Inwestujemy: Stare papiery wartościowe

Mieczysław T. Starkowski

Jak sama nazwa wskazuje, papiery wartościowe, odmiennie niż dzisiaj, były wydawane w formie fizycznej, papierowej.Bardzo często pięknie je ilustrowano. Niejednokrotnie mówi się o nich jako o dziełach sztuki.

Stare papiery wartościowe to akcje, obligacje, weksle, listy hipoteczne, listy zastawne, czeki, konosamenty i polisy ubezpieczeniowe – wyjaśnia Tomasz Górniak, właściciel Galerii Akcji, bodaj jedyny Polak, który od kilkunastu lat zawodowo zajmuje się wyłącznie tą dziedziną. – Nie pozostało ich wiele, a więc jest to stosunkowo rzadkie hobby. Wręcz elitarne.

Dziś najciekawsze dla kolekcjonerów są stare akcje i obligacje. Głównie ze względu na atrakcyjną formę graficzną. Pozostałe rodzaje cieszą się raczej mniejszym zainteresowaniem.

Do starych papierów wartościowych należy podchodzić filozoficznie. Niejako wbrew logice, nie odzwierciedlają pierwotnej wartości. Na Zachodzie nazywa się je non valeurs – bez wartości. Stare akcje nie dają bowiem posiadaczowi prawa do własności przedsiębiorstwa. Z tego punktu widzenia nie mają żadnej wartości. Ale jako obiekty kolekcjonerskie mają wartość historyczną, emocjonalną (sentymentalną), artystyczną (dekoracyjną).

Projektował Józef Mehoffer

Stare akcje są fantastycznymi prezentami – podkreśla Juliusz Kłosiński prowadzący antykwariat Atticus. – Pięknie oprawione, zdobią kancelarie prawnicze i gabinety prezesów. Zwłaszcza jeśli są tematycznie związane z działalnością firm.

Często od tego zaczyna się kolekcja. Obdarowany połyka bakcyla, chce wiedzieć więcej o starych papierach. Szuka w internecie, zagląda do antykwariatów. Poznaje innych zbieraczy.

Rynek, choć ciągle bardzo mały, szybko jednak rośnie. Stare papiery wartościowe stają się coraz bardziej atrakcyjne. Między innymi ze względu na swe walory artystyczne. Powodów było kilka. Przede wszystkim dążeniem emitentów było, by skomplikowane wzory graficzne zabezpieczały przed fałszerstwami. Z drugiej strony, elegancka szata graficzna miała przekonywać potencjalnych nabywców, że inwestycja jest pewna, bezpieczna, ale również atrakcyjna.

Stare papiery nie były prostymi drukami. Były artystycznie zaprojektowane i pięknie wydrukowane. Grafika miała też najczęściej walor informacyjny.

W naszym kraju najbardziej znanym artystą był Józef Mehoffer. Zaprojektował dwie akcje: Polskiej Rudy Żelaznej i Fabryki Lokomotyw w Polsce. Natomiast Zofia Stryjeńska zaprojektowała obligacje dla Banku Gospodarstwa Krajowego i Towarzystwa Kredytowego w Warszawie.

Cenione są prace Henryka Uziembły (między innymi akcje Sierszańskich Zakładów Górniczych). Wiele papierów zaprojektował grafik Adam Półtawski, twórca czcionki zwanej antykwa polska. Pracując w zakładach graficznych Łuszczewskiego, zaprojektował kilkanaście akcji.

Papiery wartościowe z przełomu XIX/XX wieku były często stalorytami albo drzeworytami. Zostały pięknie zaprojektowane i wydrukowane na papierze wysokiej jakości. Niejednokrotnie są przyciągającymi wzrok dziełami sztuki. Na przykład na akcjach Warszawskiej Spółki Akcyjnej Budowy Parowozów widnieją dwa typy lokomotyw: Rocket Stephensona i model produkowany wówczas przez firmę.

Czynnikiem nie do przecenienia, jeżeli chodzi o kolekcjonowanie starych papierów wartościowych, są też emocje – mówi Juliusz Kłosiński. – Bardzo często zbierają takie walory spadkobiercy albo pracownicy spółek akcyjnych. Firmy już nie ma, ale zostały wspomnienia.

Osobną grupę tworzą pasjonaci miast lub regionów zbierający obligacje. Ogromną wartością jest ciągłość działania, a przynajmniej szacunek dla tradycji. Dlatego starych papierów nie wyrzuca się, nie niszczy.

Elitarne hobby

Pierwszym znanym kolekcjonerem był amerykański makler giełdowy, Robert Smythe. Około 1880 r. przewidział on – i zainicjował – boom na stare papiery wartościowe. Już wtedy stworzył firmę R.M. Smythe Inc. handlującą takimi walorami. ...