Warto wiedzieć | Finanse | „Reforma” walutowa z 1950 roku

Stanowiła również ugruntowanie tworzonego systemu nakazowo-rozdzielczego. Jej skutki odczuły wszystkie grupy społeczne i zawodowe ówczesnej Polski. Aby zrozumieć sposób, w jaki wyciągnięto z kieszeni społeczeństwa posiadane oszczędności, należy przeanalizować to, co działo się już kilka lat wcześniej.

Drenowanie kieszeni

Nie umilkły jeszcze wojenne działa, a już jednym z pierwszych dekretów Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 24 sierpnia 1944 r. było powołanie Centralnej Kasy Skarbowej. Instytucja ta emitowała banknoty, nazywane biletami skarbowymi, przygotowane w Moskwie. W końcu 1944 r. z wydrukowanej puli o wartości 8,5 mld zł, 3,5 mld przekazano Rządowi Tymczasowemu, 3 mld PKWN, a 2 mld zł trafiło do znajdującej się na ziemiach polskich Armii Czerwonej.

15 stycznia 1945 r. wydano dekret o utworzeniu Narodowego Banku Polskiego. Na terenie kraju funkcjonowało kilka środków pieniężnych: okupacyjne „młynarki”, ruble, marki niemieckie i nowe banknoty. Najwięcej było oczywiście „młynarek”, które postanowiono wymienić na nowe złote w relacji 1:1, jednak tylko do wysokości 500 zł na osobę, 2 tys. zł na zakład rzemieślniczy, a wojskowi mogli wymienić jednomiesięczną pensję. Tłumaczono to niemożnością prowadzenia prawidłowej polityki budżetowej i kredytowej uniemożliwianej przez spekulantów dysponujących zapasami gotówki i w ten sposób podbijającymi ceny towarów. W efekcie wymiany wycofano z rynku 40% z 10 mld „młynarek” będących wówczas w obiegu. Obieg skurczył się o blisko 6 mld, co oznaczało olbrzymią stratę dla ich posiadaczy. Wymieniono także ruble i marki niemieckie. Państwo sprawowało monopol w sferze bankowej, w całym kraju funkcjonowały legalnie tylko cztery banki.

Deficyt łatany dodrukiem

Wkrótce jednak rozpoczął się trwający już do końca istnienia PRL największy problem sektora finansów publicznych polegający na dodrukowywaniu pieniędzy celem zmniejszania deficytu budżetowego. Po raz pierwszy miało to miejsce w latach 1945-46, gdy stan zadłużenia Skarbu Państwa w Narodowym Banku Polskim wzrósł do 21 mld zł. Emisja pieniądza zlikwidowała to zadłużenie, co również sztucznie uchroniło kraj od inflacji.

Kolejnym ciosem dla siły polskiego pieniądza było podporządkowanie go planom odbudowy gospodarczej kraju. Po ogłoszeniu planu trzyletniego (1947-1949) rozpoczął się powolny, ale stały spadek siły nabywczej pieniądza. Co prawda dokonano istotnego postępu w odbudowie kraju, ale finansowanie tego przedsięwzięcia wynikało przede wszystkim z tzw. podatku inflacyjnego. Ceny rosły szybciej od płac, co nie sprzyjało gromadzeniu oszczędności i utrudniało akcję kredytową. Źródło kredytu pochodziło z&...