Raport specjalny | Trendy bankowości 2025 | Czas zapanować nad tym żywiołem

Jeszcze ćwierć wieku temu historie o milionowych odszkodowaniach, wypłacanych przez sieci fast food klientom, którzy „nie zostali w należyty sposób poinformowani”, że zamówiona przez nich kawa jest gorąca, krążyły jedynie w gronie studentów prawa. Tzw. Kowalskiemu trudno było sobie wyobrazić, by takowe nadużycia, właściwe dla systemu prawa precedensowego, mogły zmaterializować się na większą skalę w realiach Europy kontynentalnej. Tymczasem ostatnie lata przyniosły rozkwit biznesu odszkodowawczego w iście amerykańskim stylu, o czym świadczą dane przedstawiane zarówno przez bankowców, jak i organy ochrony konsumenta. O ile w 2023 r. klienci złożyli 240 wniosków interwencyjnych dotyczących sankcji kredytu darmowego, to w 2024 r. ich liczba wzrosła już do 2134, mówił Rzecznik Finansowy, Michał Ziemiak, w wywiadzie udzielonym PAP Biznes.

Podobnie szybko przyrasta liczba pozwów o zastosowanie SKD; z początkiem tego roku sądy miały do rozpatrzenia niespełna 12 tys. takich powództw, informował swego czasu Związek Banków Polskich. To efekt działalności kancelarii odszkodowawczych, które w krótkim czasie stworzyły cały przemysł skupowania roszczeń od z reguły nieświadomych kredytobiorców, celem wykorzystania wielce dyskusyjnych uchybień we wzorcu umownym jako pretekstu do zastosowania SKD. Zdaniem Agnieszki Wachnickiej, wiceprezes ZBP, aż 4/5 pozwów składanych jest przez cesjonariuszy lub pełnomocników, co potwierdza, iż działania w tym zakresie stanowią realizację nowego modelu biznesowego kancelarii, dla których frankowe eldorado powoli zmierza ku końcowi.

Argumentacja podnoszona przez skarżących bywa przy tym kuriozalna: zdarzały się pozwy, w których jedyną sugerowaną przez powoda nieścisłością było określenie organu odwoławczego skrótem „UOKiK” zamiast pełnej nazwy urzędu, co według skarżącego skutkować miało… niedopełnieniem obowiązków informacyjnych. Szczęśliwie spora część sędziów trafnie identyfikuje prawdziwy charakter kierowanych roszczeń, oddalając pozwy jako bezpodstawne. Spośród tysiąca spraw dotyczących SKD, rozpatrzonych dotąd przez sądy, ponad 4/5 zakończyło się właśnie w ten sposób. W odpowiedzi na tę praktykę, kancelarie zmieniły strategię; obecnie cesja wierzytelności od konsumenta bywa skrzętnie ukrywana, a pisma sądowe mają stwarzać pozory, jakoby to sam kredytobiorca kierował pozew przeciwko bankowi.

Od polis komunikacyjnych do kredytów walutowych

Sankcja kredytu darmowego to tylko jeden z obszarów aktywności biznesu odszkodowawczego. Można wskazać kilka punktów zwrotnych, które zadecydowały o jego aktualnej ekspansji. Pierwsze kancelarie odszkodowawcze pojawiły się na rynku polskim już kilkanaście lat temu, a pożywką dla nich była implementacja do polskiego porządku prawnego europejskich przepisów ubezpieczeniowych. Te przewidywały poszerzenie odpowiedzialności ubezpieczyciela względem ubezpieczonego, zwłaszcza w przypadku polis o charakterze obowiązkowym, jak komunikacyjne OC. W efekcie poszkodowany zyskał prawo do otrzymania pojazdu zastępczego, zwrotu kosztów holowania i utylizacji wraku, sukcesywnie zwiększała się też suma gwarancyjna z OC, pozwalając na użycie w naprawianym aucie oryginalnych części czy pokrycie wydatków na rehabilitację ofiary zdarzenia. Wówczas powstawały pierwsze podmioty oferujące wsparcie prawne w dochodzeniu dodatkowych roszczeń – początkowo z polis komunikacyjnych, a w kolejnych latach również życiowych czy majątkowych.

Punktem zwrotnym ...