Prokonsumencki wymiar nowych regulacji. VII Kongres Bancassurance
Ostatnią część VII Kongresu Bancassurance rozpoczęło wystąpienie gościa specjalnego - była nim dr Aleksandra Wiktorow, obecnie pełniąca funkcję Pełnomocnika Prezesa Rady Ministrów ds. przekształcenia Biura Rzecznika Ubezpieczonych w Biuro Rzecznika Finansowego i Rzecznika Ubezpieczonych - który to urząd już od nadchodzącego poniedziałku zostanie przekształcony w Rzecznika Finansowego. To wynik wejścia w życie, uchwalonej w tempie iście ekspresowym, ustawy o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym - o czym na początku swego wystąpienia przypomniała sama prelegentka. - Wszyscy znamy proces przebiegu prac nad ustawą. O tym, że powstanie urząd Rzecznika Finansowego dowiedzieliśmy się z prasy - przypomniała dr Wiktorow.
Jakie główne wyzwania będą się wiązać z tak istotnym poszerzeniem kompetencji dotychczasowego Rzecznika Ubezpieczonych? Kompetencje nowej instytucji obejmą, poza zakładami ubezpieczeń, również banki, SKOK-i, fundusze inwestycyjne, biura maklerskie, instytucje płatnicze i instytucje pożyczkowe. Zdaniem przyszłej Rzecznik, szczególny problem może wiązać się z rozpatrywaniem skarg na działanie tych ostatnich. – W przypadku instytucji pożyczkowych nie istnieje rejestr takich podmiotów – w konsekwencji nie do końca wiemy czy dana placówka podlega pod nasze kompetencje – twierdzi Aleksandra Wiktorow. Niemałym wyzwaniem będzie również zwiększenie się liczby instytucji, na które konsument będzie mógł złożyć skargę: w miejscu 60 porównywalnych instytucji ubezpieczeniowych kompetencje Rzecznika Finansowego obejmą ponad 2000 niezwykle zróżnicowanych placówek. – Wiemy, na co się skarżą klienci zakładów ubezpieczeń, mniej więcej wiemy, na co skarżą się klienci banków, to w pozostałych segmentach rynku finansowego nasza wiedza jest znikoma – przyznała Rzecznik Ubezpieczonych, wskazując, że pierwsze miesiące upłyną pod znakiem wypracowywania procedur i wzajemnej edukacji. Już dziś wiadomo, że konieczne będzie zatrudnienie nowych pracowników, specjalistów w zakresie choćby funduszy inwestycyjnych.
Od nowego roku Rzecznik Finansowy rozpocznie pozasądowe rozstrzyganie sporów i działania o charakterze mediacyjnym. Prelegentka przypomniała, że w nowym systemie prawnym mediacje przed Rzecznikiem Finansowym będą obowiązkowe, jeżeli jedna ze stron sporu wyrazi taką wolę jego rozwiązania. Zachęta ma być również niska, bo wynosząca zaledwie 50 zł opłata wnoszona tytułem postępowania polubownego. Czynniki te mogą sprawić, że arbitraż prowadzony przez Rzecznika Finansowego ni będzie narzekać na brak spraw do rozstrzygnięcia. Z drugiej strony nowa ustawa przewiduje możliwość składania skarg do Rzecznika jedynie wówczas, gdy zostanie wyczerpana procedura reklamacyjna w instytucji finansowej.
Aleksandra Wiktorow odniosła się także do – budzącego ogromne kontrowersje – zapisu o nieprzekraczalnym terminie udzielenia odpowiedzi na reklamację i skutkach niedotrzymania tego terminu. – Udzielenie odpowiedzi nie musi być równoznaczne z załatwieniem sprawy – przypomniała przyszła Rzecznik Finansowy, wskazując, że równie ważne jak sama reakcja w wyznaczonym czasie jest merytoryczne odniesienie się do argumentów podnoszonych przez klienta. Na zakończenie prelegentka zadeklarowała wolę wymiany doświadczeń pomiędzy Rzecznikiem a instytucjami finansowymi.
Które z przepisów dotyczących bancassurance mają – bądź w przypadku ustawy o działalności ubezpieczeniowych będą miały – szczególne znaczenie z punktu widzenia ochrony konsumenta? Kwestię tę szczegółowo omówiła Anna Dąbrowska, główny specjalista w biurze Rzecznika Ubezpieczonych. Do takich zapisów należeć będzie między innymi przepis art. 18 nowelizowanej ustawy o działalności ubezpieczeniowej, przewidujący zakaz pobierania wynagrodzenia oraz „innych korzyści” przez ubezpieczającego w przypadku polisy zawieranej „na cudzy rachunek” – w szczególności zaś ubezpieczenia w modelu grupowym. Wybitni prokonsumencki charakter będzie mieć również art. 22 nowej ustawy przewidujący, w odniesieniu do produktów z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, konieczność przekazania klientowi – w formie pisemnej lub „na innym trwałym nośniku” – podstawowych informacji dotyczących tej umowy.
W jakim stopniu wejście w życie Rekomendacji U wpłynęło na relacje pomiędzy bankami a klientami? Katarzyna Marczyńska – Arbiter Bankowy twierdzi, że pośród nowo składanych skarg dotyczących bancassurance daremnie szukać zażaleń dotyczących ubezpieczeń grupowych czy też naruszenia obowiązków informacyjnych. Pojawiają się skargi dotyczące ubezpieczeń dodawanych do kredytu czy produktów z UFK – jednak w tym ostatnim przypadku wnioski klientów odnoszą się z reguły do produktów z lat wcześniejszych. Swoistą ciekawostkę stanowią skargi tych klientów, którzy nie otrzymali w banku polisy ubezpieczeniowej.
Katarzyna Marczyńska wskazała na jeszcze jeden element, mogący wpłynąć ujemnie na przychody rynku bancassurance. Chodzi o nowe przepisy spadkowe, przewidujące jako podstawową formę dziedziczenia przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. W sytuacji, kiedy niezależnie od wysokości długu egzekucja będzie mogła być prowadzona jedynie do wartości pozostawionych przez zmarłego aktywów, wielu klientów może rezygnować z dodatkowej formy zabezpieczenia przy zaciąganiu kredytu.
Zdaniem Arbitra Bankowego, negatywne opinie o nowych terminach rozpatrywania reklamacji uznać należy za mocno przesadzone. – Procedura reklamacyjna w bankach nie jest nowością. Najczęściej odpowiedzi na skargi udzielane są w bankach w ciągu 3-4 dni. Ta ustawa pozwoli uporządkować proces rozpatrywania reklamacji – ocenia Katarzyna Marczyńska.
Kongres zakończyła debata ekspercka, przebiegająca pod hasłem „Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów oraz Ustawa o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym – nowe narzędzia ochrony konsumenta na rynku bancassurance”. W panelu udział wzięli specjaliści z zakresu prawa ubezpieczeniowego: Marta Bieniada – radca prawny w kancelarii Clifford Chance, Piotr Czublun – partner w kancelarii Czublun Trębicki oraz Małgorzata Surdek – partner w kancelarii CMS.
Jak eksperci oceniają nowe rozwiązania zawarte w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów ? Małgorzata Surdek przypomina, że wskutek wejścia w życie nowych przepisów radykalnie zmieni się system kontroli klauzul abuzywnych. Dotychczas pozew przeciwko przedsiębiorcy mógł wnieść do sądu zarówno prezes UOKiK, sam konsument, jak również organizacja konsumencka. W nowym stanie prawnym takie kompetencje będą należały wyłącznie do prezesa UOKiK; konsumenci i organizacje konsumenckie nie będą miały mocy inicjowania takiego postępowania. Nowe brzmienie ustawy w jednoznaczny sposób określa odpowiedzialność za wzorzec umowy nie tylko autora wzorca ale również instytucji, która w imieniu autora tym wzorcem się posługuje (czyli np. banku w przypadku umowy bancassurance).
Najwięcej kontrowersji wzbudziły nowe, znacznie szersze kompetencje prezesa UOKiK. Do tych uprawnień należą między innymi: możliwość nałożenia na przedsiębiorcę kary na drodze administracyjnej, bez uprzedniego wyroku SOKiK czy możliwość wydania przez Urząd decyzji tymczasowe. Dyskusja objęła również zapisy zawarte w nowej Ustawie o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym.
Obrady tegorocznego forum zakończyli przedstawiciele organizatorów. Agnieszka Gocałek, przewodnicząca Zespołu ds. Bancassurance i Sprzedaży Affinity w Polskiej Izbie Ubezpieczeń oraz Norbert Jeziolowicz, dyrektor Zespołu ds. Bankowości Detalicznej i Rynków Finansowych ZBP podziękowali wszystkim prelegentom i uczestnikom obrad za aktywny udział i zaprosili wszystkich na kolejną, ósma już edycję spotkania poświęconego kluczowym wyzwaniom polskiego rynku bancassurance.
Karol Jerzy Mórawski
