Horyzonty Bankowości 2024 | XXIX Ranking Banków Miesięcznika Finansowego BANK | Polskim bankom trudności niestraszne
Katarzyna Pawlik
Doradca Zarządu
Zespół Ekonomiczno-Regulacyjny i Rozwoju Kadr Bankowych
Związek Banków Polskich
XXIX już Ranking Miesięcznika Finansowego BANK banków, prowadzących działalność na polskim rynku został przygotowany na podstawie porównania wyników osiągniętych przez poszczególne instytucje finansowe w okresie ostatnich dwóch lat – 2022–2023. Do udziału w zestawieniu zaprosiliśmy wszystkie największe banki działające w formie spółki akcyjnej oraz największe banki spółdzielcze (o sumie bilansowej powyżej 1,5 mld zł).
W naszym rankingu nie trzeba być największym, aby znaleźć się wysoko w klasyfikacji, a nawet na podium. Reguły przyznawania punktów bankom za poszczególne aktywności zostały przy tym tak skonstruowane, że pozycji lidera nie zyskuje się raz na zawsze, a kolejne zestawienia udowadniają jedynie, że jej utrzymanie nie należy do najłatwiejszych.
Banki, które wzięły udział w rankingu, przekazały nam swoje wybrane dane finansowe, wypełniając specjalnie na ten cel przygotowaną ankietę. W tym roku odpowiedzi otrzymaliśmy od 12 instytucji (11 komercyjnych i jednej spółdzielczej).
Uwarunkowania prowadzenia biznesu bankowego
Instytucjom finansowym przyszło działać w 2023 r. w gorszych warunkach, niż miało to miejsce rok wcześniej. Choć w jego ostatnich miesiącach następowała powolna poprawa gospodarki, to jednak była ona na tyle wolna, że w skali całego minionego roku wzrost gospodarczy wyniósł zaledwie 0,2%. Tempo wzrostu gospodarczego Polski w 2023 r. było wyraźnie niższe niż w dwóch poprzednich latach, gdy wyniosło ono odpowiednio 5,3% i 6,8%.
Znaczącymi determinantem sytuacji politycznej, ekonomicznej oraz społecznej w naszym kraju w przeciągu ostatnich dwóch lat były przede wszystkim: wojna w Ukrainie, wybory parlamentarne w Polsce, a także bardzo wysoka inflacja. W ślad za jej wzrostem Rada Polityki Pieniężnej podejmowała kolejne decyzje w sprawie podniesienia oficjalnych stóp procentowych NBP, które wpływały na poziom rynkowego oprocentowania.
Wyższe stopy procentowe zmieniły zdecydowanie warunki prowadzenia biznesu bankowego. Realne stopy procentowe pozostały wówczas głęboko ujemne, ale koszt kredytu dla kredytobiorców wyraźnie wzrósł, co wpłynęło silnie na zmniejszenie akcji kredytowej banków. Jednak wyższe rynkowe stopy procentowe w 2023 r. oddziaływały w większości pozytywnie na banki, gdyż oznaczały wyższe przychody odsetkowe (wzrosły one o prawie 30%) przy ograniczonym tempie wzrostu kosztu odsetek. Zmniejszenie akcji kredytowej powodowało, że banki miały wysoką płynność i nie musiały konkurować o pozyskanie depozytów.
Warto jeszcze wspomnieć, że wynik finansowy brutto sektora bankowego wyniósł na koniec ub. roku 41,9 mld zł i był ponad dwukrotnie wyższy niż osiągnięty w 2022 r. Wynik netto sektora bankowego według danych KNF wyniósł 28 049 mln zł. Stanowiło to olbrzymią różnicę w porównaniu z 2022 r., gdy łączny wynik sektora był prawie trzy razy mniejszy.
Po tym, niezbędnym, wstępie, pora przejść do szczegółowej analizy, jak w tych pełnych wyzwań latach poradzili sobie najwięksi gracze naszego rynku finansowego.
LIDERZY EFEKTYWNOŚCI SEKTORA BANKOWEGO W POLSCE
Tradycyjnie pierwszą i najważniejszą kategorią prezentowaną w rankingu banków w Polsce jest porównanie efektywności ich działania. Metodologia naszej oceny nie uległa zmianie. Dla zachowania ciągłości i porównywalności prezentowanych danych wzięto pod uwagę pięć czynników: dynamikę przychodów podstawowych (obejmujących dochody odsetkowe, wynik z prowizji i opłat, dochody z pozycji wymiany i wynik z instrumentów finansowych) w ostatnim roku w stosunku do wyniku z 2022 r.; wysokość wskaźników ROE i ROA; poziom wskaźnika C/I w 2023 r. oraz koszt ryzyka (rozumiany jako stosunek utworzonych odpisów do sumy aktywów banku).
Tworząc ranking, docenialiśmy oczywiście wyższe tempo wzrostu przychodów, wyższe wskaźniki ROE i ROA, niższy poziom C/I oraz niższy koszt ryzyka. Nie wartościowaliśmy przy tym każdego czynnika efektywności dla celów finalnego zestawienia, uznając wszystkie analizowane elementy za równie ważne. Przyznawaliśmy punkty każdemu bankowi dla każdego czynnika odrębnie, na podstawie jego pozycji w rankingu. Tym samym bank najlepszy uzyskiwał 12 pkt. (w zeszłorocznym zestawieniu było to 11 pkt.), zaś najsłabszy 1 pkt za dany czynnik. Finalny wynik banku stanowi zaś średnią liczbę punktów wyliczoną dla wszystkich pięciu czynników. Tym samym lider rankingu, który byłby absolutnym dominatorem zestawienia, mógł teoretycznie otrzymać maksymalnie 12 pkt. w klasyfikacji końcowej.
Zwycięzcą XXIX Rankingu Banków w kategorii Lider Efektywności sektora bankowego w Polsce został Bank Pekao SA. Należy podkreślić, że instytucja ta jeszcze w ubiegłorocznym zestawieniu zajmowała miejsce w połowie stawki. W tym uzyskała bardzo wysokie noty praktycznie w ramach wszystkich ocenianych wskaźników, co dało finalny wynik 9,3 pkt.
Naszego laureata poprosiliśmy o wskazanie trzech najbardziej innowacyjnych produktów/rozwiązań oferowanych jego klientom. Wskazał: rozwój aplikacji PeoPay, Grę edukacyjną w aplikacji PeoPay KIDS, a także Kartę Kredytową z Żubrem.
Aplikacja PeoPay Banku Pekao SA, z której korzysta aktywnie już ponad 2,9 mln klientów, to bezpieczna, innowacyjna i wszechstronna aplikacja do mobilnego bankowania. Klient ma do dyspozycji szeroki katalog produktów i usług, warto przy tym zwrócić uwagę na najważniejsze zmiany i wdrożenia dotyczące usprawniania procesów dostępnych dla klientów w aplikacji PeoPay: rozwój rozwiązania przygotowanego dla użytkowników w wieku od 13 do 17 lat (nastolatkowie korzystają z tej samej wersji aplikacji PeoPay, co osoby powyżej 18. roku życia, ale jest ona dopasowana do ich potrzeb); wizytówka doradcy i potwierdzenie jego tożsamości podczas rozmowy telefonicznej (co ogranicza możliwości oszustw „na pracownika banku”); wdrożenie nowego Kantoru Pekao24 (klient obserwuje trendy dotyczące wymiany walut z ostatnich 24 h, trzech miesięcy lub dwóch lat, zaś bieżący streaming ułatwia śledzenie kursów wymiany tu i teraz, personalizacja pozwala natomiast na ustawienie ulubionych par wymiany walut oraz przełączanie pomiędzy kupnem i sprzedażą); dostępność palety ubezpieczeń, w tym także ubezpieczeń komunikacyjnych (klient ma możliwość wybrania interesującej go oferty, spersonalizowania jej, np. przez dodanie dodatkowych opcji); bezpieczeństwo i licznik urządzeń zaufanych (klient może korzystać z aplikacji maksymalnie na trzech urządzeniach); rozwój płatności, w tym płatności BLIK; personalizacja aplikacji i coraz lepszy UX; nowe formy sprzedaży i komunikacji nowości w aplikacji (kontekstowe placementy reklamowe zintegrowane z CRM, wyświetlające oferty dostosowane do potrzeb klientów banku); a także możliwość potwierdzenia tożsamości klienta na podstawie mDowodu.
Natomiast Gra edukacyjna to część aplikacji PeoPay KIDS, w której dzieci, pod kontrolą rodzica, uczą się oszczędzania i stawiania pierwszych kroków w świecie finansów. W grze edukacyjnej tajniki świata bankowego są przedstawione w interesujący i zrozumiały sposób.
Bank Pekao jest zaangażowany w edukację finansową najmłodszych klientów, która jest jednym z filarów strategii jego rozwoju na lata 2021–2024. Gra edukacyjna w aplikacji PeoPay KIDS została przebadana z dziećmi i rodzicami, a jej treści merytoryczne zostały przygotowane przez doświadczonych ekspertów w zakresie edukacji finansowej dzieci. Jest podzielona na 10 sezonów, a każdy składa się z pięciu etapów tematycznych. Każdy sezon to zupełnie nowe przygody, w trakcie których dziecko zdobywa wiedzę i gwiazdki.
Gra ta jest wyjątkowa z kilku powodów: bezpieczeństwa (dotyczy samej gry – sposobu, w jaki edukuje w zakresie bezpieczeństwa), jest częścią aplikacji (co jest unikalne na polskim rynku), połączenia online z offlinem (jest stworzona tak, żeby zachęcać do odłożenia telefonu i przetestowania umiejętności dotyczących bankowania także w świecie realnym, np. podczas korzystania z bankomatu).
Bank Pekao SA, jako pierwszy w Polsce, wprowadził innowacyjną kartę kredytową w modelu abonamentowym. Wśród wielu unikalnych cech Karty Kredytowej z Żubrem są możliwości spłat w ratach zero procent, zwrot za zakupy w internecie, ubezpieczenia zakupów i podróżne, czy atrakcyjne zniżki w programie Mastercard Bezcenne Chwile.
Fanom podróży karta proponuje sporo korzyści, choćby: zwrot wydatków za przejazdy autostradami (w kraju i za granicą), gromadzenie mil Miles & More (jako jedyna na polskim rynku), 6% rabatu na rezerwację noclegu na Booking.com za pośrednictwem dedykowanego linku, bezpłatne saloniki lotniskowe z Flight Delay Pass, a także możliwość korzystania z odprawy Business Check-in na Lotnisku Chopina w Warszawie dla podróżujących liniami lotniczymi PLL LOT.
Drugie miejsce w tej kategorii, po roku nieobecności na podium, zdobył ING Bank Śląski SA. Przypomnijmy, że w przeszłości niejednokrotnie zajmował on w niej pierwsze miejsce. Otrzymał wysokie noty praktycznie we wszystkich ocenianych kategoriach. Do zdobycia pozycji lidera zabrakło wyższej wartości C/I.
Ten wielokrotnie nagradzany i doceniany nie tylko przez nas bank, zdecydowanie ma się czym pochwalić w ramach swojej oferty. Jako najbardziej innowacyjne rozwiązania wskazał na uwierzytelnienie w Moim ING i Moim ING mobile z użyciem kluczy sprzętowych U2F. To jedno z najmocniejszych zabezpieczeń platform internetowych przed atakami socjotechnicznymi typu phishing, które opierają się na wyłudzeniu danych. Umożliwia zabezpieczenie zarówno logowania w przeglądarce, jak i w aplikacji mobilnej. Chroni nawet wtedy, gdy ktoś skradnie login i hasło użytkownika. ING jako pierwszy bank w Polsce umożliwił taką funkcjonalność również w aplikacji mobilnej.
Kolejną oferowaną przez bank funkcjonalnością jest możliwość blokowania płatności cyklicznych kartą za subskrypcje w Moim ING (dla kart debetowych, przedpłaconych oraz kredytowych). Wdrożenie tej usługi ułatwia rozpoznawanie i kontrolowanie płatności cyklicznych kartą dla ponad 40 popularnych serwisów (m.in. Netflix, Spotify czy HBO Max). Klient może w razie potrzeby zablokować płatności cykliczne bez konieczności wycofywania środków, zerowania limitów czy zastrzegania karty płatniczej. Celem wdrożenia tej funkcjonalności było zwiększenie bezpieczeństwa płatności kartą w internecie, to zupełnie nowe narzędzie do zarządzania płatnościami cyklicznymi w bankowości internetowej.
LiveBankVideo Banku ING to narzędzie do prowadzenia wideorozmów – aplikacja w modelu Software as a Service łącząca funkcje służące do komunikacji pomiędzy klientem a pracownikiem banku w trzech kanałach kontaktu: wideo, audio i czat. Wdrożono ją w ramach programu chmurowego, realizując strategię IT w zakresie dostarczania nowoczesnych rozwiązań zgodnych z ESG.
Podium kategorii efektywności zamyka PKO Bank Polski SA. W ub.r. znalazł się tuż za liderami. Za tegoroczną pozycję odpowiada roczna zmiana wartości przychodów podstawowych (zarówno pod względem wartości nominalnej, jak i w ujęciu procentowym), a także niski wskaźnik C/I. Jeżeli bank ten chce w kolejnych latach powalczyć o palmę pierwszeństwa, powinien popracować nad dalszą poprawą wskaźników ROE, ROA i kosztem ryzyka.
PKO Bank Polski jest nie tylko największym w kraju, nie pozostaje również w tyle pod względem innowacyjności oferowanych rozwiązań. Warto wskazać chociażby na PKO Prosto. Jest to opracowane w 2023 r. rozwiązanie, które odpowiada na potrzebę posiadania własnego narzędzia do upraszczania i uspójnienia tworzonej w banku komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej. Oparte jest na sztucznej inteligencji (modele przetwarzania języka naturalnego, słownik zamienników w tekście, modele analizy języka), ocenia tekst pod kątem trudności i wspiera jego upraszczanie, samo się uczy, optymalizuje wiele procesów wewnętrznych, wszystkie nowotworzone treści czy e-maile wysyłane między pracownikami mogą być tworzone z wykorzystaniem podpowiedzi AI zaszytych w silniku aplikacji; jest także bazą do rozwoju istniejących rozwiązań i tworzenia nowych usług i platform.
Wyszukiwarka semantyczna dla doradców w oddziałach banku PKO to narzędzie dla HelpDesku Merytorycznego. Umożliwia przeszukiwanie helpdesku (bazy wiedzy), gdy doradca potrzebuje pogłębionej informacji o produktach i usługach banku. Przeszukiwanie bazy poprzednich zgłoszeń odbywa się z wykorzystaniem języka naturalnego (a nie po słowach kluczowych). Pierwsza linia wsparcia ma możliwość przeszukania bazy wiedzy pod kątem danej sprawy i znalezienia rozwiązania zanim klient zgłosi się do drugiej linii wsparcia o pomoc. W wyszukiwarce zaimplementowano bazę wektorową, która pozwala na indeksację treści i jej efektywne przeszukiwanie. Wypracowane rozwiązanie łączy klasyczne algorytmy przeszukiwania treści z algorytmami opartymi na modelach architektury transformers, a także stanowi bazę dla rozwoju wyszukiwarek generatywnych wykorzystujących modele GenAI.
W maju 2023 r. PKO BP zorganizował Wirtualne Targi Pracy w Metaverse. Było to pierwsze tego typu wydarzenie w Polsce i jedno z pierwszych na świecie. Targi były skierowane tak do osób dopiero wchodzących na rynek pracy, jak i bardziej doświadczonych specjalistów z obszarów IT, Data Science, Big Data, sprzedaży, obsługi klienta, UX, ryzyka czy operacji.
Poza podium
Miejsce czwarte zajął Millennium Bank SA (ósme w poprzedniej edycji); miejsce piąte– Santander Bank Polska SA (zeszłoroczny zwycięzca); szóste – Bank Pocztowy SA (spadek z trzeciego), siódme – Alior Bank SA (utrzymanie pozycji), ósme ex aequo – Bank Spółdzielczy w Brodnicy (drugie w ub.r.) oraz BNP Paribas Bank Polska SA (awans o dwa miejsca), dziesiąte – mBank SA; jedenaste zaś ex aequo Bank Ochrony Środowiska SA i Crédit Agricole Bank Polska SA.
Warto podkreślić, że wskaźniki uwzględnione w ocenie efektywności poszczególnych banków są możliwie jak najbardziej zobiektywizowane. Spójrzmy chociażby na ROE i ROA poszczególnych instytucji. Największym zwrotem z kapitału własnego spośród prezentowanych banków może pochwalić się Bank Pocztowy SA (49,5%), następnie ING Bank Śląski (33,9%) oraz Bank Spółdzielczy w Brodnicy (29,5%). Najwięcej punktów, patrząc za poziom zwrotu z aktywów, otrzymały kolejno: Bank Spółdzielczy w Brodnicy (2,85%), Bank Pocztowy SA (2,55%) oraz Alior Bank (2,35%).
Jeśli chodzi o wskaźnik rentowności aktywów ogółem czy kapitałów własnych, to w zdecydowanej większości nastąpił ich wzrost. Obniżenie poziomu w skali roku odnotował tylko jeden bank. Aż siedem z analizowanych podmiotów mogło się pochwalić wyższym poziomem ROE i ROA niż średni wskaźnik w całym sektorze bankowym w Polsce, które wyniosły odpowiednio 12,1% i 0,97%. Były nimi: Bank Spółdzielczy w Brodnicy, Bank Pocztowy, Alior Bank, Bank Pekao, Santander Bank Polska i PKO Bank Polski.
Wskaźnik C/I wskazuje, że banki dobrze sobie radzą przy obecnych, trudnych warunkach regulacyjnych, wysokich obciążeniach fiskalnych i parafiskalnych. Pomimo trudnych warunków i rosnących kosztów prowadzenia biznesu wszystkim podmiotom biorącym udział w naszym badaniu udało się obniżyć ten wskaźnik w skali roku (w ubiegłorocznym zestawieniu tylko sześć mogło się tym pochwalić). W 2023 r. w przypadku tylko jednego banku poziom C/I przekroczył 60%, a siedem mogło się pochwalić wartością tego wskaźnika nie przekraczającą 40%.
LIDERZY POPULARNOŚCI WŚRÓD KLIENTÓW BANKÓW
W kategorii tej tradycyjnie wyróżniamy te banki, w których klienci (bez zróżnicowania na osoby fizyczne i przedsiębiorców) najchętniej lokowali swoje oszczędności (braliśmy pod uwagę nominalną wartość zobowiązań banków wobec klientów w 2023 r., a także ich roczną procentową zmianę) oraz od kogo najchętniej pożyczali środki finansowe (również oceniając wartość i procentową zmianę tej pozycji). Innymi słowy można powiedzieć, że jest to ranking skali aktywności poszczególnych banków na rynku. Podobnie jak w przypadku kategorii efektywności, również tu w każdej z czterech kategorii przyznawaliśmy punkty od 12 do 1, w zależności od pozycji uzyskanej w zestawieniu. Końcowa ocena stanowi średnią uzyskanej sumy punktów w ramach każdego z czterech powyższych wskaźników.
Zwycięzcą tegorocznej kategorii popularności wśród klientów został PKO Bank Polski. Swoich rywali pozostawił daleko w tyle, zdobywając 11,3 pkt. na 12 możliwych. Zapewne nie bez znaczenia było to, że bank mocno zaangażował się w rządowy projekt Bezpieczny Kredyt 2%.
PKO Bank Polski ma się czym pochwalić w obszarach prospołecznych i proekologicznych, czyli w zakresie ESG. Wspieranie zrównoważonych projektów to ważny element jego strategii, bank finansuje inwestycje w nowe technologie oraz stale poszerza i dopasowuje do potrzeb ofertę produktową. Wśród produktów wspierających adaptację do zmian klimatu znajdziemy m.in.: Zieloną hipotekę, kredyt termomodernizacyjny dla budynków wielorodzinnych, Fundusz inwestycyjny PKO Ekologii i Odpowiedzialności Społecznej Globalny w ofercie PKO TFI SA, Ekopożyczkę na zakup i instalację paneli fotowoltaicznych oraz innych urządzeń i pojazdów ekologicznych do 50 tys. zł, transakcje na rynku uprawnień do emisji CO2 – Swap Towarowy i Forward Towarowy, finansowanie punktów i stacji ładowania pojazdów elektrycznych (w ofercie PKO Leasing SA dla przedsiębiorstw), zielone lokaty strukturyzowane, kredyty powiązane z celami zrównoważonego rozwoju (sustainability-linked loans), czy kredyt ekologiczny na modernizację infrastruktury – z dotacją od BGK.
Jednocześnie bank rozwija inicjatywy promujące ochronę środowiska wśród pracowników, m.in. poprzez program edukacyjny #ESGo! Wspiera także różnorodność oraz zachowania inkluzywne, m.in. w ramach programu #JestemUSiebie, który wystartował w 2023 r. Buduje on świadomość wokół inkluzywnej współpracy, w swej strategii w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu umieścił działania prospołeczne oraz wspieranie różnorodności i równego traktowania pracowników, bez względu na ich wiek, płeć i pochodzenie.
Drugie miejsce w kategorii popularności utrzymał Bank Pekao SA. Może pochwalić się jednymi z najwyższych przyrostów wartości nominalnej zarówno należności, jak i zobowiązań klientowskich w ostatnim roku.
Warto podkreślić, że bank ten aktywnie działa na rynku zrównoważonych finansów. W 2021 r. ogłosił Strategię ESG na lata 2021–2024, w której zobowiązał się do sfinansowania projektów zrównoważonych w wysokości 30 mld zł.
Do najważniejszych projektów ESG Banku Pekao w 2023 r. należały: finansowanie konsorcjalne powiązane z celami zrównoważonego rozwoju jednej z największych grup z branży medialno-telekomunikacyjnej (1,2 mld zł), finansowanie konsorcjalne powiązane ze zrównoważonym rozwojem (1,65 mld zł), a także finansowanie konsorcjalne budowy morskiej farmy wiatrowej (3,9 mld zł). Pełnił on także funkcję współorganizatora i współprowadzącego księgę popytu emisji obligacji zrównoważonego rozwoju na kwotę 3,49 mld zł dla największego dostawcy zintegrowanych usług medialno-telekomunikacyjnych w Polsce.
W 2023 r. Pekao SA opublikował Sustainable Finance Framework. Określa on kwalifikowalność inwestycji finansowanych z wpływów z obligacji EMTN emitowanych przez bank. Projekty finansowane w ramach SFF obejmują następujące kategorie: energia odnawialna, zrównoważone budownictwo, czysty transport, efektywność energetyczna, zrównoważona gospodarka wodno-ściekowa, zapobieganie i kontrola zanieczyszczeń, dostępna infrastruktura podstawowa, dostęp do podstawowych usług: ochrona zdrowia. Bank Pekao wyemitował zielone euroobligacje o wartości 500 mln euro, z których środki zostaną zaalokowane zgodnie z kryteriami zdefiniowanymi w SFF.
Za działalność w obszarze ESG w 2023 r. Bank Pekao otrzymał prestiżowe wyróżnienia od renomowanego magazynu „Global Finance”: The Best Bank for Sustainable Finance in Central and Eastern Europe, The Best Bank for Green Bonds in Central and Eastern Europe, The Best Bank for Transition/Sustainability Linked Bonds in Central and Eastern Europe oraz The Best Bank for Sustainable Finance in Poland.
Na trzecie miejsce podium w kategorii Popularności wskoczył (z piątej pozycji) Santander Bank Polska SA. Mógł się pochwalić niewiele mniejszym wzrostem wartości zarówno należności, jak i zobowiązań klientowskich niż banki, które zajęły dwa pierwsze miejsca.
Santander Bank Polska również jest bardzo aktywny w obszarze ESG. W 2023 r. powołał panel ekspertów, który analizuje zrównoważone transakcje i produkty pod kątem zgodności z Taksonomią i wewnętrznym systemem klasyfikacji zrównoważonego finansowania – SFCS. Kwota zrównoważonego finansowania udzielonego przez Grupę Santander Bank Polska w 2023 r. sięgnęła 7671 mln zł.
Bank buduje przyjazne środowisko pracy, gwarantuje szacunek i docenianie oraz daje możliwości rozwoju. Realizuje projekty wewnętrzne, takie jak Ambasadorzy Różnorodności dla kadry najwyższego szczebla, sieci pracownicze, akcje edukacyjne, szkolenia i webinary.
W wolontariat Fundacji Santander zaangażowanych jest ok. 1,5 tys. pracowników banku. Co roku w ramach Fundacji i Grupy Santander organizowana jest zbiórka charytatywna „Podwójna Moc Pomagania”, w której bank podwaja wpłacane kwoty. W ub.r. zebrano fundusze na rozwój i funkcjonowanie czatu prowadzonego przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę, który działa przy ogólnopolskim telefonie zaufania 116 111. Dzięki klientom i wolontariuszom bank przekazał na ten cel ponad 700 tys. zł. W 2023 r. Fundacja Santander Bank Polska i Santander Leasing przeprowadziły projekt grantowy dla samorządów „Razem dla eko-zmiany”.
Strategicznym kierunkiem dla banku w obszarze społecznym jest edukacja. Inicjatywa Santander Open Academy daje możliwość bezpłatnego zdobycia nowych umiejętności i pogłębiania wiedzy. Z bezpłatnych kursów i stypendiów skorzystało już ponad 38 tys. osób z Polski. Inny autorski projekt edukacyjny – Finansiaki – ułatwia nauczycielom i rodzicom wprowadzanie dzieci w świat finansów i przedsiębiorczości. W minionym roku z materiałów edukacyjnych projektu skorzystało ponad 16 tys. osób.
Poza podium
Na czwartym miejscu w kategorii popularności znalazł się ING Bank Śląski SA, na piątym ex aequo – Bank Spółdzielczy w Brodnicy (ostatni w ub.r.) i mBank SA (szósty w 2023 r.), siódme ex aequo – Alior Bank SA (awans o dwie pozycje) i Bank Millennium SA (ósmy w ub.r.), dziewiąte – BNP Paribas Bank Polska SA (trzeci w 2023 r.), dziesiąte – Crédit Agricole Bank Polska SA (spadek siódmego). Zestawienie zamykają Bank Ochrony Środowiska SA oraz Bank Pocztowy SA.
Aktywa i kapitały banków
Jeśli chodzi o wielkość aktywów w 2023 r., to miejsca osiągnięte przez poszczególne banki w większości przypadków nie uległy zmianie w stosunku do poprzednich lat. Świadczy to o ugruntowaniu pozycji przez poszczególne instytucje i trudno wyobrazić sobie znaczne zmiany w tym zakresie. Jako największy polski bank niepodzielnie króluje PKO Bank Polski SA, którego wartość aktywów przekroczyła w 2023 r. 500 mld zł. Bankami, które mogą pochwalić się sumą bilansową o wartości powyżej 200 mld zł, są Bank Pekao SA, Santander Bank Polska SA, ING Bank Śląski SA oraz mBank SA. Warto zauważyć, że łączna wartość aktywów tych pięciu instytucji stanowi 51% wartości aktywów całego sektora bankowego w Polsce.
Tempo wzrostu aktywów w poszczególnych bankach w ub.r. było dość zróżnicowane. Tylko jeden wykazał w tym zakresie wartość ujemną (w ub.r. aż trzy). Natomiast cztery instytucje finansowe mogły pochwalić się dynamiką przyrostu aktywów powyżej 10% (rok wcześniej dwie). Zdecydowanym rekordzistą w tym zakresie okazał się także PKO Bank Polski, z dynamiką tej pozycji równą 16,4%. Tuż za nim znalazły się: Bank Spółdzielczy w Brodnicy (15,6%), Bank Millennium (13,1%) oraz ING Bank Śląski (12,9%).
Średnia zmiana wartości aktywów dla całej grupy analizowanych banków wyniosła 8,6%, co jest zdecydowanie lepszym wynikiem niż osiągnięty przez nie w roku poprzednim (3,4%).
Z racji wysokich regulacyjnych wymogów kapitałowych oraz dążenia do wysokiej efektywności zatrudnionego kapitału klasyfikacja instytucji finansowych pod względem funduszy powinna być podobna do przedstawionej powyżej w zakresie wielkości aktywów. W praktyce tak się dzieje, jedynie z drobnymi przetasowaniami pozycji. Np. drugim w kolejności bankiem o największej wartości nominalnej funduszy własnych był ponownie Santander Bank Polska, a trzecim Bank Pekao. Zatem jest to odwrotna kolejność niż w przypadku pozycjonowania pod względem wartości sumy bilansowej. Tego rodzaju drobne zamiany miejsc możemy zaobserwować również w dalszej części tej tabeli.
Jeśli chodzi o dynamikę funduszy własnych, to jedynie w przypadku trzech podmiotów odnotowano spadek wartości tej pozycji. Pozostałe mogły pochwalić się zwiększeniem kapitałów, a największymi rekordzistami w tym zakresie były Bank Pocztowy (o 49,7%), Alior Bank (o 30,3%) i Bank Spółdzielczy w Brodnicy (o 24,9%). Analizując zmianę wartości funduszy własnych dla wszystkich 12 banków, należy odnotować, że wzrosła ona o 10,1%, podczas gdy według danych KNF dla całego sektora wyniosła 6,6%.
Przychody podstawowe i wyniki finansowe banków
Pod względem wartości przychodów podstawowych osiągniętych w 2023 r. (rozumianych jako suma przychodów z działalności bankowej i dochodów z pozostałych operacji bankowych) kolejność wszystkich sklasyfikowanych 12 banków nie uległa zmianie w stosunku do zestawienia z 2022 r. W przypadku większości podmiotów pokrywa się ona z kolejnością zaprezentowaną pod względem wielkości aktywów. Widoczna jest jedynie zamiana na siódmym i ósmym miejscu, gdyż w 2023 r. Bank Millennium mógł się pochwalić lepszym wynikiem od Alior Banku.
Jak już wspominaliśmy, podniesienie oficjalnych stóp procentowych przez RPP miało swoje bardzo istotne przełożenie na stronę dochodową banków, zwłaszcza w kontekście dochodów odsetkowych. Wszystkie instytucje finansowe biorące udział w zestawieniu mogły się pochwalić wzrostem przychodów podstawowych w skali roku, siedem z nich osiągnęło wzrost powyżej 30%. Jednakże największy sukces w tym zakresie odnotowały Bank Millennium, którego przychody podstawowe wzrosły aż o 65,7%, a także PKO Bank Polski, który zwiększył wartość tej pozycji o 43,4%. Całościowo średni roczny wzrost przychodów podstawowych banków wyniósł 31,3%.
W zakresie wyniku finansowego netto ostatni rok był również bardziej pozytywny niż wcześniejszy. Aż pięć podmiotów mogło pochwalić się ponad 100-procentowym wzrostem wyniku finansowego netto w skali roku. To zestawienie zdecydowanie zdominował Bank Pekao z wynikiem o 282,8% większym niż w 2022 r. Następnie kolejno należy wymienić: Alior Bank (wzrost o 197,2%), ING Bank Śląski (159,0%), BNP Paribas Bank Polska (129,3%) i Bank Pocztowy (113,1%). Średnia dynamika rocznego wzrostu tej pozycji dla analizowanej grupy wyniosła 70,7% i należy to uznać za imponujący rezultat.
Pod względem wartości nominalnej również Bank Pekao zamknął 2023 r. z najlepszym wynikiem finansowym netto (6,6 mld zł) – wyższym o ponad 1 mld zł niż w przypadku PKO BP (5,5 mld zł). Następne w kolejności pod względem osiągniętych rezultatów były Santander Bank Polska i ING Bank Śląski. Wynik obu tych instytucji przekroczył 4 mld zł.
Dochody i koszty działania
Jeśli chodzi o wartość nominalną osiągniętych dochodów z działalności bankowej (czyli dochodów odsetkowych oraz dochodów z opłat i prowizji), to sytuacja i kolejność banków jest analogiczna jak w przypadku wyżej analizowanych przychodów podstawowych. Wynika to z tradycyjnego modelu prowadzenia działalności przez banki i dominującej pozycji dochodów z odsetek oraz z opłat i prowizji. Pozostałe pozycje przychodów podstawowych miały dotychczas na ogół mniejsze znaczenie, gdyż w przeciągu ostatnich lat instytucje te skupiały się na tradycyjnej działalności bankowej i mniej szukały innych źródeł dochodów. Podniesienie przez RPP stóp procentowych tym bardziej nie motywowało ich do dywersyfikacji źródeł zysków.
Analizując dynamikę dochodów z działalności bankowej w poszczególnych podmiotach, należy zauważyć, że żadna instytucja finansowa nie odnotowała w 2023 r. obniżenia tej pozycji, a jej najmniejszy procentowy wzrost wyniósł 6,4%. Średni wzrost przychodów podstawowych dla analizowanej grupy banków osiągnął 27,8%, jednak aż osiem instytucji mogło pochwalić się dynamiką powyżej tego poziomu. Najlepszy wynik osiągnął Bank Millennium (45,6%), następny był PKO BP (44,1%).
Jeśli chodzi o wielkość kosztów działania banków, rozumianych jako koszty ogólnego zarządu obejmujące koszty pracownicze oraz amortyzację, to nie nastąpiły znaczne zmiany w klasyfikacji poszczególnych podmiotów, wynikają one przede wszystkim z wielkości danej instytucji. Najwyższe wydatki w tym zakresie ponoszą PKO Bank Polski, Bank Pekao oraz Santander Bank Polska.
Jednakże warto uważnie spojrzeć na procentową zmianę kosztów banków w skali ostatniego roku – szczęśliwie sytuacja wyglądała znacznie lepiej niż w 2022 r., wzrosty wydatków w poszczególnych podmiotach nie były drastyczne. Najwyższe procentowe zwiększenie kosztów w skali roku wyniosło 16%. W pozostałych bankach nie przekroczyło 10%.
Należy jednak wspomnieć, że pięciu instytucjom udało się obniżyć stronę kosztową o kilka procent. Są to Alior Bank, Bank Pekao, PKO Bank Polski i mBank, a największym tryumfatorem okazał się tu Bank Millennium (6,8%). Koszty działania wszystkich 12 podmiotów w skali roku zmalały o 0,6%.
Odpisy netto na utratę wartości aktywów finansowych i obciążenia podatkowe
W 2023 r. dziewięć z dwunastu analizowanych banków zdecydowało się na istotne zmniejszenie posiadanych zabezpieczeń, z czego najodważniejsze posunięcia wykonały: Bank Pekao, Bank Pocztowy, BNP Paribas Bank Polska. Wartości odpisów zmniejszyły aż o 70–90%.
Pozostałe trzy instytucje – Crédit Agricole, mBank i Santander Bank Polska – podniosły poziomy posiadanych zabezpieczeń o 20–50%. Należy mieć nadzieję, że jest to efekt przezorności tych podmiotów, a nie odzwierciedlenie wewnętrznych problemów wynikających z posiadanego portfela należności.
Spójrzmy teraz na wartości tej pozycji w poszczególnych bankach. Największe saldo odpisów netto z tytułu utraty wartości aktywów finansowych w 2023 r. odnotował PKO BP, a za nim Santander Bank Polska, co oczywiście nie stanowi zaskoczenia. Natomiast, co ciekawe, kolejnym bankiem posiadającym zabezpieczenia o największej wartości nominalnej był mBank (piąty pod względem wartości sumy bilansowej), a następnie Alior Bank (ósmy co do wielkości w grupie analizowanych przez nas banków). Warto wspomnieć, że posiadana przez PKO BP, Santander Bank Polska i mBank wartość odpisów aktualizujących przekroczyła 1 mld zł.
Jeszcze ciekawsze informacje dają nam dane dotyczące rezerw tworzonych na ryzyko prawne z tytułu kredytów walutowych. 2023 r. był kolejnym, kiedy w większości analizowanych instytucji (z dwoma wyjątkami) nastąpił ogromny (pod względem procentowym) wzrost wartości tej pozycji. Obecnie takie rezerwy posiada dziewięć z klasyfikowanych przez nas banków o łącznej kwocie 16,4 mld zł (w 2022 r. było to 10,6 mld zł). Największe zabezpieczenie z tego tytułu posiadają: mBank, Bank Millennium i PKO Bank Polski.
Patrząc natomiast na dynamikę tej pozycji, można zauważyć, które banki powoli czują się spokojniejsze, gdy chodzi o finansowe skutki sporów prawnych z frankowiczami, a które w dalszym ciągu muszą budować silne zabezpieczenia. W pierwszej grupie można wymienić Alior Bank, ING Bank Śląski i Bank Pekao, które znacznie zmniejszyły posiadane rezerwy na ryzyko prawne z tego tytułu. Natomiast po drugiej stronie mamy PKO Bank Polski oraz BNP Paribas Bank Polska, które istotnie – pod względem procentowym – zwiększyły tę pozycję. Jej wielkość to także skutek przekształcenia części odpisów w zrealizowane straty, stąd sama dynamika rezerw nie mówi wszystkiego o pozycji i potrzebie banku w tym zakresie.
Klasyfikacja banków pod względem wielkości płaconego podatku bankowego odpowiada kolejności tych instytucji pod względem wielkości ich aktywów (im większa instytucja, tym większe obciążenie z tego tytułu), co nie może dziwić, jeśli weźmiemy pod uwagę podstawę naliczania podatku. Spośród 12 banków w rankingu podatek w 2023 r. zapłaciło 9 instytucji. Największymi płatnikami tego obciążenia fiskalnego jest jednak 6 banków, z których każdy poniósł ciężar powyżej 600 mln zł. Łącznie analizowane podmioty wpłaciły 5 mld zł z tytułu podatku bankowego, jednak była to kwota o 2,4% niższa niż rok wcześniej, co można wiązać z malejącą akcją kredytową.
Największym płatnikiem jest PKO Bank Polski, a następnie Santander Bank Polska, Bank Pekao, a także ING Bank Śląski. Obciążenie każdego z tych podmiotów z tytułu podatku dochodowego wyniosło powyżej 1 mld zł.
Ciekawsze informacje przynoszą dane o poziomie obciążenia wyniku finansowego brutto podatkiem dochodowym. Tradycyjnie już wszystkie banki osiągające pozytywny wynik finansowy miały efektywne obciążenie wyniku wyższe niż nominalna stawka podatku dochodowego. Wśród banków, których wynik finansowy brutto na koniec 2022 r. miał wartość dodatnią, największe obciążenie z tytułu podatku dochodowego odnotował BNP Paribas Bank Polska (49,4%). Natomiast w 2023 r. zdecydowane rekordy biły w tym zakresie mBank (97,5%), Bank Millennium (56,1%) oraz Bank Ochrony Środowiska (50,1%). Warto zwrócić uwagę, że według danych KNF za 2023 r., efektywna stopa opodatkowania całego sektora wyniosła 33,5% (vs. 19% nominalnej stopy opodatkowania). Aż pięć banków z analizowanej grupy przekroczyło ten poziom.
Portfel należności od klientów, innych instytucji finansowych i inwestycyjne aktywa
inansoweW przypadku należności od klientów klasyfikacja banków jest zbliżona do kolejności dotyczącej całości ich aktywów. Dla celów metodologicznych chcemy tylko przypomnieć, że w zestawieniu należności od klientów, czyli osób fizycznych i podmiotów gospodarczych, traktowane są oddzielnie od należności od klientów sektora budżetowego.
Dane analizowanej grupy instytucji tworzą dwojaką sytuację: połowa banków odnotowała procentowy wzrost wartości należności od klientów, druga połowa wykazała ujemną dynamikę tej pozycji. Średnia dynamika wzrostu akcji kredytowej w analizowanych 12 podmiotach wyniosła zaledwie 0,7%. W 2023 r. wyłącznie Bank Spółdzielczy w Brodnicy mógł pochwalić się dwucyfrową dynamiką należności klientowskich (12,8%). Kolejne instytucje, które wykazały wzrost swojej akcji kredytowej powyżej 5%, to Alior Bank i PKO Bank Polski. Natomiast mBank i Bank Pocztowy odnotowały zmniejszenie nominalnej wartości należności od klientów o ponad 5% w skali roku. Podsumowując, tak duża liczba banków z negatywną dynamiką akcji kredytowej nie powinna być powodem do zadowolenia.
Zatrzymajmy się jeszcze na chwilę przy rozmiarach należności banków od instytucji finansowych. Wbrew pozorom i dotychczasowej tradycji w 2023 r. największą nominalną wartością tej pozycji nie mógł się pochwalić PKO Bank Polski. Największy polski bank ustąpił miejsca ING Bankowi Śląskiemu i BNP Paribas Bankowi Polska. Obydwa istotnie zwiększyły wartość tej pozycji w skali roku, podczas gdy PKO BP ją obniżył. W przypadku ING roczna dynamika tej pozycji wyniosła 285,8% (w ub.r. pisaliśmy o wzroście rzędu 632%), a BNP Paribas zwiększył jej wartość o 52,2% (351,2% w 2022 r.). Jednakże największą dynamikę należności od sektora finansowego odnotował Crédit Agricole Bank Polska – był to wzrost o ponad 1200%. Mając jednak na uwadze, że jest to jeden z mniejszych banków naszego zestawienia, należy pamiętać, że nawet niewielkie zmiany wartości danej pozycji mogą być odzwierciedlone przez wyższą wartość procentową.
W zakresie rozmiarów portfela papierów wartościowych kolejność podmiotów jest prawie taka sama jak w przypadku instytucji finansowych z największą wartością aktywów. W 2023 r. portfele te odnotowały wzrost wartości we wszystkich analizowanych bankach. Średnia wartość rocznej dynamiki tej pozycji wyniosła 17,3% i była znacznie wyższa niż w przypadku dynamiki należności od klientów. Najmniejszy roczny przyrost tej pozycji wyniósł ok. 5% (BOŚ), natomiast największy aż 105% (Bank Millennium).
Zobowiązania wobec klientów, sektora finansowego i z tytułu papierów wartościowych
Najważniejszą pozycją pasywów banków są zobowiązania wobec klientów (również rozumianych jako osoby fizyczne i podmioty gospodarcze). Tegoroczne zestawienie pokazuje w większości przypadków kontynuację trendu ich zwiększania. Tylko jeden bank odnotował spadek wartości depozytów klientowskich. Natomiast cztery zwiększyły wartości tej pozycji o ponad 10%. Były to kolejno: Bank Spółdzielczy w Brodnicy, PKO Bank Polski, Bank Millennium i Bank Pekao. Średnia dynamika dla wszystkich analizowanych podmiotów wyniosła 7,8%. Warto zwrócić uwagę, że była ona jednak niższa niż w przypadku całego sektora bankowego. W danych publikowanych na stronach Komisji Nadzoru Finansowego roczny wzrost tej pozycji we wszystkich bankach działających na polskim rynku wyniósł ok. 10%,
Zobowiązania od sektora finansowego zazwyczaj mają większe znaczenie w przypadku banków z udziałem kapitału zagranicznego. W największym stopniu są to zobowiązania od banków matek lub pozyskane z rynku zagranicznego. Część uzyskanych w ten sposób środków służy finansowaniu działalności banku, część zamknięciu lub zmniejszeniu pozycji walutowej wynikającej z udzielenia kredytów w walucie obcej. Pozycja ta służyły także pokryciu wymagań z tytułu MREL. Największy wzrost procentowy wartości tej pozycji w skali roku osiągnął ING Bank Śląski (pod koniec 2023 r. osiągnęła ona ponad dwukrotnie wyższą wartość niż w 2022 r.). Bank ten również posiadał najwyższą wartość nominalną tego rodzaju zobowiązań. Na drugim miejscu tego zestawienia znalazł się Crédit Agricole Bank Polska.
Wybrane wskaźniki analityczne
Na koniec zachęcamy do zapoznania się z tabelą zawierającą zestawienie wybranych wskaźników analitycznych, które m.in. posłużyły do oceny efektywności poszczególnych banków, jak np. wskaźnik C/I, czy kosztu ryzyka. Tradycyjnie przedmiotem naszego zainteresowania jest tu również relacja kredytów dla klientów niefinansowych do depozytów od nich (L/D).
Należy zwrócić uwagę, że zarówno w grupie banków biorących udział w naszym zestawieniu, jak i w całym sektorze, tempo wzrostu depozytów ogółem od sektora niefinansowego było ponownie dużo wyższe niż zmiana portfela kredytów jemu udzielonych. W efekcie relacja kredytów do depozytów w polskich bankach uległa dalszemu obniżeniu. W 2023 r. w skali sektora wyniosła ona 64%, choć już rok wcześniej była niska (72%). Dowodzi to trudności banków w zwiększaniu akcji kredytowej i ich wysokiej płynności.
11 z 12 instytucji biorących udział w naszym zestawieniu posiadało ten wskaźnik poniżej 100% – zarówno w 2022 r., jak i 2023 r. W minionym roku najniższe wskaźniki L/D odnotowały Bank Spółdzielczy w Brodnicy, Bank Pocztowy i Bank Ochrony Środowiska (w granicach 47–58%). Natomiast najniższy wskaźnik L/D wśród największych banków wyniósł ok. 61% i należał do mBanku oraz PKO Banku Polskiego. Pozostałe podmioty, w przypadku których relacja kredytów do depozytów nie przekroczyła 100%, zmieściły się w przedziale 69–82%.
