Raport BankTech | Technologie – KDPW | CSDonDLT – Technologia blockchain – rEwolucja rynku kapitałowego
Rafał Wawrzyniak
CTO, Dyrektor Zarządzający ds. IT, KDPW
Michał Krystkiewicz
Szef Zespołu Innowacji i Rozwoju Biznesu, KDPW
Projekt CSDonDLT oraz towarzysząca mu Biała Księga prezentują nowe, aktualne doświadczenia i obserwacje KDPW w odniesieniu do potencjału oraz korzyści wynikających z zastosowania technologii blockchain, jako uzupełnienia i funkcjonalnego rozszerzenia tradycyjnej infrastruktury rynku kapitałowego.
W ocenie KDPW, technologia blockchain pozwala na redefinicję i tworzenie nowych modeli przechowywania i przenoszenia własności aktywów, a także budowania zaufania pomiędzy uczestnikami rynku w ramach współdzielonego i rozproszonego rozwiązania informatycznego.
Współczesne rynki kapitałowe opierają się na złożonych i wielowarstwowych strukturach post-transakcyjnych, w ramach których przechowywanie instrumentów finansowych realizowane jest w formule zapisu księgowego. W klasycznym modelu rynku pomiędzy emitentami papierów wartościowych jako biorcami kapitału oraz inwestorami poszukującymi efektywnych form jego alokacji funkcjonuje wieloskładnikowy i wielopoziomowy system infrastrukturalnego pośrednictwa. Kluczowe instytucje tworzące infrastrukturę rynku, zapewniające stabilność systemu oraz ochronę inwestorów, to z jednej strony centralne depozyty papierów wartościowych, utrzymujące relacje z emitentami oraz odpowiedzialne za rejestrację, zapewnianie integralności przechowywania i transferów instrumentów finansowych, z drugiej zaś firmy inwestycyjne i banki umożliwiające inwestorom indywidualnym i instytucjonalnym dostęp do rynków kapitałowych.
Tradycyjna infrastruktura rynków kapitałowych o ile jest efektywna, wydajna oraz bezpieczna, charakteryzuje się znaczną złożonością i scentralizowaniem procesów. Każda transakcja wymaga współpracy wielu podmiotów oraz uzgadniania danych przechowywanych w odseparowanych systemach informatycznych prowadzonych przez uczestników rynku. Taka architektura rynku wymaga uzgadniania i ciągłego doskonalenia standardów współpracy, komunikacji i wymiany danych pomiędzy podmiotami ją tworzącymi. Dodatkowo wciąż rosnąca liczba przeprowadzanych operacji, ich wolumen i wartość, a także liczba nowych instrumentów, emisji oraz inwestorów mogą zwiększać ryzyko operacyjne i systemowe dla instytucji finansowych, które muszą nieustannie angażować się w replikację oraz uzgadnianie danych i procesów ze względu na fragmentaryczność utrzymywanych rozwiązań IT.
W tym kontekście technologia rozproszonego rejestru (DLT) stanowi obiecujące rozwiązanie, które może znacząco usprawnić funkcjonowanie rynków kapitałowych, wpływając na zwiększenie efektywności, redukcję ryzyk oraz kosztów transakcji. Fundamentalną wartością, jaką niesie DLT, jest współdzielenie jednej, niezmiennej i transparentnej księgi głównej przez wszystkich uczestników rynku przy jednoczesnym zachowaniu poufności i zasad tajemnicy zawodowej. W praktyce oznacza to, że wszelkie zmiany wprowadzone do księgi są automatycznie widoczne dla uprawnionych stron, eliminując konieczność rekoncyliacji między systemami. W systemach opartych na DLT transfer papierów wartościowych może być zrealizowany niemal natychmiastowo, z jednoczesnym zapisaniem transakcji w rozproszonej księdze głównej.
Biorąc pod uwagę możliwość współdzielenia jednego, rozproszonego systemu przez wszystkich uczestników rynku, teoretycznie systemy oparte na DLT pozwalałyby na wyeliminowanie pośredników w realizacji procesów rynkowych. Przykładowo, bezpośredni transfer aktywów pomiędzy inwestorami mógłby być realizowany bez udziału centralnych instytucji, co skróciłoby czas realizacji transakcji i obniżyło koszty. Podobnie w przypadku emisji papierów wartościowych, jej realizacja mogłaby w znacznej mierze ograniczyć się do udziału dwóch kluczowych z perspektywy funkcji rynku kapitałowego aktorów, tj. emitenta i inwestora. Czy jednak taka eliminacja i całkowite przedefiniowanie obecnego modelu rynku jest właściwym kierunkiem? Przy bliższej ocenie okazuje się, że wykluczenie profesjonalnych pośredników z łańcucha wartości niesie ze sobą szereg nowych ryzyk. Obecność instytucji takich jak centralne depozyty, banki czy firmy inwestycyjne jest niezbędna dla zapewnienia stabilności rynków kapitałowych. Podmioty te odgrywają kluczową rolę w zarządzaniu ryzykiem systemowym, ochronie inwestorów oraz realizacji wymogów regulacyjnych, wynikających choćby z przepisów dotyczących obszarów KYC oraz AML.
Czy zatem DLT oraz modele rynku wpisujące się w nurt zdecentralizowanych finansów (DeFi) mają potencjał, by usprawniać i rozszerzać działanie tradycyjnych rynków kapitałowych? Czy możliwa jest ich koegzystencja i komplementarność z infrastrukturami opartymi na tradycyjnym modelu rynku (TradFi)? W toku prowadzonych w KDPW analiz uznano, że z punktu widzenia krajowego rynku kapitałowego, największy potencjał zastosowania nowego modelu infrastruktury post-transakcyjnej odnosi się do segmentu transakcji pozagiełdowych (OTC). Projekt CSDonDLT realizowany jest jako implementacja dodatkowej, komplementarnej warstwy systemu depozytowo-rozrachunkowego opartej na technologii blockchain. Tworzone rozwiązanie na obecnym etapie koncentruje się na rozrachunku transakcji OTC, obejmując swoim zakresem zarówno przechowywanie, swobodny transfer papierów wartościowych, jak i atomowy rozrachunek transakcji w ramach warstwy DLT. Całość ukierunkowana jest na poprawę efektywności operacyjnej i kosztowej, zwiększenie transparentności oraz minimalizację ryzyk operacyjnych i systemowych, przy jednoczesnym zachowaniu zgodności z obowiązującymi przepisami prawa i standardami rynku kapitałowego. Implementacja pozwoli na utrzymanie, a wręcz rozszerzenie roli uczestników rynku, w tym podmiotów prowadzących rachunki papierów wartościowych, którzy dzięki rozszerzeniu portfela usług będą mogli oferować swoim klientom nowe, innowacyjne narzędzia i funkcjonalności umożliwiające m.in. przeprowadzanie rozrachunków transakcji w papierach wartościowych w trybie ciągłym bez względu na dostępność systemów tradycyjnych.
Komplementarność, a tym samym pełna interoperacyjność obu warstw systemu depozytowo-rozrachunkowego pozwoli na dokonywanie płynnych transferów papierów wartościowych z warstwy tradycyjnej do DLT i na odwrót, bez konieczności tworzenia dedykowanych strategii przejścia, jak w przypadku odseparowanych i zamkniętych systemów silosowych. Funkcjonalne i technologiczne rozszerzenie obecnej infrastruktury umożliwi budowanie różnorodnych modeli biznesowych opartych na rozproszonej warstwie systemu rozrachunku, która może stanowić jeden z fundamentów przepływu wartości w rozproszonym i współdzielonym ekosystemie.
Co istotne, zaprojektowana w ramach projektu CSDonDLT warstwa DLT charakteryzuje się technologiczną neutralnością w odniesieniu do wymagań rozporządzenia CSDR oraz przepisów prawa polskiego. W praktyce oznacza to, że rozwiązanie będzie w pełni zgodne z obowiązującymi regulacjami dotyczącymi systemu depozytowo-rozrachunkowego, bez potrzeby ich modyfikacji ani korzystania z tymczasowych ram prawnych, takich jak DLT Pilot Regime. Takie podejście umożliwia budowę rozwiązań trwałych i elastycznych, gotowych do dalszego rozwoju i dostosowania do przyszłych zmian technologicznych oraz regulacyjnych. W tym kontekście wykorzystanie technologii DLT nie jest rewolucją, lecz naturalnym etapem ewolucji infrastruktury rynkowej, odpowiadającym na potrzebę większej efektywności, bezpieczeństwa i elastyczności.
Prezentowane przedsięwzięcie stanowi istotny krok w kierunku modernizacji i rozwoju infrastruktury krajowego rynku kapitałowego, odpowiadając zarówno na globalne trendy, jak i na inicjatywy podejmowane przez inne europejskie rynki w zakresie wdrażania innowacyjnych technologii oraz nowych modeli biznesowo-operacyjnych. Tym samym, Biała Księga, dostępna na stronie internetowej KDPW, stanowi zaproszenie dla instytucji rynkowych, w tym przede wszystkim uczestników KDPW do włączenia się w realizację projektu CSDonDLT, współpracy i podjęcia wspólnego wysiłku na rzecz poprawy innowacyjności polskiego rynku kapitałowego. Udział szerokiego grona instytucji rynku kapitałowego we współtworzeniu infrastruktury rozproszonej warstwy DLT wkomponowanej w obecnie funkcjonujący ekosystem, a w konsekwencji zaoferowanie klientom możliwości utrzymywania wydzielonej funkcjonalności rachunku papierów wartościowych w ramach sieci blockchain może w istocie otworzyć nowe możliwości rozwoju usług oraz samego rynku. Transformacja infrastruktur i modeli rynkowych powinna przede wszystkim koncentrować się na integracji innowacyjnych technologii z istniejącymi strukturami, tak aby maksymalizować korzyści wynikające z DLT przy jednoczesnym zachowaniu stabilności i bezpieczeństwa systemu finansowego. Takie podejście umożliwia osiągnięcie efektu skali i czerpanie z mocnych stron i przewag zarówno nowych, jak i tradycyjnych modeli. To z kolei walnie przyczynia się do wzrostu atrakcyjności polskiego rynku kapitałowego w Europie, zarówno w odniesieniu do tradycyjnych instrumentów finansowych, jak również w obszarze tworzenia synergii tego rynku z dynamicznie rozwijającymi się usługami finansowymi na rynkach kryptoaktywów.
