Rewolucyjne zmiany w polityce środowiskowej

Obecnie ukazał się nowy projekt wniosku COM (2014) 397 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniająca dyrektywy: w sprawie odpadów, w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, w sprawie składowania odpadów, w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji, w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów, w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Dyrektywa ta wprost nawiązuje i odwołuje się do gospodarki cyrkulacyjnej. Komisja Europejska 2 lipca 2014 r. opublikowała również dokument pt.: Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Ku gospodarce o obiegu zamkniętym: program „zero odpadów” dla Europy COM(2014) 398.

Gospodarka cyrkulacyjna o obiegu zamkniętym to nowe podejście, jakie proponuje rynek europejski, a zarazem duże wyzwanie szczególnie dla rynku w Polsce. Zmiany zawarte w filozofii „circular economy” są rewolucyjne. Nowe definicje zmieniają status obecnych przedsiębiorstw (producentów). Nie są oni już wytwarzającymi odpady tylko tworzącymi zasoby (materiały). Przekształcanie odpadów w zasoby to element procesu mającego na celu zamknięcie obiegu w systemach gospodarki o obiegu zamkniętym.

Gospodarka o obiegu zamkniętym zakłada minimalizację odpadów na poziomie projektowania i standardowo obejmuje innowacje w całym łańcuchu wartości, a nie tylko rozwiązania na koniec cyklu życia produktu.

W trakcie spotkań warsztatowych na tegorocznym Green Week w Brukseli prezentowano szereg nowych rozwiązań, możliwości zidentyfikowanych na podstawie doświadczeń
wyniesionych z udanych inicjatyw, które można zastosować na większą skalę oraz w szerszym wymiarze, obejmujących:

• na etapie produkcji – zrównoważone środowiskowo standardy wyboru dostawców, dobrowolne systemy w sektorach przemysłu i wśród sprzedawców detalicznych oraz symbioza przemysłowa w celu lepszego wykorzystania surowców i postępowania z odpadami, stworzenia rynków produktów ubocznych,
• na etapie dystrybucji – lepsze informacje na temat zasobów zawartych w produktach oraz sposobu naprawy lub recyklingu tych produktów, określane jako „paszport produktu”,
• na etapie konsumpcji – modele konsumpcji współdzielonej, opierające się na pożyczaniu, wymianie, zamianie i wynajmowaniu produktów (jak leasing sprzętu AGD) oraz na systemach produktowo-usługowych w celu uzyskania większej wartości z niedostatecznie wykorzystanych aktywów lub zasobów (np. samochodów, narzędzi, pomieszczeń).

Warto te kierunki, praktyki przybliżać i transferować wiedzę już na nasz rynek, dlatego BCC podejmie różne, własne inicjatywy dla swoich członków w tym zakresie.

Projekt wspomnianej powyżej dyrektywy zmienia 6 dyrektyw w zakresie gospodarki odpadami: DYREKTYWA RAMOWA – 2008/98/WE, OPAKOWANIA – 94/62/WE, SKŁADOWISKA – 1999/31/WE, WRAKI – 2000/53/WE, BATERIE I AKUMULATORY – 2006/66/WE, ELEKTROŚMIECI – 2012/19/UE. Jest zgodny z celami, które określone zostały w unijnych dokumentach: Plan działania na rzecz zasobooszczędnej Europy; Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety – 7. program działań w zakresie środowiska do 2020 r.; Ku gospodarce o obiegu zamkniętym: program „zero odpadów” dla Europy – projekt – Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów /COM/2014/0398 final /.

Zmieniany pakiet ww. dyrektyw odpadowych niesie całe spektrum nowości i zmian. W ramach dokonanego przeglądu zapisów w tym zakresie można wskazać: kilkadziesiąt zmian legislacyjnych, ponad 30 nowych zapisów i conajmniej tyle samo istotnych zmian w dotychczasowych przepisach, w tym nowe cele (m.in. dla materiałów żywnościowych, materiałów budowlanych i rozbiórkowych, odzysku, recyklingu), nowe wartości celów do uzyskania, nowe definicje, pojęcia i wiele nowych umocowań dla Komisji Europejskiej (jak system wczesnego ostrzegania), zaostrzone standardy raportowania osiągania celów przez kraje, dokumenty wymagane typu ocena ex-ante jak i metody sprawozdawczości odpadowej, co skutkuje potrzebą kolejnych zmian w krajowym systemie gospodarki odpadami.

Gospodarka cyrkulacyjna to nowy kierunek Unii, który w Polsce nie wpisuje się w aktualne trendy zawarte w polityce środowiskowej. To co dzisiaj wydaje się największym zagrożeniem to zapisy odzwierciedlone m.in. w programach, planach operacyjnych i strategiach regionalnych dla nowej perspektywy finansowej 2014-2020. Zakładają one koncentrację na innym poziomie hierarchii postępowania z odpadami – nie na zapobieganiu i zamkniętym obiegu, tylko na ich masowym unieszkodliwianiu. Przykładem są planowane inwestycje w gospodarce odpadami, w tym spalarnie odpadów, których powstanie może okazać się w roku 2020 dużym problem ekonomicznym dla Polski, problemem dla rynku, jak również problemem w raportowaniu uzyskania celów nowej dyrektywy.

Czeka nas kolejna rewolucja w całym systemie gospodarki odpadami, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb dotyczących:

• stworzenia sprawnych inteligentnych systemów zbierania informacji w zakresie odpadów, w celu sprawozdawania, jak i pomiaru wielkości celów, monitorowania,
• metod szacowania i oceny skutków gospodarczych dla proponowanych celów, w sposób zintegrowany, w krajowym modelu finansowym (szczególnie w zakresie poziomów recyklingu).

* Eksperci uczestniczący w tegorocznym Green Week to zespół analityczny think tanku ATMOTERM SA

Ryszard Pazdan
ekspert BCC ds. zmian klimatycznych i ryzyk środowiskowych
minister środowiska w Gospodarczym Gabinecie Cieni BCC