Wynagradzanie przez bank swoich pracowników za sprzedaż ubezpieczeń
Rekomendacja U wydana przez Komisję Nadzoru Finansowego w czerwcu 2014 roku, pomimo faktu, iż jest stosowana już od prawie 9 miesięcy (KNF zobowiązał banki do wdrożenia jej postanowień od 1 kwietnia 2015 roku), wywołuje w niektórych przypadkach wątpliwości interpretacyjne.
Jedna z tych wątpliwości dotyczy sposobu wynagradzania przez bank pracowników odpowiedzialnych za oferowanie produktów ubezpieczeniowych. Kwestii tej dotyczy Rekomendacja 9.8, zgodnie z którą: „Bank powinien monitorować proces sprzedaży i ustalić politykę wynagrodzeń, która ogranicza ryzyko oferowania produktów niedostosowanych do indywidualnych potrzeb i możliwości klientów, w szczególności zakładającą brak zależności wysokości wynagrodzeń pracowników odpowiedzialnych za oferowanie produktów ubezpieczeniowych powiązanych z produktami bankowymi, jedynie od liczby sprzedanych produktów ubezpieczeniowych (bez uwzględniania ich dopasowania do indywidualnych potrzeb i możliwości klientów).”
Na kanwie powyższego zapisu może pojawić się pytanie czy bank jest uprawniony do stosowania w odniesieniu do takich pracowników systemu wynagrodzeń o charakterze prowizyjnym, w którym wynagrodzenie pracownika jest pochodną efektów osiągniętej „sprzedaży” ubezpieczeń.
Rekomendacji 9.8 nie można interpretować w oderwaniu od samej „nadrzędnej” Rekomendacji 9. Poszczególne podpunkty Rekomendacji 9 (czyli Rekomendacje od 9.1 do 9.10) stanowią bowiem rozwinięcie „myśli przewodniej” wyrażonej w Rekomendacji 9, zgodnie z którą: „Bank powinien prowadzić rzetelną politykę informacyjną oraz zapewnić, że dystrybucja produktów ubezpieczeniowych w ramach bancassurance nie będzie generować ryzyka oferowania produktów niedostosowanych do potrzeb klientów.”
Sama treść Rekomendacji 9.8, a w szczególności czytanie jej w kontekście Rekomendacji 9, prowadzi do wniosku, że Regulator kładzie w tych Rekomendacjach nacisk na zapobieganie ryzyku oferowania produktów ubezpieczeniowych niedostosowanych do potrzeb i możliwości klientów. Chodzi zatem o unikanie ryzyka tzw. misselignu. System wynagrodzeń pracowników banku powinien być zatem tak skonstruowany, aby ryzyko takich zjawisk nie zachodziło.
Z Rekomendacji 9.8 nie wynika bezwzględny zakaz wynagradzania pracowników w systemie prowizyjnym. Chodzi jedynie o to, aby tego rodzaju system wynagrodzeń nie stanowił pretekstu do oferowania produktów ubezpieczeniowych takim klientom, którzy tych produktów nie potrzebują. Zakaz wynikający z Rekomendacji 9.8 dotyczy ustalania takiego systemu wynagrodzeń, w którym wynagrodzenie pracownika zależne jest WYŁĄCZNIE od poziomu sprzedaży. Zakaz uzależniania wynagrodzenia „jedynie od liczby sprzedanych produktów ubezpieczeniowych (bez uwzględniania ich dopasowania do indywidualnych potrzeb i możliwości klientów)” należy zatem czytać w ten sposób, że dopuszczalne jest wynagradzanie pracowników w zależności od liczby sprzedanych produktów ubezpieczeniowych, jednak z uwzględnieniem tego czy te produkty są dopasowane do indywidualnych potrzeb i możliwości klientów.
Wynagrodzenie dla pracownika, którego wysokość jest zależna od poziomu sprzedaży jest zatem dopuszczalne, pod warunkiem, że system wynagrodzeń przewiduje czynniki wpływające na to wynagrodzenie odnoszące się do przypadków misselingu. Czynnikiem takim może być zmniejszenie lub najlepiej pozbawienie pracownika prawa do prowizji od umowy ubezpieczenia zawartej przez tego pracownika z klientem, któremu dany produkt ubezpieczeniowy nie był potrzebny.
Bank powinien posiadać procedury zapobiegające misselingowi produktów ubezpieczeniowych. Samo zagadnienie misselignu oraz tego kiedy mamy z nim do czynienia jest oczywiście osobnym wątkiem. Jednak najkrócej rzecz ujmując nie chodzi o to, żeby badać np. czy klienta stać na ubezpieczenie autocasco, które stanowi w ogóle warunek udzielenia klientowi kredytu na zakup samochodu, ale chodzi o ewidentne przypadki nieadekwatności produktu jak np. oferowanie ubezpieczenia o charakterze inwestycyjnym (z dużym ryzykiem inwestycyjnym) klientowi jako alternatywy dla lokaty bankowej czy oferowanie ubezpieczenia na życie komuś, kto zgodnie z warunkami ubezpieczenia przekroczył już tzw. „wiek wstępu”, przez co i tak nie uzyska ochrony.
Jeśli więc dojdzie do naruszenia tych procedur przez pracownika, powinno to w odpowiedni sposób rzutować (negatywnie) na jego wynagrodzenie. Zgodność z Rekomendacją 9.8 można zapewnić zatem, poprzez przyjęcie w systemie wynagradzania pracowników rozwiązań obniżających lub pozbawiających pracownika prawa do wynagrodzenia od umów ubezpieczenia, w odniesieniu do których bank stwierdził misseling.
Jakub Nawracała,
Radca prawny,
Kancelaria Radcy Prawnego Jakub Nawracała
