Zmiany w VAT należy wprowadzać rozważnie i z odpowiednim vacatio legis

Jednocześnie resort finansów planuje wprowadzić wyjątek od dobrych i skutecznych regulacji, wprowadzonych w październiku 2013 roku, które uniemożliwiły nieuczciwym podatnikom wyłudzenia VAT w obrocie paliwami i stalą. Zdaniem BCC, te korzystne rozwiązania nie powinny być w tym zakresie modyfikowane.

I. Zmiany w zakresie odliczania podatku naliczonego w odniesieniu do zakupionych towarów i usług wykorzystywanych dla celów mieszanych, tzn. do działalności podlegającej VAT, jak i działalności nieobjętej VAT (tzw. pre-współczynnik)

Planowana zmiana ma charakter systemowy, w związku z czym uważamy, że jej wejście w życie od 1 stycznia 2015 r. daje podatnikom zbyt mało czasu na przygotowanie się do tych zmian. Co wymaga podkreślenia, nie znane jest ostateczne brzmienie planowanych przepisów, co przygotowania te czyni jeszcze trudniejszymi. Planowane przez Ministerstwo Finansów zmiany dotkną w głównej mierze podmioty z sektora publicznego, a w szczególności jednostki samorządu terytorialnego. Z uwagi więc na istniejące obecnie wątpliwości dotyczące opodatkowania gmin i ich jednostek budżetowych, w szczególności biorąc pod uwagę pytanie prejudycjalne skierowane do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), uważamy, że propozycje dotyczące tego rozwiązania są przedwczesne. Uchwalenie i wejście w życie proponowanych regulacji będzie miało najprawdopodobniej miejsce przed orzeczeniem TSUE, a więc może okazać się, że w przypadku uznania przez TSUE gminy i jej jednostek budżetowych za jednego podatnika VAT, przepisy te w roku uchwalenia będą wymagały gruntownych zmian.

MF nie zakłada w projekcie założeń definicji działalności niepodlegającej VAT, a zdecydowanie należałoby rozważyć wprowadzenie takiej definicji, w szczególności wskazując, że sposób kalkulacji proporcji powinien odpowiadać specyfice prowadzonej przez podatnika działalności. Spośród najbardziej oczywistych przykładów przychodów osiąganych przez podatników, które nie podlegają VAT są dywidendy, przychody z tytułu kar umownych czy sprzedaży wierzytelności oraz przychody z tytułu podatków w przypadku jednostek samorządu terytorialnego. W tym zakresie rodzi się pytanie, czy przychody z dywidend osiąganych przez np. spółkę holdingową stanowią działalność niepodlegającą VAT w rozumieniu MF? Bazując na wytrychu w postaci „specyfiki prowadzonej działalności”, wskazanej przez MF istnieje ryzyko wielu sporów w tym zakresie. Proponujemy zatem wprowadzenie definicji działalności niepodlegającej VAT, tak aby uniknąć sporów i zapewnić pewność prawną podatnikom.

W projekcie założeń do zmian MF postuluje, aby w „razie zmiany stosunków gospodarczych powodujących rażącą nieadekwatność sposobu określenia proporcji (…) postanowienie wygasało (…)”. W naszej ocenie, wprowadzenie klauzul generalnych w tym zakresie przyznaje organom podatkowym zbyt duży zakres uznaniowości, w szczególności z uwagi na fakt, że ustalenie z organami podatkowymi sposobu określania proporcji miałoby obowiązywać przez określony czas. Przyznanie organom podatkowym tak szerokiego zakresu uznaniowości może w konsekwencji prowadzić do braku pewności prawnej podmiotów, które ustaliły z organami sposób kalkulacji współczynnika. Wobec powyższego propozycję tę oceniamy negatywnie.

Projekt założeń nie wskazuje także jaka będzie relacja w zakresie sposobu ustalania współczynnika, pomiędzy postanowieniami wydawanymi przez naczelników urzędu skarbowego oraz indywidualnymi interpretacjami prawa podatkowego, o których mowa w Rozdziale 1a Ordynacji podatkowej. Proponujemy jednoznaczne uregulowanie tej kwestii.

II. Zmiany w zakresie przepisów dotyczących mechanizmu odwrotnego obciążenia

Wprowadzone w październiku 2013 roku przepisy, mające na celu uniemożliwienie nieuczciwym podatnikom wyłudzenia VAT w obrocie paliwami i stalą, są rozwiązaniem dobrym, i co najważniejsze skutecznym – co potwierdza szereg badań i raportów w tym zakresie. Uwzględniając powyższe, trudno jest zrozumieć przyczynę, dla której MF planuje wprowadzić wyjątek od październikowych regulacji, wskazując że mechanizm odwrotnego obciążenia nie będzie miał zastosowania w przypadku dostaw towarów wykazanych w załączniku nr 11 nieprzekraczających w danym dniu 20 000 zł netto. Jest to swoista furtka dla nieuczciwych podmiotów do ponownego wykorzystania systemu VAT do wyłudzeń podatku, co odbywać się będzie zarówno ze szkodą dla sektora stalowego, jak i dla fiskusa. Korzystne rozwiązania wprowadzone w życie od 1 października 2013 r. nie powinny być w tym zakresie modyfikowane. Nie ma bowiem żadnego uzasadnienia dla tworzenia takiego wyłomu w przepisach, a planowane zmiany godzą w interesy podmiotów prowadzących uczciwą działalność, w związku z czym propozycję tę należy ocenić jednoznacznie negatywnie.

III. Zmiany dotyczące stosowania ulgi na złe długi

Planowane zmiany należy ocenić pozytywnie. MF powinien rozważyć również możliwość wprowadzenia ulgi na złe długi w odniesieniu do transakcji z podmiotami niebędącymi podatnikami (w szczególności osoby fizyczne). Rozwiązanie takie byłoby zgodne z regulacjami wspólnotowymi i eliminowałoby istniejącą obecnie niezgodność. W regulacjach wspólnotowych nie przewidziano bowiem możliwości wyłączenia stosowania ulgi na złe długi w relacji podatnik-konsument, w sytuacji, w której nabywcy nie uiścili płatności (zwłaszcza, gdy prawo do skorzystania z ulgi na złe długi przysługuje im w sytuacji, gdy kontrahentami są podatnicy).

Michał Borowski,
ekspert ds. podatków,
Business Centre Club