Temat numeru: Wiele potrzeb, różne finansowanie Jak efektywnie spożytkować unijne środki w JST

Piotr F. Borowski,
współpraca: Patryk Dombrowski, Joanna Antosiewicz

W bieżącym okresie zmieniono dotychczasowe nazwy niektórych funduszy strukturalnych. Obecnie funkcjonują następujące: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejski Fundusz Społeczny (EFS), Europejski Fundusz Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz Europejski Fundusz Rybacki (EFR).

W latach 2007-2013 regionalne programy operacyjne (RPO) są zarządzane i wdrażane przy udziale władz samorządowych poszczególnych województw (urzędy marszałkowskie). RPO są programami służącymi podnoszeniu konkurencyjności regionów kraju oraz promującymi zrównoważony rozwój dzięki tworzeniu warunków dla wzrostu inwestycji zarówno na poziomie regionalnym, jak i krajowym. W ramach dziedzin współfinansowane są:

• inwestycje produkcyjne mające na celu tworzenie i ochronę stałych miejsc pracy;
• inwestycje w infrastrukturę (np. w transeuropejską sieć transportu, telekomunikacji, infrastrukturę energetyczną);
• rozwój endogeniczny potencjału poprzez środki, które wspierają lokalny rozwój i inicjatywy zatrudnienia oraz działalność małych i średnich przedsiębiorstw;
• środki pomocy technicznej.

W ramach tych programów jednostki samorządowe realizują projekty inżynieryjno-techniczne, służące np. efektywnemu wykorzystaniu energii, lub projekty mające na celu poprawę infrastruktury, m.in. drogi. Oto przykłady.

Projekt ograniczający straty energii cieplnej poprzez termomodernizację obiektów Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej oraz Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Janikowie.

Głównym celem projektu jest zmniejszenie strat ciepła oraz obniżenie kosztów ogrzewania dwóch obiektów użyteczności publicznej. Cele tego projektu są zbieżne z Regionalnym Programem Operacyjnym (RPO) Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013 – działanie: „Rozwój infrastruktury w zakresie ochrony powietrza”. Projekt przewiduje przeprowadzenie prac termomodernizacyjnych polegających na ociepleniu ścian zewnętrznych, dachu oraz wymianę stolarki drzwiowej w budynkach Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej (MGOPS) i Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury (MGOK) w Janikowie.

Okres realizacji projektu zaplanowany jest na drugi – trzeci kwartał 2010 r., a całkowite koszty projektu oszacowane na podstawie wstępnego kosztorysu wynoszą 336 565,06 zł z czego środki własne to 100 969,51 zł, a środki pochodzące z RPO to 235 595,54 zł[1].

MGOPS i MGOK w Janikowie nie mają odpowiedniej termoizolacji budynków, przez co charakteryzują się większą utratą ciepła, wpływają jednocześnie na zwiększenie zapotrzebowania w energię, co przekłada się na podwyższone koszty eksploatacyjne związane z ogrzewaniem obiektów. Dodatkowo budynki MGOPS i MGOK zlokalizowane w centrum miasta na obszarze objętym rewitalizacją są nieestetyczne i wymagają przeprowadzenia niezbędnych prac remontowych.

Ograniczenie strat ciepła poprzez termomodernizację budynków mieszkalnych

Kolejnym działaniem efektywnie wykorzystującym energię jest projekt obejmujący termomodernizację budynków wielorodzinnych, zbudowanych pod koniec XIX wieku przy ulicy Topolowej, jako miejsce zamieszkania kadry robotników pracujących ówcześnie w nowo powstałej Cukrowni Janikowo. Projekt ten swoimi celami jest również zbieżny z RPO Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Okres realizacji projektu to drugi – trzeci kwartał 2010 r., a całkowite koszty oszacowane na podstawie wstępnego kosztorysu wynoszą 740 000 zł, z czego środki własne to 170 000 zł, a dotacja unijna z RPO to 570 000 zł.

Projekt obejmuje termomodernizację budynków, modernizacje i remonty elementów wspólnych, instalacji grzewczych i elektrycznych, remont pokrycia dachowego. Planowane jest zagospodarowanie terenów wspólnych wokół budynków polegające na stworzeniu stref zieleni, chodników i budowę placu zabaw dla dzieci. Podjęte działania modernizacyjne ograniczą koszty eksploatacji budynków, podniosą estetykę otoczenia.

Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu mieszkańców gminy Janikowo.

Głównym celem projektu jest zapewnienie dostępu do internetu mieszkańcom Janikowa zagrożonym wykluczeniem cyfrowym z powodu trudnej sytuacji materialnej lub niepełnosprawności. Projekt realizowany jest w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, z działania 8.3. „Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu – eInclusion” określonego jako „Zapewnienie dostępu do internetu dla osób zagrożonych wykluczeniem cyfrowym z powodu trudnej sytuacji materialnej lub niepełnosprawności”.

Okres realizacji projektu to drugi kwartał 2010 – czwarty kwartał 2012 r., a całkowite koszty oszacowane na podstawie wstępnego kosztorysu to 2 638 986,82, z czego środki własne to: 395 848,03 zł, środki z POIG: 2 243 138,79 zł [2].

Projekt ma na celu zapewnienie bezpłatnego dostępu do internetu mieszkańcom miasta i gminy. W ramach inwestycji zaplanowano budowę infrastruktury radiowej, która zagwarantuje odbiorcom projektu nieodpłatny dostęp do sieci w miejscu zamieszkania, udostępnienie sprzętu komputerowego, instalację w gospodarstwach domowych i realizację pozostałych działań w celu płynnego przeprowadzenia projektu.

Grupa docelowa projektu liczy 100 gospodarstw domowych i została zidentyfikowana na podstawie danych otrzymanych z Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Janikowie. Ponadto z każdym wytypowanym uczestnikiem projektu przeprowadzono rozmowy indywidualne. Gospodarstwa domowe uczestniczące w projekcie nie posiadają komputerów i możliwości korzystania z internetu. Możliwość korzystania z technik teleinformatycznych przyczyni się do aktywizacji mieszkańców zagrożonych wykluczeniem cyfrowym poprzez ich udział w edukacji prowadzonej przez internet, a także aktywnego poszukiwania pracy lub świadczenia pracy przez sieć. Z uczestnikami projektu zostaną podpisane indywidualne umowy określające prawa i obowiązki udziału w nim. W celu zapewnienia kontroli nad realizacją projektu oraz sposobu wykorzystania przez grupy docelowe powierzonego sprzętu zaplanowano regularny monitoring w postaci elektronicznej, jak i wizyt domowych. W przypadku niewłaściwego wykorzystania przez uczestnika projektu powierzonego sprzętu, zostanie on przekazany innej osobie rekrutującej się ze wskazanej przez Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Janikowie grupy docelowej z listy rezerwowej.

Wyrównanie szans w dostępie do internetu w gminie Otwock

Projekt w gminie Otwock jest współfinansowany ze środków POIG w ramach działania 8.3. „Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu”. Wartość całego projektu wynosi 547 752 zł, a dofinansowania – 485 589,20 zł. W ramach projektu zakupionych zostanie 50 komputerów wraz z oprogramowaniem i bezprzewodowym dostępem do internetu. Będą one oddane w użytkowanie dzieciom z 50 gospodarstw domowych o najniższych dochodach, niemogących samodzielnie sfinansować zakupu sprzętu informatycznego. Dostęp do sprzętu i internetu zostanie utrzymany w sposób zapewniający efektywne wykorzystanie przez pięć lat po zakończeniu projektu. Planowana jest organizacja szkoleń, mających na celu wzrost umiejętności obsługi komputera i internetu wśród osób zagrożonych zjawiskiem wykluczenia informacyjnego.

W gminie Otwock wyselekcjonowano 209 dzieci, w których domach dochód na osobę wynosi mniej niż 351 zł netto. Otrzymują one stypendia socjalne. Wśród nich jest 99 osób niepełnosprawnych. Spośród gospodarstw domowych, z których pochodzą dzieci otrzymujące stypendia, 50 zostanie zakwalifikowanych do uczestnictwa w projekcie. Będą one wyłonione przez komisję szkolną przyznającą stypendia dzieciom z najuboższych rodzin na podstawie kryterium poziomu ubóstwa oraz spełnienia wymogów programowych w zakresie wykluczenia cyfrowego.

W ramach projektu zostaną podjęte następujące działania:

• przetarg na zakup komputerów wraz z oprogramowaniem i dostarczenie internetu,
• przetarg na organizację szkoleń,
• realizacja szkoleń,
• rozdysponowanie komputerów do gospodarstw domowych,
• promocja projektu.

Prawidłowość dystrybucji komputerów zostanie potwierdzona przez sporządzenie protokołu odbioru sprzętu oraz bezpośrednio udział informatyka odpowiedzialnego za instalację sprzętu. W razie stwierdzenia nieprawidłowości użytkowania, sprzęt zostanie odebrany i przekazany w użytkowanie do innego gospodarstwa domowego.

Wybrana grupa docelowa powinna zostać objęta wsparciem ze względu na niemożliwość samodzielnego sfinansowania zakupu sprzętu komputerowego i opłacenia dostępu do internetu. Umożliwia to dzieciom z gospodarstw o niskich dochodach nabycie umiejętności obsługi komputera. Bez realizacji przedsięwzięcia dzieci i ich rodziny nie będą miały możliwości korzystania z sieci, co doprowadzi do ich cyfrowego wykluczenia, zamknie, a w najlepszym razie opóźni już na początku drogę do rozwoju i negatywnie wpłynie na ogólny poziom informatyzacji społeczeństwa Otwocka.

Przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu – stworzenie publicznego dostępu do internetu w mieście Otwock

Projekt ma być współfinansowany ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego w ramach działania 2.1. „Przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu”. Całkowita wartość projektu wynosi 3 984 316,80 zł, a wnioskowane dofinansowanie 3 386 669,28 zł. Przedmiotem projektu jest budowa lokalnej infrastruktury technologicznej dla społeczności w formie nowoczesnej, bezprzewodowej, szerokopasmowej sieci telekomunikacyjnej służącej wzmocnieniu konkurencyjności regionów poprzez zapewnienie nieograniczonego szerokopasmowego dostępu do internetu jednostkom samorządowym, jednostkom publicznym, mieszkańcom i jednostkom gospodarczym, rozwój e-usług publicznych spełniających specyficzne potrzeby obywateli oraz poprawienie efektywności pracy administracji (e-administration).

Cele projektu zostaną osiągnięte dzięki wybudowaniu nowoczesnej infrastruktury teletechnicznej, która pozwoli na udostępnienie szerokopasmowego dostępu do internetu ok. 97 proc. mieszkańców. W dużym uproszczeniu na omawianą infrastrukturę teletechniczną składają się:

• stacja bazowa,
• 76 hot-spotów,
• 10 infomatów,
• 14 ogólnodostępnych stanowisk komputerowych w obiektach użyteczności publicznej.

Ocena wykorzystania środków przez wybrane gminy

Wykorzystywanie środków z funduszy unijnych na realizację projektów infrastruktury technicznej zostało przedstawiona na przykładzie gminy Janikowo i gminy Otwock. Analizując charakter projektów, które gminy wykonały lub na których realizację starają się pozyskać środki w ramach funduszy unijnych, warto odnotować, że owe działania świadczą o znacznej operatywności władz samorządowych. W latach 2004-2006 w gminie Jankowo zrealizowano pięć projektów, których łączna wartość wyniosła 3 406 476,72 zł, przy czym dofinansowanie z programów pomocowych wyniosło 947 845,05 zł, co stanowiło średnio 28 proc. ogólnej wartości inwestycji. Natomiast biorąc pod uwagę nowy okres programowania, gmina Janikowo planuje do roku 2012 zrealizować łącznie 11 projektów o wartości ok. 28,5 mln zł, z czego dofinansowanie ze środków unijnych wyniesie ok. 12,3 mln zł i stanowić będzie 43 proc. ogólnej wartości inwestycji. Podobnie rzecz się ma w gminie Otwock, gdzie wzrasta wielkość pozyskiwanych środków unijnych. Początkowo panowało w niej przekonanie, że skoro o wsparcie unijne ubiega się wiele jednostek, to funduszy unijnych alokowanych w ogólnej puli nie wystarczy, a gmina nie zostanie uznana za tą, która powinna tę pomoc otrzymać. Wystarczyło jednak złożyć pierwszy wniosek, żeby się przekonać, że dofinansowanie jest możliwe, a kwoty dofinansowania są znaczące (pierwszy i największy projekt uzyskał dotację wynoszącą ponad 19 mln euro).

Tak duża liczba projektów przygotowanych do realizacji wynika z operatywnego działania władz samorządowych, które są świadome, jak wielką szansą dla gminy są środki pomocowe Unii Europejskiej.

Podsumowując, można się zastanowić, jakie efekty rozwojowe osiągnie Polska, gdy z dostępnej pomocy finansowej, choćby na poziomie gminy Janikowo, skorzysta pozostałe 2 479 gmin naszego kraju.

Przypisy

[1] Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Janikowo, grudzień 2009.

[2] Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Janikowo, grudzień 2009.