Przedawnienie długów: co zmienią nowe przepisy Ministerstwa Sprawiedliwości?

Firmy windykacyjne, zrzeszone w Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych (KPF), które działają zgodnie z prawem i wypracowanymi w ramach organizacji Zasadami Dobrych Praktyk, stoją po stronie konsumentów i krytycznie oceniają nieuczciwe praktyki windykacyjne. Co ich zdaniem zmieni się po wejściu nowych przepisów?

Dziś profesjonalne firmy windykacyjne, zrzeszone w Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych, zarządzają wierzytelnościami o łącznej wartości ponad 80 mld zł.

– Podobnie jak rząd, bardzo krytycznie oceniamy przypadki prób dochodzenia należności z zastosowaniem praktyk windykacyjnych, które są niezgodne z prawem i dobrymi obyczajami. Podzielamy też pogląd, że przekroczenie prawa przez przedsiębiorcę, zwłaszcza w przypadku, gdy skutkowałoby to naruszeniem zbiorowych interesów konsumentów, czy jakichkolwiek innych przepisów prawa, powinno pociągać za sobą konsekwencje prawne – podkreśla Andrzej Roter, prezes zarządu KPF.

W zbiorze dobrych praktyk KPF, chroniących interesy i prawa konsumentów, opisane są m.in. standardy komunikacji listownej, telefonicznej i terenowej z osobami zadłużonymi. Branża rozpoczęła też kampanię „Windykacja? Jasna sprawa”, w której edukuje, jak nie popaść w zadłużenie, jak bezpiecznie zaciągać zobowiązania, ale przede wszystkim – jakie prawa ma konsument w kontakcie z windykatorem.

Jak funkcjonuje dziś branża windykacyjna?

Z danych KPF wynika, że na koniec II kwartału 2018 roku członkowie tej instytucji zarządzali wierzytelnościami o wartości nominalnej 81,14 mld PLN. Od 2010 roku, wartość obsługiwanych wierzytelności wzrosła już blisko 4-krotnie, o około 60 mld PLN. Liczba obsługiwanych wierzytelności na koniec II kwartału 2018 roku wyniosła 14,6 mln sztuk, przeciętna wartość pojedynczej wierzytelności osiągnęła poziom 5,56 tys. zł, a udział odzyskanych środków – w odniesieniu do wartości portfela zarządzanych wierzytelności – uplasował się na poziomie 4,63 proc. Warto jednak podkreślić, że raport KPF dotyczy tylko tej części rynku, która jest obsługiwana przez firmy zrzeszone w organizacji. W branży działają zarówno podmioty, które dbają o najwyższą jakość usług, jak i takie, które naruszają prawa konsumenta.

– Nieprofesjonalne firmy, które stosują praktyki niezgodne z prawem i normami etycznymi, psują wizerunek całej branży. Żałujemy, że Zasady Dobrych Praktyk wypracowane w ramach KPF nie obowiązują całego rynku windykacyjnego, aczkolwiek dużo robimy, by tak się stało. Podjęliśmy też wiele działań, które mają na celu jak najbardziej efektywne monitorowanie ich stosowania przez Członków KPF. W tym celu, zapraszamy do współpracy profesjonalne grono rzeczników praw konsumentów. Jak wpływać na poprawę sytuacji na rynku w tym obszarze? Tutaj pozostaje nam skuteczna edukacja skierowana do konsumentów, by wzmocnić ich kompetencje i wzbogacić wiedzę, tak by znali oni swoje prawa – podkreśla Andrzej Roter.

Jakie zmiany proponuje Ministerstwo Sprawiedliwości?

Resort już wprowadził przepisy, które określają terminy przedawnienia długów wobec konsumentów i nakazują, by to nie dłużnik, a sąd z urzędu sprawdził, czy w danym przypadku do przedawnienia doszło. Wcześniej to osoba zadłużona musiała udowodnić, że jej dług został już spłacony, jest przedawniony lub został naliczony nieprawidłowo. Kiedyś wierzyciel miał 10 lat na dochodzenie zapłaty, dziś – 6 lat. Po tym czasie, roszczenie ulega przedawnieniu, choć wyjątkowo sąd może nie uwzględnić upływu przedawnienia, jeśli przemawiają za tym względy słuszności, których przesłanki są zawarte w znowelizowanych przepisach. Takie roszczenie, jednak nie wygasa (dług istnieje i prawo do niego wierzyciela) oraz nadal można go dochodzić, choć wyłącznie polubownie.

Nowe propozycje legislacyjne rządu dotyczą również wprowadzenia przepisów, dzięki którym będzie łatwiej o upadłość konsumencką. Co prawda, zobowiązania alimentacyjne nie będą umarzane, ale do ogłoszenia upadłości konsumenckiej ma wystarczyć samo stwierdzenie, że dłużnik jest niewypłacalny.

– Podzielamy pogląd wyrażany przez rząd, że racjonalnym narzędziem do rozwiązywania problemów z niewypłacalnością może i powinna być dobrze skonstruowana formuła upadłości konsumenckiej. Powinna ona jednak odpowiadać na przypadki niezależne od dłużnika, losowe, stojące za kardynalną zmianą jego sytuacji finansowej – dodaje Andrzej Roter.

Co powinni wiedzieć sami konsumenci?

Z danych KPF wynika, że przeciętny dług konsumenta, którego zobowiązania zostały scedowane przez wierzycieli pierwotnych (głównie banki) na firmy zarządzające wierzytelnościami, zrzeszone w KPF, wynosi 5560 zł. Ponad 74 proc. rodaków twierdzi, że płaci raty bezproblemowo i w terminie. Ponad 19 proc. przyznaje, że spłaca zobowiązania z małymi problemami, a ponad 5 proc. deklaruje, że ma duże problemy w spłacie, choć opóźnienie nie przekracza 6 mies. Największe problemy z regulowaniem zobowiązań (gdy opóźnienie przekracza 6 miesięcy) ma 0,6 proc. respondentów.

– Każdą pożyczkę czy inne zobowiązanie należy zaciągnąć po wcześniejszej analizie możliwości budżetu domowego i własnych zdolności do ich obsługi – podkreśla Andrzej Roter. – Pamiętajmy również, że w przypadku popadnięcia w nadmierne zadłużenie, to firma windykacyjna może być wsparciem dla dłużnika.  Jej celem je pomoc w ustaleniu takiego harmonogramu spłat, który będzie dogodny i możliwy do wypełnienia dla osoby zadłużonej – dodaje.

Działania firmy windykacyjnej obejmują zazwyczaj kilka etapów. Po pierwsze: wezwanie do zapłaty i propozycję terminów oraz warunków, po drugie – negocjowanie warunków spłaty z osobą zadłużoną, po trzecie – zawarcie ugody oraz spłatę zadłużenia wg ustalonych warunków.

Zarówno przepisy prawa, jak i Zasady Dobrych Praktyk KPF, a w szczególności księga trzecia, która dotyczy praktyk windykacyjnych, jasno określają, w jaki sposób firmy windykacyjne powinny komunikować się z osobami zadłużonymi, jak powinny chronić informacje i dane osobowe oraz jakie praktyki są zakazane i niedozwolone.

Najważniejsze z zasad, o których powinni pamiętać konsumenci:

• Korespondencja do osoby zadłużonej powinna być wysłana na jej adres zamieszkania (lub inny adres, pod którym ta osoba może być osiągalna) w zamkniętej kopercie. Wbrew obiegowej opinii, koperta może być oznakowana logotypem firmy windykacyjnej, ale nie może zawierać adnotacji lub znaków wskazujących, że dotyczy ona długu adresata.
• Firma windykacyjna może kontaktować się z osobą zadłużoną na różne sposoby: poprzez wysłanie korespondencji, rozmowy telefoniczne lub wizytę terenową konsultanta. Ostatnia z form jest nie tylko prawnie dozwolona, ale też często preferowana przez osoby zadłużone. Stosowana jest najczęściej wtedy, gdy dwie wymienione jako pierwsze formy nawiązania kontaktu nie przyniosą rezultatu
• Wezwanie do zapłaty musi w sposób dokładny opisywać daną wierzytelność i zawierać informacje takie jak: tytuł, wierzyciel, wystawca faktury, należność główna, data wymagalności, naliczone odsetki, numer faktury, data wystawienia faktury, okres za jaki faktura została wystawiona (jeśli windykowana jest wierzytelność o charakterze ciągłym)
• Częstotliwość rozmów telefonicznych nie powinna być uciążliwa, a rozmowa powinna być uprzejma i kulturalna. Celem takiej rozmowy powinno wspólne znalezienie najlepszego rozwiązania, które pomoże osobie zadłużonej spłacić należność
• Wizyty konsultantów terenowych mogą być podejmowane w czasie i miejscu, które nie będą uciążliwe dla dłużnika. Konsultant, podczas podejmowania czynności windykacyjnych, jest zobowiązany do tego, by:
  • Przedstawić się
  • Okazać (bez wezwania) identyfikator
  • Okazać upoważnienie do działania wydane przez firmę windykacyjną na podstawie upoważnień lub pełnomocnictw udzielonych jej przez kontrahenta, z wyraźnym określeniem zakresu swojego umocowania
• Firma windykacyjna powinna zapewnić zachowanie tajemnicy oraz pełną ochronę danych osobowych osoby zadłużonej
• Firma windykacyjna nie powinna stosować praktyk zakazanych i niedozwolonych. Jej celem zawsze powinna być ochrona interesów kontrahenta i poszanowanie praw osoby zadłużonej.

Źródło: Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce – Związek Pracodawców