Technologie i techniki: Sprawdzony ek-SPERT od „prania”

Dariusz Michałek

Trzecia dyrektywa nakłada wiele nowych obowiązków na instytucje finansowe, szczególnie w zakresie identyfikacji i weryfikacji uczestników operacji finansowych. Ich wypełnienie stanowić może spore wyzwanie dla wielu banków i towarzystw ubezpieczeniowych.

Proceder tzw. prania pieniędzy, czyli wprowadzania do legalnego obrotu pieniędzy pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł, nie jest nowym zjawiskiem. Samo określenie narodziło się w Ameryce w początkach ubiegłego wieku, kiedy to gangi wykorzystywały do tego celu sieć samoobsługowych pralni.

Od tamtego czasu zmieniły się zarówno sposoby działania, jak i skala procederu, jednak sama zasada pozostała niezmienna. Wciąż chodzi o ukrycie faktycznego źródła pochodzenia pieniędzy i wprowadzenie ich do legalnego obiegu w sposób nienarzucający podejrzeń. Nowym zjawiskiem, na które zwrócono uwagę po atakach na Nowy Jork 11 września 2001 roku, jest narastające zagrożenie ze strony międzynarodowych organizacji terrorystycznych. Obracają one ogromnymi pieniędzmi i operują praktycznie we wszystkich krajach. Udaremniona próba zamachów na samoloty startujące z londyńskiego lotniska Heathrow pokazała, że monitorowanie przepływów finansowych może być bardzo skuteczną bronią w walce z międzynarodowym terroryzmem.

BRAK KRYTERIÓW = BRAK WYNIKÓW

Skuteczne przeciwdziałanie „praniu pieniędzy” wymaga kooperacji powołanych do tego celu organów w różnych krajach i ścisłej współpracy z instytucjami finansowymi. W Polsce, jeszcze do niedawna, praktycznie tylko banki posiadały odpowiednie procedury. Dopiero ustawa z 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu powołała do życia Głównego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF). Instytucję, której zadaniem jest koordynowanie działań w zakresie przeciwdziałania „praniu pieniędzy”. Jednocześnie zobowiązała banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, domy maklerskie, kantory, notariuszy i inne instytucje finansowe do rejestrowania i przekazywania do GIIF informacji o transakcjach podejrzanych, powiązanych, a także o wszystkich operacjach finansowych o wartości większej niż 15 tys. euro.

Niestety ustawodawca nie zdefiniował kryteriów pozwalających zakwalifikować transakcje jako podejrzane lub powiązane, pozostawiając to w gestii wewnętrznych regulacji instytucji finansowych. W rezultacie przyjęły one czasem skrajnie różne założenia np. w zakresie przedziału czasu, w którym wyszukują transakcje powiązane – od jednego dnia do jednego roku. Z opublikowanego przez GIIF raportu z działalności w 2006 roku wynika, że wszystkie instytucje finansowe przekazały raporty o prawie 27 mln transakcji. Wydaje się to dużo, ale spójrzmy, jak się one rozkładały:

• Transakcje powyżej 15 tys. euro – 26,7 mln (99,8 proc.)