Jakie scenariusze zastąpienia WIBOR przez WIRD?

Karol Mórawski: W jakim terminie można przewidywać zastąpienie WIBOR przez nowy wskaźnik WIRD?

Norbert Jeziolowicz: Na początku września KNF opublikowała komunikat, z którego wynika, że Komitet Sterujący Narodowej Grupy Roboczej podjął finalną decyzję o wyborze indeksu WIRD jako alternatywnego wskaźnika referencyjnego stopy procentowej, którego danymi wejściowymi są informacje reprezentujące transakcje overnight (ON).

Jego administratorem w rozumieniu Rozporządzenia BMR jest GPW Benchmark SA czyli dotychczasowy administrator WIBOR-u, który to podmiot jest także wpisany do odpowiedniego rejestru ESMA (Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych).

Nie został jeszcze co prawda przyjęty zapowiadany harmonogram wszystkich działań, zarówno organów władzy publicznej, jak i uczestników rynku finansowego, pozwalający na przeprowadzenie tej zamiany w sposób uporządkowany i niestwarzający dodatkowych ryzyk dla stron  umów finansowych (mapa drogowa), ale z wypowiedzi publicznych członków Komitetu Sterującego wynika założenie,  że cały proces potrwa  2‒3 lata.

Ze względu na fakt, że WIBOR jest kluczowym wskaźnikiem referencyjnym i jest szeroko stosowany w instrumentach i umowach finansowych ‒ procesu zastąpienia wskaźnika WIBOR wskaźnikiem WIRD wymaga skoordynowania szeregu działań.

Proces ten musi być rozłożony w czasie, tak aby odpowiednio umożliwić rozwój rynku produktów opartych o nowy wskaźnik i wyeliminować ryzyko wystąpienia zaburzeń na rynku finansowym.

Jednym z najważniejszych kamieni milowych tego procesu będzie wydanie przez Ministra Finansów rozporządzenia wprowadzającego zamiennik dla WIBOR-u w dotychczas funkcjonujących umowach oraz określającego szczegółowe warunki tego zastąpienia

Czy na początku zmiana będzie mieć zastosowanie tylko wobec umów kredytowych, czy też obejmie inne segmenty rynku finansowego?

Na wstępie należy wskazać, że tego typu procesy jak likwidacja wskaźnika, czy też jego zastąpienie są zdarzeniami bezprecedensowymi. Brak publikacji danego wskaźnika wywoła skutek dla każdej umowy, w której pojawiło się odniesienie do niego.

Brak odpowiedniego zarządzania tym procesem może doprowadzić do wystąpienia zaburzeń na rynku, dlatego też w rozporządzeniu BMR wprowadzono specjalne przepisy, które w założeniu mają umożliwić dalsze wykonywanie umów po zaprzestaniu publikacji wskaźnika referencyjnego uznawanego za kluczowy.

Europejski prawodawca wyraźnie podkreślił, że w takich sytuacjach pierwszeństwo mają ustalenia między stronami, a zatem jeśli strony danej umowy ustalą awaryjny dalszy tryb wykonywania umowy, to takie ustalenie jest wiążące. Jednak, z różnych przyczyn, trudnym może być przeprowadzenie renegocjacji wszystkich umów, w których znajdują się odniesienia do danego wskaźnika referencyjnego.

Umowy oparte o zmienne stopy procentowe były na naszym rynku finansowym standardem wykraczającym daleko poza sektor bankowy

Na taką okoliczność wprowadzono specjalne przepisy, które umożliwiają wyznaczenie przez instytucję publiczną ustawowego zamiennika, który z mocy prawa będzie stosowany w miejsce znikającego wskaźnika referencyjnego.

Zgodnie z przepisami rozporządzenia BMR zamiana wskaźnika powinna zostać dokonana we wszystkich umowach, w których występował do tej pory znikający wskaźnik.

Należy więc zakładać, że chodzić będzie o bardzo szeroki rynek kredytowy czyli kredyty dla konsumentów i przedsiębiorstw, ale także instrumenty terminowe oraz  umowy z innych segmentów rynku, jak leasing, factoring, produkty ubezpieczeniowe.

Nawet fundusze inwestycyjne wykorzystują aktualnie WIBOR np. do ustalania opłat za zarządzanie. Także polskie obligacje skarbowe oraz obligacje korporacyjne czy gminne często wykorzystują do obliczania kuponu WIBOR.

Ta zamiana będzie naprawdę kompleksowa i głęboka, a jej skutki dotkną większość lub prawie wszystkich klientów naszego rynku finansowego, ponieważ umowy oparte o zmienne stopy procentowe były na naszym rynku finansowym  standardem wykraczającym daleko poza sektor bankowy. 

W jaki sposób WIRD może zastąpić WIBOR w ciągu 3 lat w różnych segmentach rynku finansowego? Jakie są możliwe scenariusze? Na ile jest możliwe, że przez rok lub dwa WIRD będzie funkcjonował tylko na rynku kredytowym, a w innych segmentach podstawą dalej byłby WIBOR? I czy jest możliwe, że nowy wskaźnik pojawi się najpierw w nowych umowach kredytowych?

W odpowiedzi na te pytania należy najpierw podzielić rzeczywistość na dwie sytuacje.

Najpierw należy stworzyć swoistą infrastrukturę nowego wskaźnika, na przykład przygotować jego „historyczne” notowania, tak aby interesariusze  mogli sobie wyobrazić jego modele zachowania w różnych sytuacjach rynkowych,  przygotować podstawy do  wyceny w postaci  emisji obligacji czy zawarcia transakcji pochodnych, czy też określenia sposobu zmiany rozliczeń z tytułu transakcji pochodnych lub wypłat z tytułu obligacji wszystkich rodzajów. 

Ze względu na wrażliwość relacji z konsumentami zapewne bardziej na końcu tej listy znajdą się kredyty hipoteczne czy konsumenckie. Taka „infrastruktura”  dla WIBOR-u była budowana przez ostatnie  30 lat i musi powstać także dla WIRD-a.

Te wszystkie działania są absolutnie niezbędne, aby w sposób  odpowiedzialny budować nowy wskaźnik kluczowy na polskim rynku finansowym.

Nic nie będzie stało na przeszkodzie, aby w nowych umowach/instrumentach instytucje finansowe zaczęło wykorzystywać WIRD-a już wcześniej

W tym procesie musi się także pojawić w pewnym momencie, zgodnie z rozporządzeniem BMR, wprowadzenie do istniejących umów finansowych i kredytowych zamiennika dla WIBOR-u. Dzisiaj już wiadomo, że będzie to WIRD administrowany przez GPW Benchmark.

W tym przypadku w interesie wszystkich uczestników rynku (w tym konsumentów) jest, aby ta zmiana była jak najbardziej głęboka, tj. aby dotyczyła możliwie wszystkich zawartych umów czy transakcji (także leasingowych, factoringowych, obligacji  czy instrumentów pochodnych).

Zmiana ta zostanie wdrożona poprzez odpowiednie rozporządzenia ministra finansów (na mocy istniejącej już delegacji ustawowej). W rozporządzeniu  zostanie także dokonana data takiej zamiany – jednakowa dla wszystkich umów – oraz warunki jej przeprowadzenia, czyli na przykład wysokość spreadu korygującego, który ma zapewnić, że różnice pomiędzy oboma stawkami nie będą zbyt duże. To jest druga warstwa  ‒ administracyjna ‒ tego przedsięwzięcia

Natomiast pomijając już opisane powyżej działania nic nie będzie stało na przeszkodzie, aby w nowych umowach/instrumentach instytucje finansowe zaczęło wykorzystywać WIRD-a już wcześniej.

Jeżeli zostanie potwierdzone przez organ nadzoru, że spełnia on wymogi BMR, to będzie on mógł normalnie funkcjonować na rynku – o ile zaakceptują  go także kontrahenci instytucji finansowych.

W tej chwili trudno przewidywać, na jakim obszarze odbędzie się ta swoista „premiera rynkowa” WIRD-a i czy będzie to w końcu przyszłego czy też w jeszcze kolejnym roku.