Strefa VIP: Wielka niewiadoma

Jacek Georgica

Prognozowanie przyszłości, według uczestników dyskusji w Klubie Polska 2015+ na temat scenariuszy rozwoju gospodarczego i politycznego na tle globalnych przemian, to zadanie praktycznie niewykonalne. Na bieg wydarzeń w dzisiejszym świecie wpływa tak wiele czynników, że prawidłowa ocena, w jakim kierunku będzie zmierzał ich rozwój graniczy niemalże z cudem. W ciągu minionych kilkudziesięciu lat prawie nikt nie był w stanie przewidzieć scenariusza, który zakładałby upadek Związku Radzieckiego.

Mało kto również odważył się prognozować głęboki kryzys współczesnego kapitalizmu czy dewastacyjny wpływ, jaki na lokalne rynki może mieć globalizacja. Zdaniem prof. Bronisława Misztala, socjologa z Katolickiego Uniwersytetu w Waszyngtonie i dyrektora Community of Democracies, w prognozowaniu przyszłości większy sukces zdają się odnosić pesymiści. Wielu autorów prognoz stara się przekonać odbiorców, że ich scenariusz zostanie zrealizowany, tymczasem – jak mówi profesor – powinni przygotowywać ich raczej na wypadek, gdyby się nie ziścił.

– Michaił Gorbaczow liczył na to, że uruchomienie mikroprocesów samooceny w państwowym komunizmie uratuje ten system od zagłady. Borys Jelcyn uważał, że uwolnienie wszystkich procesów kontrolnych w Rosji doprowadzi do raptownego przyspieszenia rozwojowego. Wojciech Jaruzelski zakładał, że stan wojenny pozwoli na wprowadzenie reform gospodarczych przy zachowaniu gorsetu politycznego. Kolejni prezydenci amerykańscy byli zdania, że sankcje wobec Kuby spowodują załamanie systemu totalitarnego i upadek komunizmu na wyspie. George W. Bush uważał, że interwencja w Iraku i Afganistanie umożliwi tam zbudowanie nowoczesnego systemu politycznego. Wszystkie te scenariusze nie sprawdziły się – mówił Bronisław Misztal. Również i krótkookresowe, praktyczne prognozy nie spełniają się. Jak donosi prasa – wg Ministerstwa Finansów średnie realne tempo wzrostu PKB w latach 2015-2020 wyniesie 3,4 proc. W latach 2021-2030 tempo wzrostu PKB – 3 proc., a w latach 2031-2040 – 2,7 proc. Z kolei inflacja odpowiednio: 2,3 proc. i 2,1 proc. To gorsza prognoza od wywróżonej przez analityków Morgan Stanley, którzy przewidują aż 4,5 proc. wzrostu PKB w Polsce w 2011 r.

Niepewna przyszłość

Mimo że kryzys ujawnił niedoskonałość technik prognostycznych, pokazał jednocześnie, że jakkolwiek przyszłość zazwyczaj zaskakuje, to jednak można być przygotowanym lepiej i zaskoczonym mniej niż inni. Niektóre modele gospodarcze okazały się być bardziej odporne na długotrwałe załamanie koniunktury i dzisiaj lepiej radzą sobie, wychodząc ze spowolnienia. Zdaniem Edwina Bendyka, publicysty „Polityki” i kierownika ośrodka badań nad przyszłością w Collegium Civitas, takiemu przygotowaniu służą techniki prognozowania foresight, które wspierają refleksję strategiczną. Wszyscy uczestnicy dyskusji zgadzają się co do faktu, że aby konstruować scenariusze i przygotowywać się na ewentualne zdarzenia, potrzebna jest dobra diagnoza bieżącej sytuacji. Stworzone w ostatnich latach przez zespoły prof. Michała Kleibera i ministra Michała Boniego scenariusze stanowią zarys sytuacji rozwojowej Polski w szerszym, globalnym kontekście, ale w opinii prof. Misztala zakładają linearność i ciągłość rozwoju, a także opierają się na racjonalnym działaniu i reakcjach ludzi, co może stanowić zbytnie uproszczenie i w żaden sposób nie przygotuje nas na zdarzenia gwałtowne.