Temat numeru: Inwestycje, rozwój, postęp – fundusze Unii Europejskiej dla przedsiębiorców w regionach
Rozwój przedsiębiorczości w regionach jest jednym z kluczowych czynników warunkujących wzrost ich konkurencyjności w kraju oraz na arenie międzynarodowej
Anna Kucharczyk
RPO
Na lata 2007-2013 polskie samorządy otrzymały fundusze europejskie, które umożliwiły im zaprojektowanie wielu instrumentów służących wspieraniu przedsiębiorczości. Głównym z nich są regionalne programy operacyjne (RPO). W zależności od potrzeb, zdiagnozowanych w danym województwie, we wszystkich 16 RPO znalazły się osie priorytetowe oraz działania mające na celu dofinansowanie projektów realizowanych przez i dla przedsiębiorców.
Regionalne programy operacyjne nie są jedynym narzędziem umożliwiającym pomoc finansową dla sektora przedsiębiorczości. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) jest dostępny dla tego sektora również dzięki krajowym programom operacyjnym, np. Programowi Operacyjnemu Innowacyjna Gospodarka. Należy jednak zauważyć, że to środki Unii Europejskiej, alokowane w RPO, są dla przedsiębiorców bardziej dostępne, tj. jak podnosi wielu z nich „łatwiejsze do zdobycia”.
Czy coś poza RPO?
Znaczna część terytorium Polski to obszary wiejskie, charakteryzujące się dominacją działalności rolniczej. Dla osób działających, jak również chcących rozwijać działalność właśnie na takich obszarach, realizowane są działania Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW), finansowane z Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRR OW).
A może jeszcze inne środki?
Kolejnym po RPO oraz PROW narzędziem wsparcia przedsiębiorczości w regionach jest Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL), w ramach którego realizacja części priorytetów powierzona została samorządom. Stwierdzono, że władze lokalne lepiej znają potrzeby mieszkańców swoich regionów niż władze centralne i skuteczniej rozdysponują środki Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), alokowane w ramach tego programu.
Powróćmy jednak do RPO
Przedsiębiorstwa w większości regionów Polski są często niedoinwestowane, mało innowacyjne i tworzą niewystarczającą liczbę miejsc pracy. Znaczne potrzeby finansowe obserwuje się również w zakresie wydatków na badania i rozwój w sektorze przedsiębiorstw, co wpływa na zwiększanie się dystansu regionalnych gospodarek względem europejskich regionów. Stąd w regionalnych programach operacyjnych przewidziano osie priorytetowe oraz działania, w ramach których mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa mogą uzyskać wsparcie finansowe z EFRR jako beneficjenci, jak również jako grupy docelowe, które skorzystają z efektów projektów zrealizowanych dzięki dofinansowaniu z funduszy Unii Europejskiej.
Dotacja – tak, ale tylko na określone działania!
W ramach RPO dostępne są następujące działania wspierające przedsiębiorczość:
- dofinansowanie zakupów środków trwałych oraz inwestycje związane z rozbudową przedsiębiorstwa,
- wsparcie innowacyjności w przedsiębiorstwach,
- specjalistyczne doradztwo dla firm, wsparcie działań marketingowych (jako uzupełnienie projektu inwestycyjnego – dofinansowanie organizacji lub udziału w imprezach targowo-wystawienniczych oraz misjach gospodarczych związanych z targami i wystawami za granicą), wspieranie przedsiębiorstw w zakresie dostosowania do wymogów ochrony środowiska oraz w zakresie odnawialnych źródeł energii,
- promocja i rozwój markowych produktów, dotacje inwestycyjne w dziedzinie turystyki (infrastruktura turystyczno-rekreacyjna),
- infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie (kompleksowe uzbrojenie terenów pod inwestycje).
W RPO przewidziano również dofinansowanie kosztów utworzenia i wyposażenia nowych stanowisk pracy bezpośrednio związanych z realizowaną inwestycją.
Ponadto wiele instytucji zarządzających RPO skierowało środki finansowe z EFRR do sektora B + R oraz położyło nacisk na wzmocnienie sieci instytucji otoczenia biznesu i zaprojektowało takie działania, jak:
- wsparcie dla instytucji otoczenia biznesu,
- badania i nowoczesne technologie w strategicznych dla regionów dziedzinach – ich transfer ze świata nauki do przedsiębiorstw, wsparcie komercjalizacji badań naukowych,
- wsparcie powiązań kooperacyjnych o znaczeniu regionalnym między przedsiębiorstwami a jednostkami naukowymi i badawczo-rozwojowymi, budowa i rozbudowa klastrów o znaczeniu lokalnym i regionalnym,
- wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie wdrażania najlepszych dostępnych technik (BAT),
- tworzenie parków technologicznych, przemysłowych i inkubatorów przedsiębiorczości.
W RPO dla MŚP przewidziano również dotacje dla odnawialnych instrumentów finansowych, zapewniających dostęp do finansowania przedsiębiorczości. Jest to np. tworzenie i rozbudowa funduszy pożyczkowych i poręczeniowych, gwarancyjnych (patrz tabele). IZ RPO założyły nie tylko utworzenie nowych funduszy pożyczkowych i gwarancyjnych, ale również dokapitalizowanie funduszy już istniejących i działających w regionach. Niektóre województwa zdecydowały o wdrażaniu pozadotacyjnych instrumentów finansowych w postaci inicjatyw wspólnotowych JEREMIE (województwa: dolnośląskie, łódzkie, pomorskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie) oraz JESSICA (województwo wielkopolskie, śląskie i zachodniopomorskie; trzy kolejne województwa: dolnośląskie, małopolskie i pomorskie rozważają możliwość przystąpienia do ww. inicjatywy).
Wkład wspólnotowy przewidziany na realizację osi priorytetowych zakładających wspieranie przedsiębiorczości, łącznie dla wszystkich 16 RPO, wynosi 3 879 515 506 euro
Funduszom tym towarzyszy również wkład krajowy, który jest niezbędny, ponieważ większość działań skierowanych do przedsiębiorców jest objętych pomocą publiczną. Oznacza to, że beneficjent otrzymuje dofinansowanie na realizację swojego projektu z dwóch źródeł: funduszu UE oraz budżetu krajowego. W zależności od województwa, w którym przedsiębiorca realizuje swój projekt, może on uzyskać dotację, zgodnie z mapą pomocy regionalnej, w kwocie 40 proc. wydatków kwalifikowanych projektu (województwa: dolnośląskie, pomorskie, śląskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie i mazowieckie, w którym od 2011 r. będzie to jedynie 30-proc. dotacja) oraz 50 proc. wydatków kwalifikowanych poniesionych w związku z realizacją projektu (województwa: kujawsko-pomorskie, lubelskie, lubuskie, łódzkie, małopolskie, opolskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie). Instytucje zarządzające RPO otrzymały możliwość zwiększenia minimalnej kwoty wsparcia. Stanowisko IZ RPO w tej sprawie zostało zapisane w Szczegółowych opisach osi priorytetowych RPO.
Bez względu na możliwy do uzyskania poziom dotacji, środki alokowane w ramach RPO mają posłużyć przede wszystkim realizacji projektów innowacyjnych co najmniej z punktu widzenia danego przedsiębiorstwa. Oznacza to, że projekt, aby uzyskać dotację, musi zakładać rozbudowę przedsiębiorstwa, wprowadzenie nowego produktu, usługi lub zasadniczą zmianę procesu produkcyjnego.
Dotacje dla beneficjentów na terenach wiejskich
Działania RPO skierowane do przedsiębiorców są komplementarne z działaniami Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, dlatego też bardzo często wnioskodawcy, którzy nie uzyskali dofinansowania w ramach RPO, kwalifikują się do wsparcia w ramach PROW i odwrotnie.
Jeżeli przedsiębiorca prowadzi działalność zgodnie z kodem PKD zawartym w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Tworzenie i rozwój Mikroprzedsiębiorstw”, objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, stworzył projekt wykraczający poza zakres PKD określony w ww. rozporządzeniu, jednak ubiega się o dotację poniżej 300 tys. zł, prowadzi swoją działalność na terenie wiejskim oraz jest ubezpieczony w KRUS, może aplikować o środki alokowane w ramach PROW.
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 przewiduje dofinansowanie 4 osi priorytetowych. Do przedsiębiorców lub osób planujących rozpoczęcie działalności gospodarczej jako przedsiębiorcy zostały skierowane działania osi priorytetowej 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej, a w szczególności działanie 3.1 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej oraz działanie 3.2 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw.
Celem osi 3 jest wsparcie projektów wpływających na różnicowanie działalności rolniczej w kierunku podejmowania lub rozwijania przez rolników, domowników lub małżonków rolników działalności nierolniczej, co wpłynie na tworzenie pozarolniczych źródeł dochodów oraz promocję zatrudnienia poza rolnictwem na obszarach wiejskich.
Na co uzyskamy dofinansowanie?
Pomoc PROW udzielana jest z tytułu podjęcia lub rozwoju działalności w zakresie: usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa, usług dla ludności, sprzedaży hurtowej i detalicznej, rzemiosła lub rękodzielnictwa, robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych, usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem, usług transportowych, usług komunalnych, przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych, magazynowania lub przechowywania towarów, wytwarzania produktów energetycznych z biomasy oraz rachunkowości, doradztwa lub usług informatycznych.
Maksymalny poziom pomocy finansowej w ramach działania 3.1 może wynieść 50 proc. kosztów kwalifikowanych, jednak nie więcej niż 100 tys. zł na jednego beneficjenta i gospodarstwo rolne w okresie realizacji programu. Natomiast w przypadku działania 3.2 może nastąpić refundacja 50 proc. poniesionych kosztów kwalifikowanych, przy czym wartość i wysokość pomocy przyznanej na realizację operacji nie może przekroczyć: 200 tys. zł – jeśli biznesplan przewiduje utworzenie od 1 do 2 miejsc pracy w przeliczeniu na pełne etaty średnioroczne, 300 tys. zł – jeśli biznesplan przewiduje utworzenie powyżej 2 i mniej niż 3 miejsc pracy w przeliczeniu na pełne etaty średnioroczne oraz 300 tys. – jeśli biznesplan przewiduje utworzenie co najmniej 3 miejsc pracy w przeliczeniu na pełne etaty średnioroczne, co uzasadnione jest zakresem rzeczowym operacji.
Zadania instytucji zarządzającej dotyczące wdrażania działań objętych programem wykonuje Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR), Agencja Rynku Rolnego (ARR), samorządy województw (działania nr 1.7, 3.3, 3.4, 4.1, 4.2, 4.3) oraz podmiot wyłoniony zgodnie z przepisami o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich.
Na realizację działań 3.1 oraz 3.2 PROW, skierowanych na bezpośrednie wsparcie przedsiębiorczości, przeznaczono łącznie wydatki publiczne w kwocie 1 369 163 600 euro, natomiast na działania realizowane przez samorządy województw, zakładające m.in. poprawę warunków życia i prowadzenia działalności gospodarczej na obszarach wiejskich, alokowano w ramach programu wydatki publiczne w kwocie 3 555 928 653 euro.
Inwestycja w kadry – najlepsza!
Przedsiębiorcy oraz inne osoby, chcące rozwijać swoją działalność w regionach, mogą również skorzystać z realizowanych przez samorządy działań komponentu Regionalnego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, w skład którego wchodzą następujące priorytety: priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich, priorytet VII Promocja integracji społecznej, priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki oraz priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach.Jest to idealna alternatywa dla podmiotów, które pragną się rozwijać, jednak nie tyle przez inwestycje w środki trwałe, co przez realizację bądź uczestnictwo w tzw. projektach miękkich, kładących główny nacisk na zasoby ludzkie.
W związku z przekazaniem samorządom zadań związanych z wdrażaniem działań regionalnych PO KL został dokonany podział środków przeznaczonych na realizację poszczególnych działań programu w 16 województwach.
Beneficjenci oraz typy projektów
Projekty realizowane w ramach PO KL – Komponent Regionalny adresowane są do przedsiębiorców i pracowników przedsiębiorstw, nauczycieli, studentów, doradców zawodowych, młodzieży, w tym do młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym, szkół wyższych i placówek szkoleniowych, partnerów społeczno-gospodarczych, JST, jednostek administracji publicznej, instytucji pomocy i integracji społecznej. Są to przede wszystkim szkolenia, studia podyplomowe, studia wyższe, staże naukowe, badania, analizy, ekspertyzy, wdrażanie nowych rozwiązań, doradztwo, konferencje, seminaria, warsztaty, kampanie, pilotaż, dotacje oraz publikacje. Ponadto PO KL, podobnie jak RPO, zakłada realizację działań wspierających otoczenie biznesu oraz transfer osiągnięć świata nauki do sektora przedsiębiorstw.
W kontekście sektora MŚP na największą uwagę zasługują następujące działania Komponentu Regionalnego PO KL: działanie 6.2. Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia, przewidujące wsparcie dla osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą. Pomoc zakłada doradztwo oraz szkolenia, dotację do wysokości 40 tys. zł na uruchomienie własnej działalności gospodarczej, a następnie półroczne lub roczne finansowe wsparcie pomostowe, połączone z doradztwem, wypłacane miesięcznie wyłącznie osobom, które rozpoczęły działalność w ramach danego projektu. Kolejne środki to alokacja działania 7.2. Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii społecznej, w tym poddziałanie 7.2.1. Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. W ramach tego poddziałania można uzyskać dofinansowanie m.in. na realizację szkoleń dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, umożliwiających nabycie, podniesienie lub zmianę kwalifikacji i kompetencji zawodowych oraz na staże, subsydiowane zatrudnienie i zajęcia reintegracji zawodowej u pracodawcy, a także na finansowanie wolontariatu. Natomiast poddziałanie 7.2.2. Wsparcie ekonomii społecznej, zakłada dotacje dla instytucji świadczących usługi prawne, księgowe, marketingowe oraz doradztwo, m.in. w formie punktów lub centrów doradztwa, inkubatorów społecznej przedsiębiorczości, i wielu innych. Duże możliwości stwarza również działanie 8.1.Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie, poddziałanie 8.1.1. Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw, z którego mogą skorzystać pracujące osoby dorosłe, chcące przez szkolenia i doradztwo zawodowe podnieść lub zmienić swoje kwalifikacje, niezależnie od pracodawcy. Szkolenia mogą być ogólne bądź specjalistyczne i dotyczyć np. organizacji pracy, zarządzania BHP, wdrażania technologii produkcyjnych przyjaznych środowisku itp. Działanie przewiduje również doradztwo dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw, w tym dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, w szczególności w zakresie ekonomii, finansów, zarządzania zasobami ludzkimi lub rachunkowości. Kolejne poddziałanie priorytetu VIII, 8.1.2. Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie, zakłada z kolei m.in. pomoc w tworzeniu partnerstw lokalnych z udziałem przedsiębiorstw, organizacji pracodawców, związków zawodowych, JST, urzędów pracy i innych środowisk, mających na celu opracowanie i wdrażanie strategii przewidywania i zarządzania zmianą gospodarczą na poziomie lokalnym i wojewódzkim. Pozostałe działania Komponentu Regionalnego PO KL zakładają na przykład współfinansowanie projektów skierowanych do sektora B + R oraz projektów kładących nacisk na kształcenie w regionach. (Zasady dofinansowania ww. działań są różne w zależności od województwa.)
Komplementarność
Każdy przedsiębiorca mający ciekawy pomysł na rozwój swojej firmy oraz chęć poświęcenia czasu na sporządzenie wniosku aplikacyjnego ma szansę uzyskać dofinansowanie z Unii Europejskiej. Zapewnia to dostępność wielorakich osi priorytetowych i działań komplementarnych zarówno względem siebie, jak i innych programów operacyjnych. Linia demarkacyjna pomiędzy wszystkimi PO realizowanymi w ramach Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO) ma na celu zapewnienie możliwości aplikowania o wsparcie finansowe przez wszystkich wnioskodawców.
W regionach samorządy realizują wiele działań współfinansowanych z funduszy europejskich. W RPO zarząd województwa jest instytucją zarządzającą. Władze województwa odpowiadają również za wdrażanie komponentu regionalnego PO KL oraz za wdrażanie części działań PROW. Powyższe zadania samorządy często realizują przez odpowiednie instytucje. Na przykład, w województwie świętokrzyskim funkcja instytucji pośredniczącej dla PO KL leży w gestii Świętokrzyskiego Biura Rozwoju Regionalnego, które odpowiada również za wdrażanie niektórych działań PROW, a funkcja instytucji pośredniczącej II stopnia przypadła Wojewódzkiemu Urzędowi Pracy.
Zainteresowanie potencjalnych beneficjentów działaniami współfinansowanymi z funduszy UE i skierowanymi do przedsiębiorców działających w regionach jest ogromne. Świadczy o tym liczba wniosków aplikacyjnych, które są składane w odpowiedzi na ogłoszenia o naborach, a w których łączna kwota wnioskowanego dofinansowania kilkukrotnie przewyższa przeznaczoną na dany konkurs alokację.
Szybkie tempo absorpcji funduszy UE przez sektor MŚP wynika z trafnego zaprojektowania przez samorządy działań koniecznych do implementacji w regionach i zdiagnozowania potrzeb przedsiębiorców w tym zakresie. Można z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że nawet kilkakrotnie większa alokacja na działania skierowane do przedsiębiorców zostałaby szybko przez nich skonsumowana. Częstokroć dla przedsiębiorcy uzyskanie dotacji jest milowym krokiem rozwoju jego działalności, dlatego też niestraszne mu są wszelkie formalności i procedury, których musi dopełnić, aby jego wniosek został zakwalifikowany do wsparcia.
Przedsiębiorcy, przygotowując projekt, który chcieliby realizować przy udziale dotacji ze środków UE, powinni pamiętać, że poziom dofinansowania jest różny w zależności od programu operacyjnego oraz od konkretnego działania w tym programie. Dlatego przed szczegółowym planowaniem projektu powinni oni dokładnie zapoznać się ze szczegółowym opisem priorytetów danego PO oraz dokumentacją konkursową naboru, w którym zamierzają startować.
***
W różnych częściach Polski przedsiębiorcy realizują projekty wsparte w ramach programów operacyjnych. Wspólne cele przyświecające tym programom powodują, że projekty te układają się powoli jak puzzle, ukazując coraz bardziej nowoczesne, odmienione oblicze regionalnych gospodarek, które zwiększając swoją konkurencyjność, podnoszą rangę całego kraju w Unii Europejskiej.
Źródło
- http://dolnyslask.pl
- http://fundusze.kujawsko-pomorskie.pl
- http://www.rpo.lubelskie.pl
- http://www.lrpo.lubuskie.pl
- http://www.rpo.lodzkie.pl
- http://www.malopolskie.pl/RozwojRegionalny/RPOperacyjny
- http://rpo.mazowia.eu
- http://rpo.opolskie.pl/rpo
- http://www.wrota.podkarpackie.pl
- http://www.rpowp.wrotapodlasia.pl
- http://www.dpr.woj-pomorskie.pl
- http://rpo.silesia-region.pl
- http://www.rpo-swietokrzyskie.pl
- http://www.rpo.warmia.mazury.pl
- http://www.wrpo.wielkopolskie.pl
- http://www.rpo.wzp.pl
- http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl
- http://www.minrol.gov.pl
- http://www.kapitalludzki.gov.pl