Raport Euro: Czy Polska powinna przystąpić do unii bankowej?

Dr Piotr J. Szpunar
Doradca Prezesa NBP Tekst wyraża wyłącznie poglądy autora

Polska musi dokonać dwóch strategicznych wyborów: wybrać moment wejścia do strefy euro oraz zdecydować o możliwości skorzystania z opcji wcześniejszego uczestnictwa w unii bankowej. Szersze analizy dotyczące członkostwa w strefie euro są zawarte w raporcie NBP Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, opublikowanym 20 listopada 2014 r. Opisuje on warunki akcesji, których spełnienie pozwoli na szybszy, zrównoważony wzrost gospodarczy. Sukces zależeć będzie od dwóch czynników: integracji strefy euro oraz wzmocnienia fundamentów polskiej gospodarki. Istotnym impulsem integracyjnym dla strefy euro byłoby utworzenie wspólnego budżetu. W przypadku Polski najważniejszym wyzwaniem jest dalsza konwergencja, która ograniczy ryzyko szoku akcesyjnego, tj. niedopasowania stóp procentowych i boomu kredytowego. Konwergencji sprzyjać będą: wzmocnienie konkurencyjności strukturalnej, ograniczenie dualizmu rynku pracy, rozwój rynku mieszkań na wynajem, zwiększenie efektywności rynku produktów oraz zapewnienie tzw. przestrzeni fiskalnej. Oznacza to, że bez ambitnych reform perspektywa przyjęcia euro może być odległa. Tym bardziej aktualne stają się pytania: czy unia bankowa osiągnie zamierzone cele; czy udział w niej na obecnym etapie wzmocni bezpieczeństwo finansowe Polski?

Bank centralny i jego zadania

W unii bankowej nadzór mikroostrożnościowy został powierzony Europejskiemu Bankowi Centralnemu. Podczas kryzysu to właśnie EBC odegrał kluczową rolę w utrzymaniu stabilności strefy euro. Dzięki jego operacjom nawet potencjalnie niewypłacalne banki odzyskały płynność oraz osiągnęły nadzwyczajne zyski, co wzmocniło ich kapitały. Ale gwarantem wypłacalności banków powinien być rząd, a nie bank centralny. Tylko władze fiskalne są uprawnione do działań implikujących efekty redystrybucyjne.

Niemniej państwa zagrożone utratą wypłacalności musiały zostać wsparte przez EBC, który nie miał innego wyboru, jeśli chciał uchronić strefę euro przed załamaniem, ponieważ stabilność finansowa jest warunkiem stabilności monetarnej. Interwencja EBC osłabiła jednak presję na rządy i nadzory narodowe, aby uzdrawiały lub zamykały niewydolne banki

Przejęcie nadzoru przez EBC wzmacnia jego pozycję i chroni niezależność polityki pieniężnej, gdyż niewypłacalne banki nie powinny być już więcej dokapitalizowane poprzez operacje banku centralnego. Jeżeli EBC stwierdzi niedobory kapitałowe w nadzorowanym banku, zostanie on dokapitalizowany przez właścicieli, rząd lub ESM, albo zrestrukturyzowany i zlikwidowany w uporządkowany sposób. Skuteczny nadzór powinien dysponować możliwością zamknięcia zagrożonego banku, dlatego potrzebny jest efektywnie działający drugi filar unii bankowej, tj. ...