Raport specjalny: Rynek wierzytelności – prognozy

Bohdan Szafrański

Według najnowszych informacji, udostępnionych przez Konferencję Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce – Związku Pracodawców, w październiku 2012 r. doszło do kolejnego pogorszenia portfela należności polskich przedsiębiorstw. Indeks Należności Przedsiębiorstw (INP) spadł po raz piąty z rzędu i osiągnął poziom 82,2 pkt.

Jest to trzeci najgorszy wynik w czteroletniej historii badania – jedynie nieznacznie lepszy niż wyniki obserwowane w okresie największego nasilenia zjawisk kryzysowych (kwiecień – lipiec 2009 r.). To samo źródło ocenia, że pogorszenie w obszarze portfeli należności w bardzo znacznym stopniu powiązane jest z kondycją polskiej gospodarki, która w ostatnim okresie silnie hamuje. Potwierdzają to słabe wyniki dotyczące wzrostu PKB, produkcji przemysłowej, a także sprzedaży detalicznej. Spadające szybko wskazania INP oznaczają, że przedsiębiorcy mogą się spodziewać dalszego wzrostu problemów z egzekwowaniem należności od swoich klientów/kontrahentów. Z perspektywy makroekonomicznej oznacza to zaś zwiększone ryzyko powstawania zatorów płatniczych.

Według danych Coface Poland liczba bankructw firm jest w Polsce najwyższa od 8 lat. W 2012 r. doszło do 877 upadłości – wskaźnik ten jest aż o 113 proc. wyższy niż w roku 2008, który był ostatnim rokiem spadku liczby bankructw. W roku 2009, w którym przypadał szczyt kryzysu, upadłości było o 25 proc. mniej niż obecnie. Trzeba tu jednak brać pod uwagę, że choć bezwzględne liczby upadłości nie są w Polsce duże, to przedstawiają jedynie oficjalne postępowania upadłościowe. Nie uwzględniają przedsiębiorców, którzy zlikwidowali lub zawiesili działalność, a tych jest znacznie więcej. Liczba upadłości odzwierciedla jednak zmieniający się klimat gospodarczy i świadczy o pogarszającej się ściągalności należności od dłużników. Duże problemy ma branża budowlana i handel. Według danych Coface Poland dynamika zgłoszeń przeterminowanych należności wzrosła w 2012 r. stosunku do roku 2011 o 40 proc., jeśli chodzi o wartość, i o 25 proc. ilościowo.

Jest dobrze, to znaczy nie jest dobrze

Jeśli chodzi o sytuację finansową sektora gospodarstw domowych, to według informacji NBP w II kw. 2012 r. realne dochody do dyspozycji brutto spadły o 2,3 proc. r./r., wobec spadku o 2,6 proc. w poprzednim kwartale. Na ujemną dynamikę dochodów do dyspozycji brutto w ujęciu rocznym złożyły się: ujemne tempa wzrostu dochodów z pracy najemnej oraz ze świadczeń społecznych, obniżenie się dynamiki nadwyżki operacyjnej brutto oraz wzrost obciążenia składkami na ubezpieczenia społeczne. Ten obserwowany już dłuższy czas trend odbija się też na zadłużeniu gospodarstw domowych, co widać w danych zbieranych przez rejestry dłużników. Według bazy danych gromadzonych w Rejestrze Dłużników ERIF BIG S.A., 5 października 2012 r. znajdowało się łącznie 1 308 758 spraw o wartości ponad 6,4 mld zł. Przy czym liczba niespłacanych zobowiązań ponownie wzrosła na początku II połowy 2012 r. Na koniec czerwca liczba rekordów w bazie Rejestru wynosiła prawie 1,2 mln i była o 6 proc. wyższa niż pod koniec marca.

Przez kolejne trzy miesiące, od lipca do października, liczba wpisów wzrosła o 9 proc. i przekroczyła 1,3 mln. To o 36 proc. więcej niż w 2011 r. Są też kłopoty nawet z małymi długami. Na początku lipca w bazie znajdowały się wierzytelności na kwotę prawie 5,8 mld zł (wzrost o 12 proc. w stosunku do poprzedniego kwartału). Na początku października wartość spraw przekroczyła 6,4 mld zł, czyli o 46 proc. więcej niż rok wcześniej i o 8 proc. więcej niż trzy miesiące wcześniej. Przybywa danych dotyczących problemów ze spłatą mniejszych zaległości. Najwięcej wpisów (440 tys.) dotyczy zadłużenia w przedziale 1000-3000 zł. Wartość 418 tys. spraw jest nawet niższa – to długi do 1000 zł.