Raport specjalny: E-bubel?

Karol Jerzy Mórawski

Statystyki są wręcz imponujące. VI Wydział Cywilny Sądu Rejonowego Lublin-Zachód – bo tak brzmi pełna nazwa e-sądu – każdego miesiąca rozpatruje około 170 tys. spraw. Czyżby znaleziono panaceum na znaną wszystkim opieszałość polskiego sądownictwa? Niekoniecznie. Kolejny – tym razem znacznie bardziej niechlubny – rekord e-sądu wiąże się z liczbą skarg i zażaleń na wydawane przezeń postanowienia. Jednym z częściej podnoszonych zarzutów jest masowe wydawanie nakazów zapłaty w sprawach dotyczących długów przedawnionych.

W odpowiedzi na falę krytyki Ministerstwo Sprawiedliwości wydało oficjalne oświadczenie. Jego zdaniem „dochodzenie przedawnionych roszczeń, podawanie nieaktualnego adresu pozwanego, powodujące, że ten dowiaduje się o sprawie dopiero od komornika występują w każdym postępowaniu przed tradycyjnym sądem. W EPU (elektronicznym postępowaniu upominawczym) jedynie kwestie te są bardziej widoczne, z uwagi na liczbę rozpoznawanych spraw. Przy takim bowiem ogromie spraw nietrudno znaleźć też takie, które budzą kontrowersje z punktu widzenia pozwanego. Gdyby sprawy te trafiły do tradycyjnego, niestosującego elektroniki sądu, wcale pozwany nie miałby więcej uprawnień i nie byłby w innej sytuacji.(…) Zarzuty nagminnie kierowane w stronę EPU, a dotyczące kwestii przedawnienia roszczeń są niezasadne, bowiem sytuacja nie jest tu w żaden sposób odmienna od innych postępowań. Roszczenie przedawnione istnieje i może być dochodzone przez wierzyciela, a jedynie w wyniku złożenia przez pozwanego stosowanego zarzutu, nie może być dochodzenia w drodze przymusu państwowego”.

Temida w służbie hochsztaplerów?

Trudno nie przyznać racji ministerialnym ekspertom – i właśnie dlatego ich wyjaśnienia nie sposób uznać za satysfakcjonujące. W całej medialnej wrzawie wokół e-sądu nie chodzi bowiem o konkretną placówkę w Lublinie, ani w ogóle o elektroniczną formę postępowania w sprawach o długi. Problemem zasadniczym jest niekonsekwentne podejście ustawodawcy do instytucji przedawnienia roszczeń cywilnoprawnych. W swym założeniu przedawnienie roszczeń służyć ma zapewnieniu sprawiedliwej ochrony obu stron transakcji. Nie sposób wymagać przechowywania potwierdzeń zapłaty przez całe życie, dlatego roszczenia o charakterze finansowym po wielu latach podlegać powinny znacznie słabszej ochronie prawnej. W praktyce sprawa wygląda mniej optymistycznie. Roszczenie przedawnione może być rozpatrzone w postępowaniu bezprocesowym: nakazowym bądź upominawczym, gdzie możliwość skutecznej ochrony pozwanego – choćby przez skorzystanie z prawa do sprzeciwu – jest znacznie trudniejsza aniżeli podczas tradycyjnej rozprawy sądowej. Wystarczy dłuższy wyjazd na urlop, nieodebranie nakazowego wyroku z poczty – i już komornik moż...