Raport Euro: Jaka przyszłość czeka strefę euro?

Tomasz Grzegorz Grosse
Profesor w Instytucie Europeistyki UW,
autor książki W poszukiwaniu geoekonomii w Europie (2014)

Fiasko budowy potęgi globalnej

Wspólna waluta była projektem na wskroś geoekonomicznym. Miała wzmocnić integrację europejską oraz budować jej autonomię geopolityczną wobec USA. Miała podważyć supremację dolara i amerykańskich instytucji finansowych w gospodarce globalnej. Chodziło także o promocję europejskiego eksportu. I o zmniejszenie tendencji do przerzucania kosztów ekspansywnej polityki budżetowej USA na Europę Zachodnią, co było możliwe dzięki międzynarodowej pozycji dolara

Zamiast oczekiwanych zysków wspólna waluta przynosi od lat straty. Kryzys w strefie euro zmarnował wiele korzyści z dotychczasowych procesów integracyjnych. Obniżył poziom rozwoju gospodarczego i zwiększył rzesze bezrobotnych. Doprowadził do szeregu tendencji dezintegracyjnych, których przejawem są ruchy eurosceptyczne i rosnące na sile separatyzmy regionalne lub etniczne. Przedłużające się kłopoty gospodarcze strefy euro wywołują podstawą niezadowolenie społeczne, ale również polityczne konflikty, które coraz bardziej zagrażają dalszej integracji. Obniża to potencjał geopolityczny Europy i jej prestiż międzynarodowy.

Błędna taktyka antykryzysowa

Dotychczasowa taktyka antykryzysowa – promowana przede wszystkim przez Niemców – nie rozwiązała wielu problemów, a wytworzyła nowe. Polegała ona na wymuszaniu oszczędności budżetowych, reform strukturalnych oraz tzw. wewnętrznej dewaluacji, czyli na zmniejszaniu cen w celu odbudowania konkurencyjności w państwach najbardziej dotkniętych przez kryzys. Wprawdzie niezbędne reformy strukturalne zostały podjęte w kilku krajach objętych programami pomocowymi, ale nie we Włoszech i Francji. Sytuacja w tych dwóch państwach staje coraz większym balastem dla rozwoju Europy. Na przykład Francja nie dostosuje się do wymogów europejskich w zakresie poziomu długu publicznego przed 2017 r. Taktyka antykryzysowa zwiększa także ryzyko deflacji lub długotrwałej stagnacji gospodarczej. Świadczy o tym zatrzymanie rozwoju gospodarczego w strefie euro w drugim kwartale 2014 r. oraz bardzo niski wskaźnik inflacji.

W tej sytuacji głównym ratunkiem są działania Europejskiego Banku Centralnego. Deklaracja szefa EBC, że jest gotów zrobić wszystko dla ratowania strefy euro, zatrzymała panikę na rynkach finansowych w 2012 r. Pakiet ratunkowy z września 2014 r. obniżył kurs euro, co potencjalnie może polepszyć warunki dla rozwoju eksportu. Może także poprawić – przynajmniej w krótkim okresie czasu – bilanse banków, gdyż ściągnie od nich tzw. toksyczne aktywa. Zdaniem Jürgena Starka, byłego przedstawiciela Niemiec w zarządzie EBC, może to jednak ...