10 lat hipoteki odwróconej w Polsce. Rynek w przededniu boomu?

Z danych i badań przytoczonych w monografii prawniczej „Odwrócona hipoteka jako nowa usługa na rynku finansowym” wynika, że w całej Europie jest potencjał dla hipoteki odwróconej w kwocie 20 mld euro rocznie, a wartość nieruchomości posiadanych przez emerytów już w 2010 roku odpowiadała jednej trzeciej luki emerytalnej na Starym Kontynencie. W 2013 roku szacowano, że w perspektywie 10-15 lat najwyższy popyt na hipotekę odwróconą będzie można zaobserwować m.in. w Polsce, Niemczech, Belgii, Francji, Szwecji, Finlandii, na Litwie i Łotwie. Czy ten moment już nadszedł? Jak zmienił się polski rynek w ciągu dziesięciu lat?

Z danych KPF wynika, że w ciągu dziesięciu lat największe fundusze hipoteczne zrzeszone w tej instytucji podpisały blisko 1000 umów o dożywocie i wypłaciły seniorom blisko 16 mln świadczeń. Dziś wspomniane fundusze zarządzają nieruchomościami o łącznej wartości 75 mln zł. Największa dynamika przyrostu nowych umów była obserwowana w latach 2012-2013. W roku 2014 rynek wyhamował, przede wszystkim z powodu braku zapowiadanych regulacji oraz nadzoru nad podmiotami oferującymi usługę. W 2017 roku zainteresowanie hipoteką odwróconą ponownie zaczęło wzrastać, a tylko w pierwszych miesiącach 2018 roku Fundusz Hipoteczny DOM zanotował o 400 proc. więcej zapytań aniżeli rok wcześniej.

– W ciągu dziesięciu lat do naszego funduszu wpłynęło łącznie ponad 50 tys. zapytań w sprawie renty dożywotniej, a sami seniorzy złożyli kilkanaście tysięcy wniosków. Wielu seniorów nie zdecydowało się na podpisanie umowy, ponieważ – podobnie jak cała branża – czekali na odpowiednie regulacje, które zwiększyłyby bezpieczeństwo klientów i usługodawców. Niedawno temat ustawy powrócił, a w październiku Sejmowa Komisja Polityki Senioralnej debatowała na temat obecnych i przyszłych regulacji dotyczących umowy świadczeń dożywotnich i odwróconego kredytu hipotecznego – mówi Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM.

Walka o regulacje na przestrzeni lat

Profesjonalna branża hipoteki odwróconej od lat wskazuje na potrzebę uregulowania swojego rynku. W 2012 roku stworzyła Zasady Dobrych Praktyk (wypracowane w ramach KPF), a od roku 2013 aktywnie uczestniczyła w pracach nad projektem Ustawy o dożywotnim świadczeniu pieniężnym, który ostatecznie został wycofany z procesu legislacyjnego. W marcu 2015 roku i ponownie w listopadzie 2016 roku KPF i najwięksi przedstawiciele branży opublikowali list otwarty dotyczący wznowienia prac nad Ustawą o dożywotnim świadczeniu pieniężnym. Wśród adresatów, którzy otrzymali pismo byli wówczas m.in.: Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Ministerstwo Rozwoju, Narodowy Bank Polski, Związek Banków Polskich, Komisja Nadzoru Finansowego, UOKiK, Rada Polityki Pieniężnej, Rzecznik Praw Obywatelskich, związki emerytów i rencistów oraz posłowie.

Czytaj także: Rynek hipoteki odwróconej toczą oszustwa. Będą zmiany w prawie?

Co w tym czasie działo się za granicą?

Hipoteka odwrócona, przez ostatnie 25 lat, najprężniej rozwijała się w USA, Australii i Wielkiej Brytanii. Do krajów, w których seniorzy korzystają z tego rozwiązania dołączyły kilka lat temu Włochy, ale istotne wzrosty na rynku zaczęto notować dopiero rok temu, gdy pojawiły się dedykowane usłudze regulacje prawne. W Wielkiej Brytanii, roczna ilość nowych umów hipoteki odwróconej (ang. equity release) wzrosła z 27 563 tys. w 2016 roku, do 37 037 w 2017 roku, co oznacza przyrost na poziomie 34 proc. tylko w ostatnim roku. Dawid Burrowes, Prezes Equity Release Council, organizacji branżowej zrzeszającej podmioty świadczące usługę hipoteki odwróconej, powiedział że coraz więcej Brytyjczyków zaczyna traktować produkty finansowe bazujące na hipotece odwróconej jako bezpieczne źródło dochodu na emeryturze. We Włoszech tylko od 2016 roku, kiedy wprowadzono nowe prawo i nadzór nad rynkiem, do końca 2017 zawarto ok. 4 tys. umów. Tymczasem w Szwecji, hipotekę odwróconą oferuje wyspecjalizowana instytucja finansowa nadzorowana przez Szwedzki Urząd Nadzoru Finansowego, obsługująca blisko 10 tysięcy klientów. W tym kraju tylko w 2017 roku przybyło 1300 nowych klientów, a wartość wypłaconych świadczeń wzrosła o 25 proc. (2016 vs 2017).

Liczba nowych klientów w Wielkiej Brytanii

Źródło: Equity Release Council, Raport na temat rynku, 2018

Źródło: Fundusz Hipoteczny DOM