Temat numeru: W Gdańsku o trudnych wyzwaniach z europejskiej perspektywy
Z inicjatywy posła do Parlamentu Europejskiego Jana Kozłowskiego i przy wsparciu polskiej delegacji EPL w Parlamencie Europejskim odbyła się 9 września w Gdańsku konferencja poświęcona wykorzystaniu europejskich instrumentów na rzecz zatrudnienia. Licznie zebrani samorządowcy z gospodarzem - marszałkiem województwa pomorskiego, członkiem Komitetu Regionów Mieczysławem Strukiem, mieli rzadką okazję wysłuchania nie tylko wielu problemowych wystąpień, ale współuczestniczenia w panelach dedykowanych wyzwaniom i szansom, jakie dla przyszłości niesie wykorzystanie potencjału instrumentów wspierających zatrudnienie i aktywizację zawodową, rozumiane jako efektywne przeciwdziałanie różnym formom wykluczenia.
Maciej Małek
Witając zebranych Jan Kozłowski przedstawił komisarza do spraw zatrudnienia, spraw społecznych i włączenia społecznego – Laszlo Andora, minister rozwoju regionalnego – Elżbietę Bieńkowską, posłów do Parlamentu Europejskiego – Barbarę Materę i Salvadora Garriga Polledo oraz liczne grono ekspertów; Andrianę Sukovą-Toshevą z Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Antona Rop – wiceprezesa Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Donalda Stornie, reprezentującego Europejską Fundację na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy, Prebena Gregersena, przedstawiciela rządu Danii, Jacques’a Vonthrona z Dyrekcji Generalnej ds. Budżetu i Marka Suchara, dyrektora Instytutu Promocji Kadr. Tak liczna i kompetentna reprezentacja instytucji i organizacji odpowiedzialnych za wdrażanie wielu europejskich i lokalnych projektów konfrontowała swe poglądy i opinie z rzeszą polskich samorządowców, wójtów, burmistrzów, starostów, posłów i senatorów, wreszcie z reprezentantami wyższych uczelni regionu, przedstawicielami instytucji szkoleniowych, samorządów gospodarczych i organizacji pozarządowych. Merytoryczny i organizacyjny rozmach konferencji był możliwy dzięki współpracy i wsparciu: marszałka województwa, Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Komisji Europejskiej i Parlamentu Europejskiego.
Wzrost zatrudnienia warunkiem wejścia na ścieżkę wzrostu
Taka myśl przewodnia w wystąpieniu inauguracyjnym Jana Kozłowskiego potwierdzała, że temat konferencji, czas jej organizacji i grono dyskutantów stanowią adekwatną odpowiedź na obserwowane turbulencje nie tylko na rynkach finansowych, które bezpośrednio lub pośrednio dotykają europejskiego obszaru gospodarczego, ale godzą w rynki pracy w krajach spoza strefy euro, w tym Polskę. Ta nowa sytuacja wymaga pełniejszego niż dotąd, skoordynowanego wykorzystywania istniejących instrumentów wspierania zatrudnienia. W pierwszym rzędzie Europejskiego Funduszu Społecznego, Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji, wreszcie Instrumentu Mikropożyczkowego Progress. Komisja Europejska rekomenduje, obok rozszerzenia zakresu interwencji EGF, zapewnienie nakładów na Europejski Fundusz Społeczny w przyszłym okresie finansowania nie mniejszych niż 84 mld euro. Waga instrumentu mikropożyczkowego wynika z jego znaczenia dla tworzenia nowych miejsc pracy, zakładania firm, zwłaszcza przez osoby bezrobotne, w tym ludzi młodych i wszystkich, których dotyka wykluczenie społeczne. Mówca zaapelował o podjecie próby sformułowania odpowiedzi na pytanie, czy instrumenty, jakimi dysponujemy, odpowiadają wyzwaniom, wobec których stoi Europa. Wskazał na konieczność pogodzenia postulatu szybkiej i skutecznej interwencji, w warunkach uproszczenia procedur, z wnikliwym nadzorem finansowym. Wywołując do wystąpienia wprowadzającego komisarza Laszlo Andora, przypomniał, że odchodzenie od wspólnotowych priorytetów i cięcia budżetowe to droga w ślepy zaułek.
Szanse i możliwości
Komisarz do spraw zatrudnienia, odnosząc się do możliwości przyszłych działań na rzecz zwiększenia zatrudnienia w Unii Europejskiej, wskazał na ich strategiczne znaczenie dla przełamania obecnych trudności i barier rozwoju. Mają one wymiar nie tylko stricte gospodarczy, ale również polityczny i społeczny. Zwłaszcza wyrównywanie szans rozwoju w warunkach równej konkurencji pozwoli skrócić dystans pomiędzy krajami starej i nowej Unii. Wzrost zamożności jednych nie może oznaczać ograniczenia możliwości rozwoju dla innych. Wszelkie łatwe pokusy, w rodzaju Europy dwóch prędkości oznaczają nawarstwianie problemów, a nie ich rozwiązywanie. Rozwijanie zatrudnienia leży nie tylko w interesie państw członkowskich, ale oznacza wzmocnienie całej Wspólnoty i wymierny efekt wydatkowanych na ten cel europejskich pieniędzy.
Co na to prezydencja?
Kontynuując ten wątek, głos w imieniu polskiej prezydencji zabrała minister Elżbieta Bieńkowska. Odnosząc się do czasu, w jakim zorganizowano konferencję, uznała, że półmetek realizacji obecnej oraz przeddzień programowania następnej perspektywy finansowej jest dobrym momentem, by „zaawansować debatę na temat przyszłej roli i kształtu funkcjonujących mechanizmów na rzecz zatrudnienia, w szczególności Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji”. Odnosząc się do zadań polskiej prezydencji w tym zakresie, wyraziła przekonanie, że niebawem nastąpi ogłoszenie pakietów rozporządzeń w ramach poszczególnych polityk. Polska prezydencja dbać będzie o sprawny przebieg negocjacji, zwłaszcza w odniesieniu do jednej z największych polityk – polityki spójności. Nową jakość w odniesieniu do EFG stanowić może rozszerzenie zakresu interwencji – czym jako kraj jesteśmy żywotnie zainteresowani – o rolnictwo. Różne perspektywy i doświadczenia uczestników konferencji pozwolą przybliżyć kształt przyszłych rozwiązań służących zatrudnieniu.
Społeczne aspekty problemu
Dyskusję moderowana po przerwie przez Pawła Chorążego, dyrektora w MRR skoncentrowano na różnych perspektywach instrumentów na rzecz zatrudnienia, dla których wspólny mianownik stanowiło włączenie społeczne. Andriana Sukova-Tosheva potwierdziła z całą mocą, że Europejski Fundusz Społeczny musi pozostać narzędziem służącym zrównoważonemu, przemyślanemu wzrostowi, który będzie służył złagodzeniu skutków kryzysu gospodarczego. Inwestycje w potencjał ludzki to trwały element strategii rozwoju, stanowiącej emanację idei europejskiej solidarności. Zatrudnienie, edukacja, partycypacja, to filary tej strategii, w tej liczbie w odniesieniu do krajów basenu Morza Bałtyckiego. Ma to potwierdzenie w wieloletnich planach finansowych, co wykazał Jacques Vonthron, odnosząc się do przewidywanego wzrostu udziału polityki spójności w unijnym budżecie kolejnej perspektywy finansowej, oraz wzrost przejściowego wsparcia dla regionów kategorii phasing out. Zdaniem Donalda Storrie obecna recesja potwierdza tendencję do tworzenia miejsc pracy na górze i na dole rozkładu umiejętności. Oznacza to, że w przyszłości polityka strukturalna oprzeć się musi na sprostaniu globalnemu wyzwaniu, jakie stanowi konkurencyjność. Najlepiej to osiągnąć, rozpoczynając inwestycje w kapitał ludzki od dzieci. Preben Gregrersen, odnosząc się do doświadczeń swego kraju, nawiązał do raportu (piątego) Komisji Europejskiej nt. spójności. Zawarta tam diagnoza, że „Europa staje się trudnym zadaniem” nic nie straciła ze swej aktualności. Na poziomie regionalnym sprostanie owemu zadaniu oznacza zbudowanie dobrej, aktywnej polityki pracy. Obecnie funkcjonujący w Danii Europejski Fundusz Społeczny nastawiony jest na cztery katalizatory wzrostu: innowacyjność, przedsiębiorczość, nowe technologie, inwestowanie w kapitał ludzki. Priorytety stanowi wykwalifikowana siła robocza (lepsze miejsca pracy) i zwiększanie siły roboczej (więcej pracy). Mieczysław Struk – marszałek województwa pomorskiego, odnosząc się do wyzwań, jakim sprostać musi Pomorze, wymienił pogłębiający się deficyt zasobów pracy, wynikający min. z małej mobilności zawodowej i przestrzennej mieszkańców, zbyt słabą podatność na innowacje, świadome otwarcie na inwestorów i nowe perspektywy w zakresie gospodarki energetycznej. Analizując dotychczasowe efekty interwencji polityki spójności w regionie, odnotował wzrost środków dedykowanych rozwojowi kapitału ludzkiego. Uwarunkowania pomorskiego rynku pracy sprawiają, że misja polityki spójności „jest ciągle aktualna i coraz istotniejsza”. W konkluzji Mieczysław Struk dodał: „terytorialny i integrujący wymiar tej polityki umożliwia i wspiera skuteczne reagowanie na wyzwania związane z poziomem i efektywnością zatrudnienia oraz integracją społeczną”. Zamykający tę sesję wystąpień Marek Suchar podkreślił, że zmiany na rynku pracy, których dynamikę wyznaczają obok zjawisk i procesów gospodarczych regulacje prawne, rozgrywają się w obszarze czynników dotąd niedocenianych z racji ich miękkiego charakteru, a mianowicie przepływu informacji i aktywizowania relacji pracodawcy – pracobiorcy. Temu ostatniemu służą uruchomione na Pomorzu stacjonarne i mobilne centra wsparcia świadczące poradnictwo zawodowe i psychologiczne oraz szkolenia i konsultacje dotyczące prowadzenia własnej działalności gospodarczej. W ramach projektu badano świadomość pracodawców Pomorza na temat outplacementu, które objęło w okresie od kwietnia do września blisko 200 firm.
Nie ma prostych recept
Finałową sesję ponownie otworzył Jan Kozłowski odwołaniem do statystyk obrazujących skalę i zakres bezrobocia, jakie dotyka w krajach Unii Europejskiej osoby w wieku poniżej 25 lat. Obecne co piąta osoba w tym przedziale wieku jest bezrobotna. W reakcji – poczynając pod kwietnia tego roku – Komisja Europejska uruchomiła projekt „youth @work” zachęcający małych i średnich przedsiębiorców do zatrudniania młodych osób. To istotne uzupełnianie programu Mobilna Młodzież. Projekt nowych wieloletnich ram finansowych zakłada zwiększenie środków na edukację, szkolenie zawodowe i młodzież oraz stworzenie zintegrowanego programu dysponującego kwotą 15,2 mld euro. – Jako członek Komisji Budżetowej Parlamentu Europejskiego będę z pewnością gorąco popierał ten projekt – zapewnił zebranych. Zabierający w tej sesji głos eurodeputowani Salvador Garriga Polledo – koordynator w komisji budżetowej z ramienia EPP i Barbara Matera – zajmująca się wnioskami dotyczącymi finansowania projektów z Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji, zgodnie wskazywali, że projekt wieloletniego budżetu Unii Europejskiej oraz rozporządzeń regulujących działanie instrumentów europejskich zdecydują o realizacji celów w obszarze zatrudnienia i włączenia społecznego zawartych w Strategii Europa 2020. Odnosząc się do tych wypowiedzi, marszałek Mieczysław Struk stwierdził, że „najbardziej nawet chojnie wspierane instrumenty będą skuteczne tylko wówczas, gdy zarządzane i wdrażane będą na odpowiednim poziomie”.
Zamiast konkluzji
Podsumowując obrady, Jan Kozłowski wskazał, że różnorodność zaprezentowanych punktów widzenia na europejskie instrumenty na rzecz zatrudnienia, przybliżenie procedur i regulacji wyznaczających ramy ustalania budżetu oraz opinie i rekomendacje instytucji finansowych, doradczych, a także organizacji pozarządowych pozwolą lepiej przygotować projekty nowych rozporządzeń oraz będą pomocne w wypracowaniu efektywnych rozwiązań. W tej perspektywie, celowe wydaje się zorganizowanie za rok kolejnego spotkania, które pozwoli przedyskutować powstałe w tym czasie konkretne projekty rozporządzeń.