Takie sobie perspektywy dla rosyjskiej gospodarki

Zgodnie z różnymi szacunkami, średnia wartość PKB per capita lat 2021-2023 wynosiła w Rosji zaledwie 13 928 USD, podczas gdy w Polsce w 2023 r. miało wartość 17 269 USD, zaś w Niemczech 52 745,76 USD. Rosjanie wciąż jednak są zadowoleni ze swojej sytuacji bytowej. Nie łączą, jak dotąd, wydatków na wojnę z ich jakością życia.

Tymczasem działania przeciwko Ukrainie wymagają wysokich nakładów budżetowych. Według szacunków Roberta Farleya, amerykańskiego eksperta wojskowego, rosyjski koszt jednego dnia operacji w Ukrainie wynosi nie mniej niż 500 mln USD (35,5 mld Rb), podczas gdy roczny budżet państwa w 2023 r. zaplanowano na 26,1 bln rubli. Można zatem wyliczyć, że do 10 stycznia br. (1047 dni walk) koszty wojny wynosiły ok. 523,5 bln USD.

Koszty Rosji tej inwazji są poważne. To skutki zarówno wojskowego zaangażowania na zbyt wielką skalę, jak i zachodnich sankcji politycznych prowadzących do znacznego pogorszenia warunków dla rosyjskiego handlu międzynarodowego. Obok ograniczeń eksportowo-importowych, okresowo wystąpiły także obniżki cen baryłki ropy z 70 USD do 64,4 USD, co siłą rzeczy przyczyniło się do strat rosyjskiego budżetu. Ważnym przejawem dezaprobaty międzynarodowej społeczności stało się silne osłabienie ceny rubla, który od 20 stycznia 2020 r. do 12 stycznia 2025 r. stracił ok. 40% swojej wartości wobec dolara. Spadek ceny rubla wobec euro wyniósł w tym samym okresie 34,93% (XE.com).

Istotnym skutkiem wojny jest również obniżenie potencjału wytwórczego rosyjskich fabryk. Według Carnegie Endowment obecnie reprezentują one ok. 81% mocy produkcyjnych. Wiele z firm twierdzi, że główną przyczyną niedostatecznej produkcji towarów i materiałów są niedobory siły roboczej wskutek obowiązkowego naboru do armii. Biorąc pod uwagę te wydarzenia i procesy, można przyjąć, że obecny rok będzie wyzwaniem dla Rosji, która stanęła w obliczu recesji gospodarczej. Pod wieloma względami rosyjska gospodarka przypomina gospodarkę wojenną, którą charakteryzują wysokie wydatki budżetowe i rosnące nakłady na sektor obronny. Z powodu dokonywanych przez lata manipulacji budżetowych i dewaluacji rubla trudno dziś ocenić poziom realnej inflacji, ale oficjalne dane statyczne wskazują, że może ona wynosić powyżej 8%. Bodaj ważniejsze w tej sytuacji są obawy o wydłużanie się „operacji specjalnej” w Ukrainie, związane z tym rosnące wydatki na armię, rzeczywisty stan gospodarki i wynikające stąd zagrożenia dla bezpieczeństwa i dobrobytu Rosjan. Wspomina się nawet o tym, że „Putin po prostu zabierze środki obywateli z kont”.

Na dłuższą metę stagnacja w rosyjskiej gospodarki jest nieunikniona. Z prognoz MFW wynika, że obecny rok przyniesie pierwszy etap spowolnienia z powodu silnej redukcji przyrostu PKB do wartości 0,5-1,5%. Spowolnienie rosyjskiej gospodarki będzie przyczyną zastopowania wzrostu dochodów, choć bezrobocie nie wzrośnie znacząco, dopóki utrzymuje się niedobór siły roboczej.

Przeciętni Rosjanie, uzyskujący od ok. trzech lat systematycznie podwyżki swoich dochodów, nie ucierpią nadmiernie w trakcie nadchodzącej stagnacji gospodarczej, nawet jeśli rosnące ceny żywności mogą być przyczyną ich niezadowolenia. Jednak w ocenie wielu ekspertów rosyjska strategia utrzymywania swoich wpływów na świecie wyczerpuje się wraz z jej spowolnieniem gospodarczym. Oczekuje się, że już wkrótce wysokie stopy procentowe Banku Rosji, niezbędne do ograniczania inflacji, doprowadzą do fali bankructw. Sytuacja będzie również niezwykle trudna dla mocno zadłużonych rosyjskich gospodarstw domowych, którym rząd nie będzie mógł pomóc. Ponadto wysokie stopy procentowe przekładają się na wyższe wydatki budżetowe, ponieważ odsetki od dużej części długu publicznego w Rosji są spłacane według zmiennej stopy procentowej. Najbardziej prawdopodobną odpowiedzią ministerstwa finansów na opisane problemy będzie ograniczenie wydatków pozamilitarnych i opóźnianie wydatków inwestycyjnych. Ewentualnym ratunkiem Rosji byłyby rosnące ceny ropy, ale ekonomiści prognozują ich spadek w najbliższych dwóch latach.

Więcej o tym jak zmieniała się rosyjska gospodarka w ostatnich dekadach i z jakimi problemami boryka się dziś przeczytasz w tutaj oraz w Miesięczniku Finansowym BANK nr 2/2025