Rynek finansowania nieruchomości: Zawodność oceny kondycji kredytobiorców w oparciu o ocenę ryzyka kredytowego może być miarą zjawisk kryzysowych

dr Zbigniew Krysiak
Szkoła Główna Handlowa, Katedra Analizy Dzia³alności Przedsiêbiorstwa

Taka presja miała przełożenie na jakość oceny ryzyka kredytowego wykonywanej autonomicznie przez fundusze inwestycyjne oraz instytucje typu SPV znajdujące się w łańcuchu procesów inwestycyjnych w portfele kredytów hipotecznych.

Na podstawie zachowania się tych instytucji oraz inwestorów, agencje ratingowe tworzyły ratingi, które z kolei były wykorzystywane przez banki. Proces ten prowadził do obniżania jakości oceny ryzyka kredytowego w banku przez zaniżanie wagi czynników fundamentalnych, co skłaniało banki do łagodzenia warunków udzielania kredytów, przyczyniając się tym samym do wzmacniania i eskalacji realizacji ryzyka oraz przybliżania się do kryzysu

” ]

Mnogość i wartość instrumentów pochodnych wystawionych na portfele kredytów hipotecznych oraz bezkrytyczna wiara w ich zawodność prowadziła do nasilania się rozbieżności między kondycją podmiotów gospodarczych a oceną ich ryzyka kredytowego. Ryzyko kredytowe powinno odzwierciedlać sytuację fundamentalną kredytobiorcy, a nie percepcję inwestora. Rozbieżność między kondycją fundamentalną przedsiębiorstw a oceną ryzyka kredytowego może być przydatnym wskaźnikiem w obserwowaniu i diagnozowaniu cykli kryzysowych. Nie jest możliwe idealne odzwierciedlanie kondycji kredytobiorców w ocenie ryzyka kredytowego. Zawsze będzie dochodziło do nasilania się tej rozbieżności oraz jej zmniejszania, wykazując pewną cechę cykliczności, co może być spójne z cyklami gospodarczymi, koniunkturalnymi i kryzysowymi. Wydaje się, że należy coraz częściej przyzwyczajać się do przebiegu cykli gospodarczych jako cykli, które należy obserwować oraz nazywać jako miarę natężenia sytuacji stresowej (kryzysowej).

Obecnie nadal obserwuje się bardzo silne przywiązanie do teorii ekonomicznych funkcjonowania gospodarki w skali makro i mikro, które mocno bazują na stabilności i równowadze statycznej, podczas gdy realne problemy funkcjonowania przedsiębiorstw odbywają się w warunkach dużej dynamiki zjawisk gospodarczych, co powinno prowadzić do analizowania skutków działalności gospodarczej w warunkach równowagi dynamicznej, co w dalszej kolejności oznacza podleganie silnym czynnikom stresowym. Warunki stresowe, w zależności od ich natężenia, przekładają się na utratę „wytrzymałości” przez poszczególne podmioty gospodarcze, co prowadzi do upadku, bankructwa lub utraty wypłacalności przez dany podmiot gospodarczy, w zależności od poziomu jego wytrzymałości. W tym kontekście można rozważać przebieg procesów gospodarczych jako cykl stresowy o przebiegu sinusoidalnym, w którym, w zależności od poziomu natężenia stresu, można wyróżnić trzy okresy: okres przed kryzysem, okres kryzysu oraz okres po kryzysie. Z tej perspektywy, z jednej strony, rozbieżność między oceną ryzyka kredytowego a oceną fundamentalną kondycji gospodarczej podmiotów może być przyczyną przebiegu cykli stresowych w gospodarce, zaś z drugiej strony, umiejętność oceny skali takiej rozbieżności może być dobrym narzędziem w przewidywaniu i diagnozie przebiegu cykli gospodarczych, cykli stresowych i ocenie nasilania się zjawisk kryzysowych.

Wydaje się, że wiele przykładów i zdarzeń z przeszłości wskazuje na możliwości przedstawionego podejścia do rozpoznawania charakteru, natężenia i kierunków przebiegu zjawisk kryzysowych. Dla wielu, którzy już dawno ogłosili zakończenie kryzysu, może być zaskoczeniem to, co się obecnie dzieje w skali globalnej, w Europie oraz Polsce. Zasadne jest pytanie, czy do kryzysów trzeba się przyzwyczaić i czy nie powinny one być normą, która powinna się zmieniać w podejście do zarządzania w skali mikro i makro, w którym zaraz po kryzysie trzeba zarządzać w oczekiwaniu na nadejście nowego kryzysu, a nie usuwać z pamięci niemiłe przeżycia, licząc, że kolejny pojawi się dopiero za 10 lub 20 lat. To jest tak, jak z wygraną w toto lotka. Wiemy, że prawdopodobieństwo jest tak małe, że niemożliwe, żebyśmy wygrali, bo w efekcie nigdy nie wygraliśmy, chociaż wiemy, że ktoś wygrał. Zachowujemy się tak, jakby nas to nie dotyczyło i nie będzie dotyczyć. Taka jest właśnie psychologia myślenia o kryzysie, tzn. że żyjemy i funkcjonujemy w taki sposób, jakby nas to miało nie spotkać, a w dalszej kolejności, tzn. po kryzysie, jakby to nigdy miało się nie powtórzyć. Zostaną przedstawione wybrane rozważania dotyczące problemów oceny ryzyka kredytowego i jej adekwatności do oceny kondycji firmy w kontekście oceny natężenia zjawisk kryzysowych.

 

Wpływ definiowania ryzyka kredytowego na ocenę kondycji przedsiębiorstwa

W prezentowanym artykule stawiana jest teza, że pomiar ryzyka kredytowego powinien być oparty o modelowanie wartości firmy. Profil wartości firmy jest traktowany jako „obraz” opisujący wartość firmy, którym jest funkcja rozkładu gęstości prawdopodobieństwa przepływów gotówkowych wytwarzanych przez firmę.

Ryzyko, które wpływa na działalność firmy, może być zdefiniowane jako niepewność co do przyszłych skutków prowadzonej działalności gospodarczej1.

Angielski ekonomista F. Knight uważa, że w praktyce gospodarczej dominują zdarzenia niepowtarzalne. Ponieważ nie można uzyskać o nich informacji, są one trudne do zmierzenia. Sytuacje, w których nie da się opisać wielkości ekonomicznej pewnymi miarami czy metrykami, chociażby miarami rachunku prawdopodobieństwa, Knight nazwał niepewnymi2. Ten sam ekonomista stwierdza jednocześnie, że zdarzenia powtarzalne, których potencjalne istnienie da się zmierzyć za pomocą prawdopodobieństwa, można nazwać ryzykiem3.

W polskiej literaturze naukowej V. Jog, C. Suszyński, J. Kowalczyk odnoszą się do ryzyka w kontekście jego skutków i definiują je jako nie tylko możliwość nieosiągnięcia zamierzonego celu, ale także możliwość dodatniego odchylenia od zamierzonego celu4. Według innych autorów ryzyko jest zagrożeniem nieosiągnięcia zamierzonych celów5. Definiując ryzyko jako zagrożenie nieosiągnięcia zamierzonych celów, należy rozważyć, czy zaplanowanie celów nierealnych i nieosiągnięcie ich może być racjonalnie uzasadnione. W takim przypadku można mówić o błędzie prognozowania, niewiedzy lub innych podobnych przyczynach. Niewiedza lub istotne ograniczenia informacyjne (zjawisko asymetrii informacji) może być źródłem ryzyka i powodować błędne wyznaczenie celów. Nieosiągnięcie ich nie wynika z przyczyn o charakterze fundamentalnym, lecz z braku pełnej informacji o nich. Można sformułować wniosek, że błędna koncepcja pomiaru ryzyka kredytowego, będąca wynikiem przyjmowanych definicji, będzie prowadzić do tworzenia modeli pomiaru ryzyka kredytowego nieadekwatnie odzwierciedlających kondycję kredytobiorcy.

W praktyce bankowej ocena ryzyka kredytowego przedsiębiorstwa skupia się na następujących trzech głównych elementach6: wypłacalności przedsiębiorstwa, zdolności kredytowej, wiarygodności kredytowej. Należy zwrócić uwagę, że pojęcia te nie są jednoznaczne i ich interpretowanie w praktyce bankowej jest różne, na co wskazują wyniki prowadzonej oceny ryzyka przez różne banki dla tego samego podmiotu. Uzyskanie kredytu przez dany podmiot w jednym banku, podczas gdy inny bank odmawia, nie jest tylko wynikiem różnego „apetytu” banków na ryzyko, lecz wynika z niejednoznaczności stosowania definicji ryzyka kredytowego i jego praktycznej aplikacji w stosowanych modelach do oceny ryzyka.

Prawo bankowe definiuje zdolność kredytową kredytobiorcy jako możliwość spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach7. Możliwość spłaty jest określana przez bank na podstawie ustalonych wewnętrznych zasad. Każdy bank może mieć swoje zasady, co w konsekwencji może prowadzić do różnie wyznaczanej zdolności kredytowej dla tego samego kredytobiorcy. W praktyce nie brakuje przypadków, że jeden kredytobiorca składa wnioski w dwóch bankach i w jednym uzyskuje kredyt, a w drugim traktowany jest odmownie. Źle oceniana zdolność kredytowa w efekcie przekłada się na ryzyko kredytowe, czyli na brak spłaty całości, bądź części kredytu. Pozytywna ocena zdolności kredytowej firmy, poza nielicznymi wyjątkami, jest zasadniczo warunkiem ustawowym udzielenia kredytu8.

Na ogół rozumie się zdolność kredytową równoznacznie z posiadaniem odpowiednich stałych dochodów umożliwiających spłatę zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami, abstrahując od zabezpieczenia jako alternatywnego źródła dochodu9. Prawo bankowe nie precyzuje, ani nie narzuca metodologii oceny zdolności kredytowej, lecz wymaga, aby sposób oceny przyjęty przez bank w procesie decyzyjnym mógł uzasadnić zdolność klienta do spłaty kredytu. Można w tej sytuacji przyjąć, że dany bank będzie bardzo szeroko definiował dopuszczalne źródła spłaty kredytu, w tym dochody z zysków kapitałowych. Można sobie wyobrazić, że kredytobiorca zaciąga kredyt, którego źródłem spłaty będą dochody ze wzrostu wartości przedsiębiorstwa. W tej sytuacji zdolność klienta do spłaty kredytu wynika z kształtowania się wartości przedsiębiorstwa10.

Interpretacje prawa bankowego dotyczące zdolności kredytowej chyba nadmiernie koncentrują się na zdolności kredytowej jako możliwości obsługi z bieżących dochodów kredytobiorcy, dystansując się od zabezpieczenia. Dobre zabezpieczenie może okazać się pewniejszym źródłem spłaty kredytu niż niestabilne dochody bieżące z innego źródła. Przedstawione rozumowanie prowadzi do wniosku, że zagregowana wartość przedsiębiorstwa może być miernikiem zdolności kredytowej. W takim przypadku szacowana zdolność kredytowa opiera się na sumie zdyskontowanych przepływów gotówkowych w przyszłości.

Brak terminowej obsługi kredytu często staje się powodem obniżania przez bank klasy ryzyka, a następnie podwyższania marży kredytowej. Sprawia to, że klient nie ma możliwości obsługi kredytu i w konsekwencji prowadzi do wypowiedzenia umowy kredytowej. Taki schemat może być przyczyną niewypłacalności, a nawet upadłości firm. Projekt finansowany z kredytu zawsze może zakończyć się porażką i wówczas zabezpieczenie jest gwarancją bezpieczeństwa, a przede wszystkim źródłem spłaty. Z tej perspektywy udoskonalanie umiejętności w zakresie wyceny przedsiębiorstwa jest bardzo ważnym zagadnieniem w ocenie takiego typu zabezpieczenia kredytu.

Niemożliwość udzielenia przez bank kredytu bez zabezpieczenia, mimo posiadania przez klienta bardzo dobrej zdolności kredytowej wynikającej z bieżących dochodów, świadczy wyraźnie o sile zabezpieczenia jako potencjalnego źródła spłaty kredytu. W tej sytuacji można zaproponować modyfikację definicji zdolności kredytowej w kierunku podkreślającym możliwość spłaty zobowiązań, niezależnie od źródła spłaty. Oznaczałoby to, że podstawą oceny zdolności kredytowej byłoby przygotowanie przez firmę odpowiedniego potencjału w postaci „zasobów” tworzących przepływy gotówkowe, będących wynikiem prowadzonej działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Wartość przedsiębiorstwa jako miernik zdolności do spłaty kredytu łączy w sobie dwie istotne cechy charakteryzujące ryzyko kredytowe. Jest ona wyznacznikiem jakości i wielkości przepływów gotówkowych oraz wyznacznikiem jakości zabezpieczenia. Tak rozumiany potencjał powinien stanowić podstawę do szacowania zdolności kredytowej. Zaletą takiego podejścia jest możliwość zwiększenia mobilizacji wśród różnych instytucji oraz ich zaangażowanie w proces wyceny i ubezpieczenia zabezpieczeń, a także w proces obrotu zabezpieczeniami i ich ratingiem11.

Wypłacalność przedsiębiorstwa12, jako możliwość spłaty zobowiązań z jego majątku, jest ważnym kryterium oceny ryzyka kredytowego odnoszącego się do zabezpieczenia na wartości aktywów przedsiębiorstwa. Takie podejście nawiązuje bezpośrednio do potrzeby analizowania potencjału firmy jako kompleksowego „generatora” wartości. Zdolność kredytowa jest potencjałem ekonomicznym umożliwiającym obsługę kredytu, zaś umiejętność wykorzystania tego potencjału jest wiarygodnością13. Zdolność do obsługi kredytu będzie zależna od potencjału przedsiębiorstwa, a więc szans na wzrost wartości, zaś możliwość wykorzystania tego potencjału jest zależna od jakości kadry menedżerskiej i może być nazywana wiarygodnością przedsiębiorstwa. Dwa różne składy zarządów, wykorzystując taki sam potencjał firmy, mogą osiągać różne wyniki, co świadczy o różnych umiejętnościach czyli różnej wiarygodności. Wskazuje to na możliwość kwantyfikowania wiarygodności kredytowej i traktowania miary jako miary ryzyka kredytowego.

Wśród przedsiębiorstw ubiegających się o kredyt w banku można by wyróżnić cztery typy. Pierwszy to takie, które są wiarygodne i nie mają zdolności kredytowej, drugi te, które mają zdolność kredytową i są niewiarygodne, trzeci – które nie mają zdolności kredytowej i nie są wiarygodne i czwarty – które mają zdolność kredytową i jednocześnie są wiarygodne.

Zdolność kredytowa14, jako potencjał ekonomiczny umożliwiający spłatę długu, jest warunkiem koniecznym spłaty kredytu, lecz nie jest warunkiem wystarczającym, ponieważ w przypadku braku odpowiednich umiejętności zarządczych do wykorzystania potencjału istniejąca obiektywnie zdolność może być zniweczona. W takim przypadku bardzo często czynnik potencjału zarządczego nie jest odpowiednio uwzględniany w ocenie kondycji kredytobiorcy, co nie prowadzi do praktycznych wniosków w postaci warunków udzielenia kredytu zmuszających klienta do odpowiedniej zmiany praktyki zarządzania.

Wiarygodność kredytowa15 związana jest z umiejętnością zarządzających do kierowania przedsięwzięciem w taki sposób, aby zapewnić efektywność funkcjonowania przedsiębiorstwa, która umożliwi obsługę kredytu. Oznacza to, że zarząd musi mieć umiejętności adekwatne do wymaganej jakości zarządzania w danym typie przedsięwzięcia. Jeśli w momencie oceny wniosku kredytowego przez bank istnieje odpowiedni zarząd, to wymiana go na inny w trakcie realizacji przedsięwzięcia wiąże się z poważnym ryzykiem niewykorzystania zdolności kredytowej i popadnięcia w stan niewypłacalności, a nawet bankructwa. W związku z tym należy określić warunki, jakie musi spełniać zarząd, gdyby rada nadzorcza chciała dokonać wymiany. Przy takim podejściu można warunkować zmianę zarządu zgodą banku, co pokazuje, jak silnie powinno być skojarzone działanie firmy, jej kierownictwa oraz akcjonariuszy z wpływem pozostałych wierzycieli.

Z przedstawionych rozważań wynika, że wiarygodność przedsiębiorstwa traktowana jako miernik jakości zarządzania determinuje zdolność kredytową i zdolność do tworzenia wartości przedsiębiorstwa. Z teorii zarządzania wartością (VBM) wynika, że dobra jakość zarządzania przekłada się na wzrost wartości firmy, czyli także na wzrost zdolności kredytowej. Zdolność kredytowa jest wynikiem kształtowania się wartości przedsiębiorstwa. Wartość przedsiębiorstwa, jako agregat odzwierciedlający wielkość przepływów gotówkowych oraz zabezpieczenie, staje się kompleksowym wyznacznikiem zdolności przedsiębiorstwa do spłaty kredytu.

Z przedstawionego rozumowania można wywodzić, że zdolność kredytowa jako zdolność do spłaty kredytu może być mierzona w oparciu o kształtowanie się wartości firmy, która jest odwzorowaniem przepływów gotówkowych oraz zabezpieczenia. Zdolność kredytowa jest więc warunkiem koniecznym, zaś odpowiednia wiarygodność jest warunkiem wystarczającym dla istnienia optymalnego profilu ryzyka kredytowego. Oznacza to, że kształtowanie się wartości przedsiębiorstwa determinowane jest profilem ryzyka kredytowego.

Skutkami realizacji ryzyka kredytowego są negatywne zmiany wartości rynkowej kredytu, które w konsekwencji wywołują negatywne skutki w postaci utraty wartości instytucji kredytującej. Skala degradacji wartości banku nie będzie zależna tylko od spadku wartości kredytu, ale także od spadku wartości zabezpieczenia, którym jest wartość przedsiębiorstwa. Redukcja wartości banku nie będzie zatem spowodowana tylko zmianą wartości rynkowej kredytu, ale także zmianą wartości zabezpieczenia, czyli wartości firmy kredytobiorcy oraz jej zmienności. W związku z powyższym proponuje się nową definicję ryzyka kredytowego, uwzględniającą wpływ rynkowej zmiany wartości kredytu i wartości przedsiębiorstwa na wartość banku. Proponowana definicja przyjęłaby następujące brzmienie: ryzyko kredytowe jest to zagrożenie zmniejszenia się wartości instytucji kredytującej, w wyniku zmiany jakości kredytu i jakości kredytobiorcy oraz następstwem zmiany rynkowej wartości kredytu i wartości kredytobiorcy.

W oparciu o literaturę i stosowane podejścia w praktyce dokonano podziału definicji ryzyka kredytowego na sześć grup, które umieszczono w Tabeli 1. Każda z wymienionych grup definicji podkreśla pewien konkretny aspekt:

• terminowość – I grupa
• niedotrzymanie warunków w terminie – II grupa
• brak możliwości spłaty – III grupa
• brak spłaty z przeniesieniem się na straty banku – IV grupa
• zmiana wartości kredytu – związek z rynkiem – V grupa
• wpływ na zmniejszenie wartości banku – VI grupa.

Rozważania prowadzone powyżej można zakończyć następującym podsumowaniem:

• Definiowanie ryzyka kredytowego, skupiające uwagę na zmianie wartości rynkowej udzielonego kredytu, nawiązuje zarówno do modelowania wartości firmy jako narzędzia do oceny ryzyka kredytowego, jak i głównej koncepcji zarządzania ryzykiem kredytowym banku, obierającej za cel maksymalizację wartości.
• Wiarygodność oraz zdolność kredytowa w procesie szacowania ryzyka kredytowego powinny być analizowane łącznie. Spoiwem tej łączności jest kształtowanie się wartości przedsiębiorstwa, która jest funkcją przekształcającą czynniki ryzyka na poziom niewypłacalności przedsiębiorstwa oraz straty banku, a także kształtowanie się wartości banku.
• Wiarygodność kredytowa jako umiejętność uzyskania najbardziej efektywnego profilu wartości firmy z istniejącego potencjału ekonomicznego reprezentującego zdolność kredytową, jest bardzo ważnym wyznacznikiem ryzyka kredytowego. W związku z tym profil wartości firmy może być miarą efektywności jej działania, a także miarą efektywności zarządu oraz jego wiarygodności. Dla podobnego potencjału ekonomicznego dwa różne profile wartości firmy świadczyłyby o różnych jakościowo zarządach, tzn. o różnej wiarygodności. W związku z powyższym można by wykorzystywać profil wartości firmy jako miarę wiarygodności.
• Zabezpieczenie wyrażone jako profil wartości firmy jest kluczowym elementem kształtowania ryzyka kredytowego w takim stopniu, że można uznać to za cechę specyficzną wpływającą na to ryzyko i cecha ta nie występuje w innych rodzajach ryzyka.

Konsekwencją definiowania ryzyka kredytowego jako zmiany rynkowej wartości portfela jest potrzeba analizowania czynników kształtujących te zamiany. W związku z powyższym w następnej kolejności rozważania będą dotyczyły specyfiki i czynników kształtujących ryzyko kredytowe.

Analiza ryzyka kredytowego z perspektywy wartości i niewypłacalności banku

Ryzyko kredytowe pojawia się od początku procesu kredytowego. Jedną z jego przyczyn może być zła diagnoza dotycząca jakości źródeł spłaty kredytu. Błędne oszacowania wartości przepływów gotówkowych generowanych przez źródła spłaty kredytu znajduje odzwierciedlenie w skutkach realizowanego ryzyka kredytowego, przyjmując formę określonych strat. Specyficzną cechą zarządzania ryzykiem kredytowym jest koncentracja na wartości zabezpieczenia. W przypadku, gdy zabezpieczeniem są przepływy gotówkowe z działalności operacyjnej, to zarządzanie ryzykiem powinno się wiązać z maksymalizacją przepływów gotówkowych, czyli maksymalizacją wartości firmy. Wśród istotnych funkcji w procesie zarządzania zabezpieczeniami należy wymienić:

• monitorowanie wartości rynkowej zabezpieczenia
• monitorowanie zmienności wartości zabezpieczenia
• tworzenie rynku zabezpieczeń
• tworzenie mechanizmów finansowych i instytucjonalnych w obrocie zabezpieczeniami.

Znaczenie problemu zarządzania zabezpieczeniami może potwierdzać fakt, że istotna część strat z tytułu realizacji ryzyka kredytowego wynika ze strat w procesie odzyskiwania zabezpieczeń. Wysoki poziom strat jest często wynikiem niskiej jakości wyceny wartości zabezpieczeń.

Zmianę rynkowej wartości kredytu determinują liczne czynniki ryzyka. Parametrami modeli mierzących ryzyko kredytowe, opartych na zmianach wartości kredytu, są nośniki ryzyka.

Pierwotną przyczyną zmian wartości rynkowej kredytu, co schematycznie wyrażono na rysunku 1, są czynniki ryzyka. Można je podzielić na makroekonomiczne i mikroekonomiczne. Inny podział może dotyczyć czynników zewnętrznych (leżących poza przedsiębiorstwem kredytobiorcy i kredytodawcy) i wewnętrznych. Do wewnętrznych i zewnętrznych czynników ryzyka można zaliczyć16:

• niepełną informację gospodarczą o firmie ubiegającej się o kredyt
• rosnące zapotrzebowanie na kredyt przy relatywnie niskim kapitale kredytobiorców
• brak jednolitej metodologii oceny zdolności kredytowej
• ograniczone możliwości ubezpieczeń kredytów
• niedobór wykwalifikowanych kadr
• wyłudzenia kredytów
• czynniki losowe.

Inna klasyfikacja czynników ryzyka, nawiązująca do jego źródeł jako przyczyn zmiany wartości rynkowej kredytu oraz zmniejszenia wartości banku, obejmuje następujące elementy17:

• stratę lub niewypłacalność kredytobiorcy – przekłada się na zagrożenie spłaty kredytu w całości lub części
• zmianę wartości zabezpieczenia – zmniejsza stopę odzysku i zmniejsza wartość banku w przypadku egzekucji
• zmianę stóp procentowych – potencjalnie może prowadzić do obniżenia marży odsetkowej, obniżając zdolność kredytową
• zmianę wartości pieniądza w czasie na skutek zwiększenia inflacji – zmienia wartość realną kredytu i może wywołać degradację wartości banku
• zmianę kursu walutowego – wywołuje niebezpieczeństwo zmniejszenia wartości wpływów ze spłaty kredytu
• zagrożenie płynności na skutek opóźnień w spłacie kredytu – prowadzi do powiększenia się luki w zapadalności aktywów i pasywów, mogącej wywołać spadek wartości banku.

Nośniki ryzyka kredytowego są parametrami świadczącymi o jakości kredytu, kondycji kredytowej klienta oraz poziomie potencjalnych strat banku w przypadku realizacji ryzyka. Do nośników ryzyka można zaliczyć: ekspozycję kredytową, stopę odzysku i związany z nią poziom strat, prawdopodobieństwo niewypłacalności oraz zmiany prawdopodobieństwa niewypłacalności wraz z upływem czasu, czyli migracja na skutek zmian kondycji kredytowej klienta.

W teorii i praktyce poświęcono wiele uwagi kształtowaniu się ryzyka banku z tytułu poszczególnych kredytów18. W prezentowanej pracy analizowany jest pomiar ryzyka kredytowego z perspektywy kształtowania się profilu wartości firmy19. Firma funkcjonująca na rynku poddawana jest wpływom czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Obie te grupy stanowią z jednej strony źródła wartości firmy, a z drugiej – rodzą ryzyko przy tworzeniu tej wartości.

Historycznie, pomiar ekonomicznych efektów działania firmy był dokonywany przy pomocy różnych miar. Można do nich zaliczyć: poziom osiąganego zysku netto, ROE, ROA, rentowność sprzedaży oraz inne miary mające postać wskaźników tworzonych na podstawie danych z bilansu, bądź rachunku wyników. Miary tego typu, ze względu na ich fragmentaryczność w ujmowaniu skutków procesów ekonomicznych zachodzących w przedsiębiorstwie, mimo, że uwzględniają także w pewnym stopniu wpływ otoczenia, „nie zauważają” jednocześnie „całego obiektu”. Taka miara może być porównywalna z opisem obrazu postrzeganego przez kogoś, kto z małej odległości obserwuje słonia.

Pomiar efektów ekonomicznych funkcjonowania przedsiębiorstwa przy pomocy pomiaru wartości jest tą perspektywą, która przedstawia pełny, zagregowany obraz firmy, będący nie tylko skutkiem sklejenia poszczególnych fragmentów, ale uwzględniający wzajemne związki między poszczególnymi fragmentami. Źródła wartości są nośnikiem informacji o ryzyku, to znaczy, że ich zachowanie może być odwzorowane przez funkcję skutków ryzyka.

Zarządzanie ryzykiem w praktyce gospodarczej wymaga w pierwszej kolejności przyjęcia pewnych systemów identyfikowania i monitorowania czynników ryzyka, następnie wyrażania ich przez nośniki ryzyka i ostatecznie modelowania ich skutków bazujących na ...