Temat numeru: Nowe zasady procesu cywilnego (cz. 1)

Piotr Gałązka

Przedmiotowa ustawa wejdzie w życie dopiero w maju br., jest zatem jeszcze trochę czasu na jej poznanie i przygotowanie się do jej stosowania w praktyce. Nie należy jednak twierdzić, że sześciomiesięczne vacatio legis – ustawa została opublikowana w „Dzienniku Ustaw” w listopadzie 2011 r. – to okres zbyt długi. Wręcz przeciwnie. Zasady, do których uczestnicy obrotu cywilnego i gospodarczego, a zwłaszcza profesjonalni pełnomocnicy zdążyli się już przyzwyczaić ulegają po długim czasie stosowania zmianom.

Choć do najistotniejszych zmian należy zaliczyć dwa zagadnienia: całkowitą likwidację odrębnego postępowania procesowego w sprawach gospodarczych oraz zmianę zasad postępowania dowodowego poprzez zwiększenie kontradyktoryjnego charakteru polskiego procesu cywilnego, to jednak ustawa zmienia tak dużo istotnych kwestii, że można pokusić się o stwierdzenie, iż jest to jedna z największych nowelizacji procedury cywilnej w ostatnich kilku latach. Nowelizacja w opinii jej twórców ma na celu w szczególności przyspieszenie postępowania

Zmiany w zasadach ogólnych

W pierwszej kolejności nowe regulacje dotykają tak podstawowych zagadnień, jak fundamentalne zasady procesowe. Strony i uczestnicy postępowań cywilnych będą obowiązani nie tylko, jak dotychczas, do dawania wyjaśnień zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek, ale również do dokonywania czynności zgodnie z dobrymi obyczajami (art. 3). Moim zdaniem, przepis ten nie może samodzielnie tworzyć normy prawnej, jednakże w przypadku negatywnych zachowań stron lub pełnomocników, takich jak przewlekanie postępowania, zgłaszanie niepotrzebnie dużo wniosków dowodowych, a w szczególności wniosków o przesłuchanie świadków, nieprzedstawianie na żądanie sądu posiadanych dokumentów (co już w tej chwili może skutkować negatywnymi skutkami procesowymi dla strony), sąd może piętnować takie zachowania zarówno w trakcie procesu, jak i w uzasadnieniu orzeczeń – wyroków i np. postanowień o oddaleniu wniosku dowodowego.

Szerszy zakres działania organizacji społecznych (pozarządowych)

Nowelizacji ulegną również przepisy określające zakres działania organizacji społecznych w procesie cywilnym. Przede wszystkim zmienia się ich ogólna nazwa z nieostrego pojęcia organizacje społeczne na bardziej przystające do realiów rynkowych „organizacje pozarządowe”.

Znaczącemu rozszerzeniu ulega uprawnienie organizacji pozarządowej do wytaczania powództwa w imieniu i za zgodą osoby fizycznej (art. 61 § 1 k.p.c.). Do tej pory takie uprawnienie przysługiwało w sprawach o alimenty oraz w sprawach o ochronę konsumentów. Po wejściu w życie nowych przepisów będzie to możliwe łącznie w pięciu rodzajach spraw – dodatkowo w sprawach o ochronę środowiska, o ochronę praw własności przemysłowej oraz o ochronę równości oraz niedyskryminacji przez bezpodstawne bezpośrednie lub pośrednie zróżnicowanie praw i obowiązków obywateli. Oznacza to, że katalog spraw, w których organizacja jest uprawniona do wytaczania powództwa stał się tożsamy z katalogiem spraw, w których organizacja pozarządowa może przystąpić do toczącego się postępowania (art. 61 § 2 k.p.c.). Do tej pory ten drugi katalog był szerszy.

Zwrócić należy uwagę, ...