Rynek Finansowy. Nadzór: KNF – newralgiczny regulator

Jak to powstawało?

W dobie początku transformacji (lata 1989-1990) w ramach Narodowego Banku Polskiego funkcjonowała wyspecjalizowana struktura pod nazwą Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego. W świetle bowiem tego, że ówcześnie nadzór nad systemem finansowym był właściwie nadzorem nad rodzącym się wówczas i przekształcającym się systemem bankowym i był oparty na dwóch instytucjach, tj. Ministerstwie Finansów i Narodowym Banku Polskim, przyjęto ogólny podział kompetencji: na licencyjne leżące po stronie ministerstwa i inspekcyjne po stronie banku centralnego.

W latach 1990-1991 wraz ze zmianą ustroju rozpoczynają się przekształcenia własnościowe i rodzą się zręby rynku kapitałowego. Powstają: Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (dzisiejszy Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych SA jest jeszcze częścią GPW SA jako spółki infrastrukturalnej), Ministerstwo Przekształceń Własnościowych i jego urząd, biura i domy maklerskie, pierwszy fundusz powierniczy. Proces ten jest silne wspomagany zarówno przez państwo, jak i sektor bankowy. 22 marca 1991 r. zostaje uchwalona ustawa prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych, która dała podwaliny pod powstanie centralnego organu administracji rządowej ds. obrotu papierami wartościowymi, pod nazwą Komisja Papierów Wartościowych.

W ramach struktury ministra finansów w 1996 r. powstaje Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeniowego. To państwowy organ z jednej strony odpowiedzialny za nadzór nad sektorem ubezpieczeniowym z kompetencjami licencyjnymi zarówno dla zakładów ubezpieczeń, firm ubezpieczeniowych i osób zawodowo parających się działalnością ubezpieczeniową, a z drugiej – wyposażony w kompetencje inspekcyjne.

W 1997 r. wskutek narastającej działalności giełd towarowych (m.in. Warszawskiej Giełdy Towarowej i Giełdy Energii) kompetencje ówczesnej KPW zostały rozszerzone na nadzór nad giełdami, zaś uchwalona ustawa prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (przekształcające się fundusze powiernicze i powstające fundusze inwestycyjne zostały wówczas uregulowane w osobnej ustawie) powołała nowy (w miejsce KPW) organ nadzoru pod nazwą Komisja Papierów Wartościowych i Giełd.

Rok później powstają dwa wyspecjalizowane organy nadzoru, to jest Komisja Nadzoru Bankowego (jako organ Narodowego Banku Polskiego – prezes NBP był jej przewodniczącym) oraz Urząd Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi – UNFE (podległy merytorycznie ówczesnemu ministrowi pracy i polityki społecznej). UNFE powstało jako skutek powołania towarzystw funduszy emerytalnych zarządzających otwartymi funduszami emerytalnymi w ramach reformy systemu emerytalnego w czasach koalicji AWS-UW.

W 2002 r. ma miejsce pierwsza integracja organów nadzoru, tj. połączenie PUNU i UNFE i powstanie KNUiFE, pozostające pod nadzorem merytorycznym MPiPS. Generalnie ów centralny organ administracji rządowej przejął kompetencje licencyjne nad podmiotami sektora ubezpieczeniowego spod władztwa ministra finansów oraz nałożył podobne w zakresie podmiotów sektora emerytalnego na nowy organ.

W 2006 r. następuje druga integracja organów nadzoru, wskutek której powstaje Komisja Nadzoru Finansowego, poprzez połączenie KPWiG z KNUiFE. Rok później ma miejsce trzecia integracja poprzez włączenie (wydzielonego spod jurysdykcji NBP inspektoratu i nadzoru bankowego) KNB w struktury KNF.

Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, iż prądy integracyjne były zgodne z postępującymi przekształceniami w samym systemie finansowym, wskutek przenikania i integrowania się (kapitał...