Strefa VIP: Wziąć pieniądze z bankomatu

Od czego pochodzi „pieniądz”? Takie to niepodobne ani do „money”, ani do „geld”…

– Słowo „pieniądz” – jeszcze w epoce przedpolskiej, bo występuje także w innych językach słowiańskich – zostało zapożyczone z dawnego języka niemieckiego od wyrazu „pfennig”, który zresztą był później nazwą drobnej monety. Proces przekształcania był długi, ale właśnie tak pfennig stał się pieniądzem.

A synonimy pieniądza? Po co nam aż tyle potocznych zamienników – „forsa”, „szmal”, „kasa”, „mamona” itd.?

– Świadczy to o tym, że ten wyraz jest nam bardzo potrzebny. Określa rzecz, z którą mamy do czynienia na co dzień, z którą ciągle się stykamy i którą rozmaicie oceniamy. Te synonimy pochodzą z różnych stylów języka. Przeważnie są to wyrazy potoczne, chociaż różnie motywowane. „Forsa” pochodzi z francuskiego („siła”), „flota” (też z francuskiego) nazywa metaforycznie to, co odpływa, „szmal” prawdopodobnie z niemieckiego, „mamona” z Biblii. Wielość synonimów świadczy o ważności pieniądza jako przedmiotu i roli, jaką odgrywał i nadal odgrywa w życiu społecznym.

Każde pokolenie tworzy własne synonimy?

– Nie, natomiast określenia długo używane po prostu „wycierają się”. Wszystkie są nacechowane bardzo ekspresywnie, zresztą przeważnie dodatnio. A ponieważ się zużywają, to ich wartość ekspresywna maleje. Wtedy wymyślane są nowe, ale wcale nie tak często. Ostatnio są to zapożyczenia z angielskiego, na przykład „kesz” czy jeszcze dawniejsza „kasa”. Oba mają zresztą charakter żartobliwy.

Słownictwo bankowe i w ogóle związane z finansami (chociaż nie same „finanse”) dzielnie broni się przed korporacyjną nowomową, która nie potrafi oprzeć się angielszczyźnie. Dlaczego?

– Nie znam tak dobrze słownictwa bankowego, żeby móc odpowiedzieć na to pytanie. Niewątpliwie z języka bankowego do ogólnego przeszło zapożyczone z francuskiego słowa „transza”. Wydaje mi się jednak, że również z angielskiego jest wiele zapożyczeń, na przykład „spread”. Gdyby tak pogrzebać w dokumentach bankowych, to na pewno znaleźlibyśmy wiele anglicyzmów. Nie interesujemy się tym, bo nie wszystkich nas to dotyczy.

Na przykład „bankomat” powstał ze zbitki dwóch wyrazów od dawna występujących w języku polskim.