Zagranica: Specyfika holenderskiej bankowości spółdzielczej

Eugeniusz Gostomski

Jednocześnie według czasopisma „Global Finance”, sporządzającego listę 50 najbardziej bezpiecznych banków na świecie, w 2014 r. Grupa Rabobank znalazła się na 15. pozycji. Posiadała ona rating AA- (zarówno od agencji Fitch, jak i Standard & Poor’s). W Holandii Rabobank Group jest drugą, po ING Group, według wartości aktywów grupą bankową.

Rabobank Group w 2014 r. zatrudniała w kraju i za granicą 57 tys. pracowników, z czego w Holandii 35 tys. osób, posiadała 547 placówek bankowych w kraju i 440 za granicą, obsługując łącznie 8,8 mln klientów, w tym 7,4 mln w Holandii (6,6 mln osób prywatnych i 0,8 mln przedsiębiorców, z których 2 mln stanowili członkowie jednego spośród 113 lokalnych Rabobanków. W 2015 r. w wyniku zakończenia procesu sprzedaży polskiej spółki zależnej BGŻ S.A. francuskiemu BNP Paribas zmalało zatrudnienie w zagranicznych placówkach grupy i zmalała liczba tych placówek. Na koniec 2014 r. portfel kredytów dla sektora niefinansowego wyniósł 462 mld euro, a zobowiązania wobec klientów 326 mld euro. Wypracowany zysk netto za 2014 r. wyniósł 1,8 mld euro. Stopa zwrotu na kapitale własnym (ROE) wyniosła 5,2%, a relacja kosztów do dochodów (wskaźnik cost/ income) 62,7%.

Zgodnie ze swoją misją Grupa Rabobank jest liderem na rynku bankowości detalicznej w Holandii i liczącym się w wielu krajach bankiem w zakresie finansowania rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Opiera się na podstawowych wartościach spółdzielczych, dążąc do zaspokojenia ambicji finansowych swoich członków i pozostałych klientów w kraju i za granicą. Posiada ona dwuszczeblową strukturą organizacyjną. Jej fundamentem są lokalne spółdzielcze Rabobanki, które wywodzą się z holenderskich kas Raiffeisena powstałych na przełomie XIX i XX w. Stanowią one samodzielne podmioty prawa, które funkcjonują na ściśle ograniczonym obszarze i przez to ze sobą nie konkurują. Ich liczba w okresie ostatnich 25 lat w wyniku fuzji i przejęć zmniejszyła się z około 900 podmiotów w 1989 r. do 397 w 2000 r., 143 w 2010 r. i 113 banków pod koniec 2014 r. Czynnikiem stymulującym koncentrację w holenderskim spółdzielczym sektorze bankowym jest uzależnienie liczby głosów posiadanych przez lokalny bank na Walnym Zgromadzeniu Rabobank Nederland (banku krajowego) od wielkości jego sumy bilansowej. Jednocześnie zmniejsza się, choć nie tak szybko jak samodzielnych banków, liczba placówek bankowych w ramach Grupy Rabobank, co kompensowane jest zarówno tworzeniem sieci samoobsługowych punktów kontaktu klientów z bankami, jak i rozwojem bankowości internetowej. W latach 2000- 2014 liczba oddziałów lokalnych Rabobanku zmniejszyła się ponad trzykrotnie – z 1727 do 547 oddziałów. Warto podkreślić, że Rabobank Group zainicjowała w Holandii rozwój bankowości internetowej.

W związku z tym, że lokalne banki spółdzielcze w Holandii tworzone były na podstawie przepisów o stowarzyszeniach, ich członkowie nie posiadają w nich udziałów, nie są więc właścicielami lokalnych Rabobanków i nie mają prawa do dywidendy. Cała wypracowana przez nie nadwyżka każdego roku zwiększa fundusz zasobowy, wzmacniając ich kapitały własne. Środki te nie podlegają przekazaniu właścicielom nawet w przypadku likwidacji jakiegoś Rabobanku.

Początkowo członkowie lokalnego Rabobanku odpowiadali za jego zobowiązania całym swoim majątkiem. W 1980 r. odpowiedzialność członka banku spółdzielczego ograniczona została do 5000 guldenów (2250 dzisiejszych euro), a w 1998 r. całkowicie zniesiona. Stało się to możliwe dzięki zgromadzeniu przez lokalne banki spółdzielcze wystarczająco wysokich rezerw kapitałowych Prawo do głosowania na zebraniu przedstawicieli obecnie zależy tylko od faktu płacenia przez członków składki członkowskiej. Warto podkreślić, że nie trzeba być członkiem banku spółdzielczego, by móc zaciągać w nim kredyty. W związku z tym, że członkowie holenderskiego banku spółdzielczego nie posiadają w nim udziałów, ani nie odpowiadają za jego zobowiązania, relacje członków z bankami spółdzielczymi w Holandii są słabsze niż w innych krajach. Każdy klient lokalnego Rabobanku może zostać jego członkiem. Warunkiem uzyskania członkostwa jest złożenie deklaracji, członkowskiej i następnie systematyczne płacenie niewysokiej składki członkowskiej.

Swego rodzaju zachętą do wstępowania w szeregi członków lokalnego Rabobanku jest możliwość nabycia przez członków certyfikatów członkowskich. Są to papiery wartościowe o nieokreślonym momencie zapadalności, zapewniające posiadaczom odsetki, których wysokość jest uzależniona od wielkości zysku wypracowanego przez całą Grupę Rabobank, ale nie mają one wpł...