Przedsiębiorcy apelują do rządu o regulacje wspierające walkę z zatorami płatniczymi

Inne, wskazane przez przedsiębiorców i ekspertów, działania to m.in. popularyzacja usług factoringu oraz „rabatów” za płatność przed terminem.

W panelu dyskusyjnym BCC nt. zatorów płatniczych udział wzięli m.in.:

• Adam Szejnfeld – poseł na Sejm, b. wiceminister gospodarki
• Prof. Stanisław Gomułka – minister finansów w Gospodarczym Gabinecie Cieni BCC, główny ekonomista BCC
• Dr Krzysztof Matela – wiceprezes BCC, ekspert rynku windykacji, prezes EGB Investments
• Mec. Michał Jaskólski – ekspert prawny BCC, Kancelaria Prawna „Świeca i Wspólnicy”
• Marek Goliszewski – prezes BCC

Moderatorem panelu był Dr Wojciech Warski – przewodniczący Konwentu BCC, minister w Gospodarczym Gabinecie Cieni BCC. Dyskusji przysłuchiwali się również przedstawiciele Ministerstwa Gospodarki.

Podczas debaty przedstawione zostały wyniki sondażu przeprowadzonego w maju 2012 wśród przedsiębiorców – członków BCC z całej Polski nt. przyczyn, skutków, skali oraz możliwości rozwiązania problemu zatorów płatniczych. Ponad 60% przedsiębiorców z BCC uważa, że zatory płatnicze są dla nich dużym problemem w prowadzeniu działalności biznesowej. Niemalże tyle samo (59%) przedsiębiorców czeka od 30 do 90 dni na uregulowanie już przeterminowanych płatności. Te – zdaniem 59% ankietowanych firm – wzrosły na koniec 2011 r. w porównaniu z rokiem 2010, o 20%, a w przypadku jednej czwartej przedsiębiorstw zwiększyły się aż od 20 do 50%.

Propozycje rozwiązań BCC mających ograniczyć problem powstawania zatorów płatniczych:

1. Wprowadzenie kasowego systemu rozliczania podatków dochodowych oraz od wartości dodanej.

Polski przedsiębiorca, zanim dostanie pieniądze, musi zapłacić VAT od faktury, którą wystawił, a często i podatek dochodowy. W prawie niemieckim takiej konieczności nie ma. Tam przedsiębiorca odprowadza podatek dopiero po otrzymaniu zapłaty. Oczywiście w Polsce rozpoczął funkcjonowanie tzw. system kasowy, ale dotyczy on zdecydowanej mniejszości przedsiębiorców.

2. Wprowadzenie regulacji mówiących o braku możliwości rozliczenia jako koszt uzyskania przychodu zobowiązania opłaconego po terminie umownym lub po terminie 30 dni (zgodnie z przepisami o terminach płatności w transakcjach handlowych).

Zobowiązanie opłacone po terminie nie mogłoby być wliczane w koszty uzyskania przychodu i tym samym nie mogłoby stanowić przesłanki do obniżenia podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym. Konsekwencje wynikające z tego rozwiązania bez wątpienia prowadziłyby do terminowego i rzetelnego rozliczania zobowiązań.

Pakiet rozwiązań pomocnych w walce zatorami płatniczymi, zawierający obie powyższe propozycje przedstawił w trakcie spotkania b. minister gospodarki, poseł Adam Szejnfeld (zostały one zgłoszone 13 lutego br. w ramach zapytania poselskiego (nr 540) do marszałka Sejmu i przekazane Ministerstwu Finansów). Jego zdaniem: – Docelowo, dla ochrony interesów wierzycieli, najlepiej byłoby zastąpić memoriałowy system płacenia podatków systemem kasowym, czyli wprowadzić zasadę, że podatek byłby odprowadzany dopiero po uzyskaniu należności za dostarczone towary czy wykonane usługi. Obecnie obowiązek podatkowy powstaje po wystawieniu faktury. W tym przypadku inicjatywa leży po stronie MF. Inna z propozycji Adama Szejnfelda, zakłada korektę podstawy opodatkowania w podatkach dochodowych od osób fizycznych oraz prawnych (PIT i CIT) o wartość niezapłaconych w terminie zobowiązań, zarówno po stronie wierzyciela, jak i po stronie dłużnika – w przypadku spełnienia kryterium czasowego (brak zapłaty w ciągu 30 dni od upływu terminu płatności przewidzianego w przepisach, umowie lub na fakturze).

W skrócie chodzi o wprowadzenie sankcji podatkowych dla dłużników w postaci likwidacji możliwości zaliczania w koszty prowadzenia działalności faktur, które nie zostały w terminie zapłacone oraz regulacji umożliwiających wierzycielom uwzględnienie braku płatności od kontrahenta przy ustalaniu zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym. Obie propozycje A. Szejnfelda koncentrują się na podatku dochodowym. Propozycje zmian, które mogą zmniejszyć skalę zatorów płatniczych związane z rozliczaniem podatku VAT przedstawił prof. Stanisław Gomułka:

I. Zgodnie z zasadami rachunkowości, przedsiębiorstwo sprzedające produkt wpisuje do faktury także podatek VAT. Teraz ten podatek przedsiębiorstwo-sprzedawca przekazuje raz na miesiąc do Urzędu Skarbowego (US) niezależnie od tego, czy faktura została zapłacona czy też nie została zapłacona. Jeśli faktura nie została zapłacona, to przedsiębiorstwo-sprzedawca kredytuje kupującego nie tylko w swoich relacjach z klientem, ale także w relacjach klienta z US. Obecne prawo wymusza ten drugi rodzaj kredytu. Tymczasem przedsiębiorstwo sprzedające produkt powinno być tylko pośrednikiem między kupującym, a US w przekazywaniu podatku VAT. Zmiana powinna polegać na tym, że podatek VAT przedsiębiorstwo-sprzedawca przekazuje dopiero po otrzymaniu zapłaty. To przekazywanie mogłoby być częstsze niż jest teraz, nie raz na miesiąc ale np. raz na tydzień, w odniesieniu do zapłaconych faktur z ostatniego tygodnia.

II. Przedsiębiorstwo kupujące jakiś produkt nie powinno mieć prawa do odzyskiwania z US naliczonego na fakturze podatku VAT przed zapłaceniem za kupiony produkt. Obecny system pozwala korzystać z tego prawa, zatem pozwala na darmowe kredytowanie przedsiębiorstwa kupującego przez US, więc tym samym zachęca do niepłacenia za fakturę. Zmiana powinna polegać na tym by odzyskanie z US naliczonego na fakturze podatku VAT było możliwe dopiero po zapłaceniu za fakturę, a więc także po zapłaceniu tego podatku.

3. Promocja faktoringu.

Usługa faktoringu jest w Polsce rzadko wykorzystywana. Faktoring polega na wykupie nieprzeterminowanych wierzytelności z odroczonym terminem. Jest to doskonałe narzędzie do walki z zatorami płatniczymi. Niestety w Polsce obroty na rynku faktoringowym wynoszą obecnie jedynie 4,5 mld euro, podczas, gdy w Irlandii lub Holandii są one pięciokrotnie wyższe, w Hiszpanii czy Niemczech piętnastokrotnie, we Francji wyższe aż dwudziestokrotnie, we Włoszech trzydziestokrotnie, zaś w Anglii obroty tego rynku są niemal sześćdziesięciokrotnie większe niż w Polsce.

4. Stworzenie dla przedsiębiorstw, które opłacą fakturę przed terminem płatności, tzw. ulgi cenowej i popularyzacja „rabatów” za płatność przed terminem.

W wielu przedsiębiorstwach wprowadza się system ulgi w płatnościach przed terminem. System ten opiera się na wystawieniu faktury na kwotę powiększoną np. o 10% wartości zamówienia, która to zostanie skorygowana fakturą korygującą do kwoty pierwotnie wynegocjowanej w przypadku przedterminowej płatności. System ten skutkuje zachętą kontrahentów do opłacania swoich zobowiązań przed terminem, co pozwala im niejako uniknąć konieczności płacenia „pierwotnie naliczonej kary”.

5. Stworzenie uproszonych procedur dochodzenia wierzytelności dla przedsiębiorców.

Rozważyć należy przyjęcie jednego ze stosowanych na zachodzie systemów dochodzenia zobowiązań pieniężnych pomiędzy przedsiębiorstwami.

W Niemczech, podobnie jak i we Francji, istnieje tzw. procedura wezwania do zapłaty przed sądem. Nie ma tutaj górnej granicy w odniesieniu do wartości roszczenia. Korzystanie z procedury dotyczącej wezwania do zapłaty jest fakultatywne dla wierzyciela. To on musi zdecydować, czy zastosować procedurę wezwania do zapłaty, czy też wszcząć normalne postępowanie. Bez względu na wysokość roszczenia, jedynym sądem właściwym dla celów procedury dotyczącej wezwania do zapłaty jest sąd rejonowy, w którym wnioskodawca ma swoją ogólną jurysdykcję. Ogólną jurysdykcję zasadniczo określa miejsce zamieszkania lub w przypadku podmiotu prawnego – siedziba.

O wiele lepiej wygląda w Niemczech również sama procedura egzekucji. Jako przykład, w przeciwieństwie do długotrwałych, „aukcyjnych” procedur polskich, wskazać można np. niemiecką instytucję prostej konfiskaty nieruchomości – wykonania w stosunku do nieruchomości dłużnika dokonuje się w formie hipoteki zapisanej dla zabezpieczenia roszczenia, obowiązkowego zakupu i odsprzedaży na aukcji lub polecenia sekwestru sądowego w stosunku do majątku. W Włoszech istnieje, nieco podobna do polskiego postępowania uproszczonego, ale o wiele lepiej niż w Polsce, funkcjonująca tzw. procedura w przypadku drobnych roszczeń, gdzie spory dotyczące mienia ruchomego o wartości nieprzekraczającej kwoty 2 582,28 EUR rozpatrywane są przez sędziego pokoju, zaś sprawy o odszkodowanie w związku z wypadkami w ruchu pojazdów lub łodzi rozpatrywane są przez sędziego pokoju, o ile wartość pozwu nie przekracza kwoty 15 493,71 EUR.

Nie przewiduje się tu żadnych formularzy. W sprawach wnoszonych do sędziego pokoju pozew składany jest w formie wezwania do stawiennictwa w sądzie na wyznaczoną rozprawę. Pozew może również zostać złożony ustnie. Następnie sędzia wpisuje pozew do sprawozdania, o czym strona powodowa zawiadamia stronę pozwaną w postaci wezwania do stawiennictwa w sądzie na wyznaczoną rozprawę. Podobnie uproszczone jest postępowanie egzekucyjne. Najpowszechniejszym typem jest postępowanie mające na celu uzyskanie kwoty pieniędzy lub składnika majątku rzeczowego dla dochodzącego swojego roszczenia wierzyciela.

Procedurę tę stosuje się, gdy na mocy orzeczenia sądu, lub środka równoważnego, wierzycielowi przysługuje kwota pieniędzy. Procedura obejmuje dwa etapy: najpierw zajęcie majątku należącego do dłużnika, którego dotyczy wyrok, a następnie przekazanie pieniędzy wierzycielowi (jeżeli zajęto pieniądze), składnika majątku lub pieniędzy uzyskanych z aukcji majątku objętego postępowaniem egzekucyjnym (w celu zamiany majątku na pieniądze), zależnie od okoliczności.

Procedura ta, znana jako „przymusowe wywłaszczenie”, regulowana jest różnymi zasadami, zależnie od tego, czy majątek jest nieruchomy („przymusowe wywłaszczenie nieruchomości”) czy ruchomy („przymusowe wywłaszczenie ruchomości”). Co więcej, we Włoszech, egzekucję powierza się oczywiście, tak jak i w Polsce, komornikom, ale niedawne reformy w zakresie procedury egzekucyjnej, odnoszące się do majątku nieruchomego, pozwalają sądowi na powierzenie także i notariuszowi działań związanych ze sprzedażą majątku. W Belgii nie ma co prawda szczególnej procedury w przypadku drobnych spraw sądowych, ale cała procedura sądowa jest bardzo prosta. Zwykła procedura odbywa się według następującego schematu:

• doręczenie wezwania komornika,
• wymiana argumentacji na piśmie, nazwanej wnioskami,
• rozprawa (mowa obrończa) oraz zamknięcie debaty,
• wyrok.

Także i w belgijskim prawie upadłościowym widać, o wiele lepiej podkreślony niż w regulacjach polskich, prymat interesu wierzycieli nad interesem upadłego, którym najczęściej jest nieuczciwy, niesolidny, a w najlepszym wypadku pechowy, dotychczasowy kontrahent. Art. 8 belgijskiej ustawy o zastawie hipotecznym stwierdza wprost, iż „Majątek dłużnika ma służyć jako powszechnie stosowane zabezpieczenie wierzycieli, a wartość tego majątku jest podzielona pomiędzy nich na sprawiedliwych zasadach, chyba że określeni wierzyciele mają prawnie zagwarantowane pierwszeństwo”.

We Francji z kolei istnieje uproszczona procedura tocząca się przed sądem instancji, zwana oświadczeniem strony w kancelarii sądowej. Sprawa wnoszona jest do sądu za pomocą ustnego lub pisemnego oświadczenia strony przed kancelarią właściwego sądu instancji. Kancelaria wzywa strony na rozprawę listem poleconym za potwierdzeniem odbioru. Na rozprawie sędzia stara się pogodzić strony i może, za ich zgodą, wyznaczyć mediatora. Kwota pozwu nie powinna przekraczać 3800 euro i powinna należeć do właściwości sądu instancji. Z powodu wartości przedmiotu sporu wyklucza się możliwość apelacji. Wyrok może jedynie być przedmiotem skargi kasacyjnej.

Sondaż BCC – zatory płatnicze – pobierz.

Sondaż BCC nt. zatorów płatniczych – WYNIKI.doc – pobierz.

Zatory płatnicze na świecie; M. Jaskólski – pobierz.

Dr Wojciech Warski
przewodniczący Konwentu BCC
minister Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC ds. zagranicznej promocji przedsiębiorców
wiceprzewodniczący TK ds. Społeczno-Gospodarczych

Michał Jaskólski
ekspert BCC ds. prawa gospodarczego
Partner w Kancelarii „Świeca i Wspólnicy” sp.k.

Emil Muciński
rzecznik
Instytut Interwencji Gospodarczych BCC