOI per capita nadal pozostaje ujemny, lecz ich bezwzględna wartość maleje. Jest to wynikiem procesów rozwojowych, w konsekwencji których, oprócz napływu BIZ do tych krajów, stopniowo zwiększa się wielkość i dynamika inwestycji krajowych przedsiębiorstw za granicą.
• W czwartym stadium znajdują się natomiast te kraje, w których wskaźnik NOI per capita osiąga wskaźniki dodatnie z wieloletnią tendencją wzrostową. Przedsiębiorstwa z tych państw więcej inwestują poza granicami swych krajów niż napływa do nich kapitału w formie BIZ. W skali globalnej właśnie ta grupa państw stanowi główne źródło kapitału inwestycyjnego w gospodarce światowej w formie BIZ.

Polska jest największym eksporterem kapitał...