Raport specjalny: Coraz popularniejszy sposób na zatory płatnicze

Karol Jerzy Mórawski

Faktoring to również jedna z najbardziej dynamicznie rozwijających się usług finansowych. Tylko w 2013 r. obroty firm zrzeszonych w Polskim Związku Faktorów – organizacji branżowej zrzeszającej 22 podmioty – osiągnęły wartość ponad 96 mld zł. Nabyły one łącznie 4,41 mln faktur wystawionych przez ponad 106 tys. kontrahentów.

Z ogólnej kwoty zobowiązań zrealizowanych w ramach faktoringu na poszczególne jego rodzaje przypadły następujące wartości:

• faktoring niepełny krajowy – 39,84 mld zł;
• faktoring pełny krajowy – 36,64 mld zł;
• faktoring eksportowy – 18,41 mld zł;
• faktoring importowy – 1,96 mld zł.

Przy uwzględnieniu firm niezrzeszonych w PZF wynik polskiego sektora faktoringowego jest jeszcze lepszy; szacunki wskazują, iż obroty wszystkich 40 faktorów w 2013 r. przekroczyły poziom 130 mld zł.

Prawo nie definiuje Czym jest faktoring? Choć może się to wydać dziwne, polskie prawo nie definiuje ani samej umowy faktoringu, ani rodzajów tego typu transakcji. Podstawę dla prowadzenia działalności faktoringowej – z wyjątkiem umów tzw. faktoringu odwróconego – stanowi art. 509 Kodeksu cywilnego: §1. Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. §2. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

Wbrew powszechnie spotykanej opinii, cesja wierzytelności nastąpić może nie tylko w odniesieniu do roszczeń przedawnionych; przedmiotem obrotu gospodarczego mogą być również zobowiązania, których termin płatności nie upłynął. Faktoring wykorzystuje tę możliwość – faktorant (wystawca faktury) może otrzymać od instytucji finansującej (faktora) znaczną część zapłaty jeszcze przed upływem terminu płatności. Pozostała część wypłacana jest w momencie, kiedy odbiorca faktury przeleje środki na konto faktora. Zarówno wysokość, jak i termin wypłaty uzależniony jest od umowy zawartej pomiędzy faktorantem a faktorem; w przypadku oferowanych na rynku usług faktoringu dla sektora MŚP faktor gwarantuje wypłatę nawet 80 proc. wartości zobowiązania w terminie nieprzekraczającym 48 godzin od przekazania dokumentu przez faktoranta.

Faktoring niejedno ma imię

Rynek faktoringu kształtowany jest w oparciu o zasadę swobody umów – a zatem stanowi jedną z bardziej elastycznych form finansowania. Najpopularniejszy jest tzw. faktoring niepełny, zwany również faktoringiem niewłaściwym albo faktoringiem z regresem. Ta forma faktoringu nie stanowi cesji wierzytelności sensu stricto i przypomina raczej krótkoterminowy kredyt, udzielony na podstawie danych zawartych w fakturze. W sytuacji, kiedy termin płatności faktury upłynie a jej odbiorca nie dokona zapłaty, faktor odbierze całą wpłaconą wcześniej zaliczkę od wystawcy faktury (regres). Wiele firm faktoringowych udziela swoim klientom dodatkowego czasu pomiędzy upływem terminu zapłaty faktury a momentem dokonania regresu; w tym okresie czynności windykacyjne ...