Regulacja maksymalnego oprocentowania: Pożyczka, nie prezent

Firmy udzielające pożyczek o najkrótszym terminie zapadalności i najniższych kwotach, uzupełniają ofertę banków, które często nie są aktywne w tym segmencie rynku. Ponadto, obsługując klientów niemających dostępu do kredytów bankowych, przyczyniają się do zmniejszenia wykluczenia finansowego.

Relatywnie wysokie koszty oferowanych usług (RRSO) wynikają z wysokich kosztów udzielania niskokwotowych i krótkoterminowych pożyczek, z podejmowania wyższego ryzyka oraz z wyższych kosztów pozyskania kapitału. Oskarżanie firm pożyczkowych o „lichwę” w świetle ekonomicznej analizy jest bezpodstawne. Eksperci z Centrum Badań Demograficzno-Społecznych i Rynkowych SGH przygotowali unikalny raport, który analizuje negatywne skutki dla polskiego rynku finansowego wprowadzenia maksymalnego oprocentowania kredytów konsumenckich.

Zrozumieć ryzyko Raport wskazuje na ryzyko z powodu powiązania maksymalnej stopy procentowej ze stopą lombardową. Powoduje to znaczące wahania maksymalnej stopy procentowej – czterokrotnie silniejsze niż wahania stopy lombardowej, a także ograniczenia w wielkości udzielanych kredytów i pożyczek wprowadzane z wyprzedzeniem, tzn. nawet wtedy, gdy stopa maksymalna jest powyżej stopy rynkowej, dostawcy usług finansowych ograniczają podaż kredytów/ pożyczek. Zmniejszenie przychodów odsetkowych stanowi z tego powodu istotny czynnik ryzyka dla banków i innych instytucji udzielających pożyczek, zwłaszcza że Rada Polityki Pieniężnej stara się pobudzać gospodarkę i obniża stopy procentowe, co naraża kredytodawców na dodatkowe straty.

Istnieje możliwość wystąpienia długoterminowego spadku maksymalnej stopy procentowej poniżej poziomu opłacalności. W krajach strefy euro stopy pożyczkowe EBC są na poziomie ok. 1,5 proc.. Biorąc pod uwagę naturalne długookresowe dążenie stóp procentowych w Polsce do poziomu obserwowanego w strefie euro (a po przyjęciu euro przez Polskę spadną one natychmiast do tego poziomu), maksymalne oprocentowanie może w długim okresie obniżyć się do poziomu 6 proc., co uniemożliwi udzielanie kredytów na krótki okres nawet najbardziej wiarygodnym klientom. Specyfika rynku kredytowego/pożyczkowego w znaczący sposób odróżnia go od innych rynków. Te różnice mają szczególne znaczenie w odniesieniu do regulacji ceny maksymalnej (maksymalnego oprocentowania). Wielkość popytu na kredyt/pożyczkę jest dodatnio skorelowana z ryzykiem braku spłaty. Największy popyt na kredyt występuje w grupie gospodarstw domowych, które z największym prawdopodobieństwem będą miały trudności z jego spłatą, najmniejszy zaś w grupie najbardziej zamożnych, obarczonych tym ryzykiem w bardzo niewielkim stopniu.

Cena pieniądza

Wytworzenie produktu finansowego jest związane z kosztem często niezależnym od długości jego trwania, cena zaś wyrażona w stopie procentowej, która silnie zależy od długości okresu, na jaki zawierana jest umowa tego produktu. Konsumenci nie mają właściwej percepcji ceny produktu kredytowego/pożyczkowego. Nie potrafią powiązać kosztów kredytu (w postaci spłacanych rat) z wielkością stopy procentowej charakteryzującej instrument kredytowy. Co więcej: elastyczność popytu jest najniższa w grupach konsumentów o najniższych dochodach. Wraz ze wzrostem dochodów elastyczność popytu na kredyt wzrasta. Oznacza to, że konsumenci o najniższych dochodach są skłonni ponieść koszty wyższej stopy procentowej, zapłacić wysokie odsetki, gdyż uzyskują satysfakcję z możliwości „wygładzenia” konsumpcji w swoim cyklu życia. Ograniczenie podaży dla tej grupy rodzi poważne koszty rynkowe.

Przy założeniach realistycznych w postaci: określonej stopy zwrotu, niewielkiego zróżnicowania (w zależności od okresu trwania umowy) odsetka klientów, którzy nie spłacają kredytów/pożyczek, a także stałego poziomu kosztów (niezależnego od okresu), bardzo silnie zmienia sie wymagana stopa procentowa w zależności od długości trwania umowy. Przy krótkich pożyczkach (na 30 dni) oprocentowanie na poziomie kilku, a nawet kilkunastu tysięcy procent w skali roku nie musi skutkować przekroczeniem przez pożyczkodawcę 10-proc. marży rentowności sprzedaży. W przypadku pożyczek na pół roku do osiągnięcia 10-proc. rentowności sprzedaży wystarczy oprocentowanie na poziomie 100-150 proc. (przy założeniu całkowitych kosztów na poziomie 20-30 proc. oraz 10 proc. odsetka klientów unikających spłaty).

Konsumenci skonfrontowani z wysokością raty (a nie z samą stopą procentową) częstokroć uważają wysokie poziomy stóp procentowych za uzasadnione – w przypadku pożyczek na tydzień ok. 5 proc. społeczeń...