Ubezpieczenia: MŚP w pułapce luki ubezpieczeniowej

Ewa Wierzbicka

Są one bardziej niż duże firmy narażone na wahania koniunktury gospodarczej i często rozpoczęty biznes kończy się niepowodzeniem, przez zawieszenie działalności, likwidację lub upadłość. Bez względu na to czy celem przedsiębiorstw MŚP jest przetrwanie i zapewnienie ciągłości funkcjonowania, czy wzrost i poprawa innowacyjności, powinny one zarządzać ryzykiem.

Zarządzanie ryzykiem

Ryzyko działalności gospodarczej przejawia się w zmienności rezultatów w stosunku do przewidywanych zdarzeń czy oczekiwań, co wynika z niemożliwości przewidzenia skutków określonych zdarzeń zarówno koniunkturalnych, jak i losowych. Wystąpienie zdarzenia losowego jako realizacja ryzyka powoduje nieoczekiwane, ale konkretne straty finansowe i niefinansowe. Zawarcie umowy ubezpieczenia umożliwia transfer ryzyka na ubezpieczyciela, bo ochrona ubezpieczeniowa polega na przejęciu przez zakład ubezpieczeń odpowiedzialności za powstałe szkody, które są objęte ubezpieczeniem.

Ryzyko jest stałym elementem działalności gospodarczej i dotyczy różnych obszarów przedsiębiorstwa, zarówno majątku, w tym wartości rzeczowych, finansowych, niematerialnych i prawnych, jak i zasobów kadrowych, a także odpowiedzialności cywilnej za decyzje kierownictwa, w tym błędy w zarządzaniu lub za błędy personelu itp.

Przedsiębiorstwo może dążyć do unikania ryzyka, może także ponosić koszty w ramach akceptowanego poziomu ryzyka, jak również wykorzystać ryzyko do spekulacji. Samoubezpieczenie, retencja ryzyka i kontrolowanie ryzyka przez prewencję oraz tworzenie rezerw na pokrycie kosztów kompensacji strat w sytuacji materializacji skutków ryzyka, wymagają odpowiednich środków na sfinansowanie. W przypadku przedsiębiorstw sektora MŚP utrzymywanie rezerw finansowych na likwidację skutków ryzyka, zwłaszcza dużego, jest prawie niemożliwe. Przedsiębiorstwo mikro, małe lub średnie powinno więc transferować ryzyko lub jego część na wyspecjalizowany podmiot, jakim jest ubezpieczyciel. Jednak w Polsce za mało przedsiębiorstw korzysta z ubezpieczeń. Jeżeli nie ubezpiecza się 100 przedsiębiorców – to ich problem i ich ryzyko, ale jeśli nie ubezpiecza się kilkaset tysięcy przedsiębiorstw – to już jest problem makrosystemowy całej gospodarki.

Materializacja ryzyka ma zazwyczaj charakter losowy, występuje niezależnie od woli i działań ubezpieczonego, a polisa ubezpieczeniowa chroni przecież przed skutkami nieoczekiwanej straty. Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie ma charakter zróżnicowany, uzależniony od: prowadzonej działalności, branży, wielkości przedsiębiorstwa. Podstawą działań zmierzających do zarządzania ryzykiem jest jego: diagnozowanie, identyfikowanie i klasyfikacja rodzajów, ocena (duże czy małe, bliskie czy dalekie), a także monitorowanie. Problemem wśród przedsiębiorstw sektora MŚP jest nieuświadamianie części ryzyka przez przedsiębiorców, a jeśli zarządza się ryzykiem, to najczęściej stosowanymi metodami identyfikacji i jego oceny w Polsce jest doświadczenie i intuicja właścicieli lub zarządzających firmą, co zwłaszcza w coraz bardziej turbulentnym otoczeniu jest coraz mniej skuteczne.

Im mniejsza firma, tym większe jej ryzyko

Jedną z podstawowych cech mikro, małych i średnich przedsiębiorstw jest duża wrażliwość na zmiany koniunktury gospodarczej i zachowania większych firm, zwłaszcza tych będących ich odbiorcami (towarów i usług). Szczególnie ostro ujawniło się to ostatnio w latach 2012-2013, kiedy pogorszyły się wyniki ekonomiczne wielu przedsiębiorstw, bo wyższa była dynamika kosztów niż przychodów, co wpłynęło na obniżenie płynności gotówkowej części firm i zmniejszyło ich skłonność do inwestowania. Ponadto wiele firm, szczególnie budowlanych, transportowych i usługowych – m.in. w wyniku trudności z uzyskaniem należnych im płatności – zaczęło bankrutować bądź zawieszać swoją działalność. Niestety bardzo wielu przedsiębiorców sektora MŚP nie wykorzystuje możliwości transferu ryzyka poprzez ubezpieczenia oraz gwarancje ubezpieczeniowe i bankowe. Prowadzi to do utrzymywania się tzw. luki ubezpieczeniowej sektora MŚP, co w sytuacji równoległego występowania innych barier prowadzenia działalności gospodarczej stwarza nazbyt wiele egzystencjalnych zagrożeń dla tego sektora. Wpływ wspomnianych negatywnych uwarunkowań i barier potwierdzają wyniki badań ankietowych grupy Idea Banku przeprowadzonych w listopadzie 2013 r. na próbie 1300 przedsiębiorców.

Aż 42 proc. mikroprzedsiębiorców (którzy prowadzą działalność co najmniej dwa lata) uważa, że w ostatnich dwóch latach warunki do prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce pogorszyły się. Co trzeci sądzi, że biznes prowadzi się tak samo, a co czwarty, że jest łatwiej – takie wnioski płyną z badania przeprowadzonego przez Idea Bank i Tax Care. Dla ...