System Ochrony Instytucjonalnej w Niemczech: Kapitały finanz gruppe

Prof. UG dr hab. Eugeniusz Gostomski

W Niemczech istnieje 1121 banków spółdzielczych stopnia podstawowego, z których większość funkcjonuje pod marką banku ludowego lub banku Raiffeisena. Są one zrzeszone w dwóch bankach zrzeszających: DZ Banku i WGZ Banku. W większości niemieckie spółdzielnie kredytowe są relatywnie niedużymi bankami. Średnie zatrudnienie wynosi 141 osób, na jeden bank przypada 12 placówek bankowych, przeciętnie bank spółdzielczy liczy 15,2 tys. członków, a średnia suma bilansowa wynosi 650 mln euro. Tylko w przypadku 13 banków suma bilansowa przekraczała 5 mld euro, 173 banki spółdzielcze miały aktywa większe niż 1 mld euro, a aktywa 184 banków były niższe niż 100 mln euro.

Profil funduszy własnych

Niemieckie banki spółdzielcze tworzące Finanz Gruppe są dobrze wyposażone w fundusze własne. Przeciętna wartość kapitału regulacyjnego w banku na koniec 2011 r. wynosiła 38,2 mln euro, funduszy własnych 34,3 mln euro, zaś współczynnik adekwatności kapitałowej – 16,8 proc. Łączne kapitały to:

• kapitał gwarancyjny 59,3 mld euro
• kapitał regulacyjny 42,8 mld euro (wzrost o 12 proc. do 2010 r.)
• kapitał własny 38,5 mld euro (wzrost o 6,1 proc.)
• kapitał rezerwowy 28,5 mld euro (wzrost o 7,4 proc.)
• kapitał udziałowy 10 mld euro (wzrost o 2,5 proc.)

Dla porównania warto zaznaczyć, że suma bilansowa 1121 banków wynosiła 729 mld euro. Z badań Instytutu Spółdzielczego Uniwersytetu w Münster wynika, że prawie dwie trzecie bilansowego kapitału własnego w bankach spółdzielczych stanowi kapitał rezerwowy, który reprezentuje stezauryzowane zyski netto w tej części, która nie została wypłacona udziałowcom w postaci dywidendy. Drugim pod względem znaczenia jest kapitał udziałowy, czyli tworzony ze środków wnoszonych przez członków. Stanowi on 18,9 proc. wszystkich funduszy własnych. Kolejnym elementem w ujęciu bilansowym jest fundusz ogólnego ryzyka bankowego z udziałem 9,1 proc. Na zysk bilansowy przypada 2,9 proc., a pozostałe 4 proc. stanowi kapitał hybrydowy, czyli kapitał uzupełniający (wg danych za 2010 r.).

Tier I – adekwatny do ryzyka

W zakresie wyznaczania wymogów kapitałowych na pokrycie poszczególnych rodzajów ryzyka bankowego ciągle jeszcze obowiązują regulacje Bazylei II, które zostały przyjęte także przez niemiecki nadzór bankowy. Kapitał regulacyjny składa się z trzech form: kapitału podstawowego, kapitału uzupełniającego i kapitału krótkoterminowego trzeciej kategorii, przy czym trzeba uwzględnić pozycje pomniejszające wartość kapitału regulacyjnego. Należy zaznaczyć, że fundusze trzeciej kategorii mają znikome znaczenie. Służą one bowiem do pokrycia jedynie ryzyka rynkowego, które w większości spółdzielni kredytowych w ogóle nie występuje lub występuje w niewielkim stopniu.

Poszczególne kategorie kapitału regulacyjnego różnią się jakością w zakresie odpowiedzialności. Najwyższą jakością i tym samym najlepszym kapitałem z punktu widzenia gwarancji dla klientów, iż bank wywiąże się ze swoich zobowiązań, cechuje się kapitał pierwszej kategorii (Tier I). Natomiast jakość kapitału uzupełniającego pod tym względem jest znacznie niższa. Kapitał podstawowy stanowi 64,5 proc., ...