Projekt ustawy „antylichwiarskiej”: jakie rozwiązania przewiduje?
W projekcie przewiduje się ograniczenie pozaodsetkowych kosztów związanych z zawarciem pożyczek. Zgodnie z propozycją zmian w kodeksie cywilnym, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, w umowie pożyczki pieniężnej zawieranej z osobą fizyczną i niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, wysokość kosztów pozaodsetkowych, ma nie przekraczać wysokości określonej we wzorze zawartym w projektowanym art. 7202 § 1 k.c. (MKP ≤ K × × 25%) (gdzie poszczególne symbole oznaczają: MKP – maksymalną wysokość kosztów pozaodsetkowych, K – całkowitą kwotę pożyczki, n – okres spłaty wyrażony w dniach). Zgodnie z § 2, pozaodsetkowe koszty, o których mowa powyżej w całym okresie spłaty pożyczki nie mogą być wyższe od 25% całkowitej kwoty pożyczki. Jednocześnie suma zabezpieczenia roszczeń z tytułu umowy pożyczki pieniężnej nie może być wyższa od sumy wartości przedmiotu pożyczki powiększonej o odsetki maksymalne obliczone bezpośrednio od tej kwoty za okres dwóch lat oraz maksymalnych kosztów pozaodsetkowych, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Zmiany dotyczące wysokości pozaodsetkowych kosztów
Zmiany dotyczące wysokości pozaodsetkowych kosztów mają się znaleźć również w ustawie o kredycie konsumenckim. Maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego ma być obliczana według wzoru: MPKK ≤ (K × 20%) + (K × × 25%) (w którym poszczególne symbole oznaczają: MPKK – maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu, K – całkowitą kwotę kredytu, n – okres spłaty wyrażony w dniach, R – liczbę dni w roku), a pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od 75% całkowitej kwoty kredytu. Z kolei w Prawie bankowym przewiduje się dodanie art. 78b stanowiącego, że maksymalna wysokość kosztów pozaodsetkowych umowy kredytu lub pożyczki pieniężnej zawieranej z konsumentem nie może przekraczać maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu, o której mowa w art. 36a ust. 1 i 2 ustawy o kredycie konsumenckim, nawet jeżeli do zawieranej umowy nie stosuje się przepisów tej ustawy.
Wyeliminowanie zjawiska rolowania kredytu
W celu wyeliminowania zjawiska rolowania kredytu, projekt przewiduje nadanie nowego brzmienia art. 36c ustawy o kredycie konsumenckim, zgodnie z którym, wskazane w tym przepisie parametry obliczeń w przypadku udzielenia kolejnych kredytów (całkowita kwota kredytu oraz pozaodsetkowe koszty kredytu) będą dotyczyły kolejnych kredytów udzielanych w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszego z kredytów, zarówno tych udzielanych przez pierwotnego kredytodawcę, jak i przez podmioty z nim powiązane.
Kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5
Trzeba również wskazać na projektowane przepisy karne. W kodeksie karnym przewiduje się wprowadzenie definicji pozaodsetkowych kosztów udzielenia świadczenia pieniężnego oraz zmianę treści art. 304 kodeksu karnego penalizującego przestępstwo lichwy, które ma być zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Inne rozwiązania projektu dotyczą kwestii umów zobowiązujących do przeniesienia własności nieruchomości służącej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych w celu zabezpieczenia roszczeń – taka umowa zgodnie z projektowanym art. 3871 kodeksu cywilnego ma być nieważna.
W kodeksie postępowania cywilnego proponuje się zmiany art. 777 polegające m.in. na wprowadzeniu rozwiązania, w myśl którego jeżeli oświadczenie o poddaniu się egzekucji składane jest w celu zabezpieczenia roszczeń wynikających z zawarcia przez osobę fizyczną umowy pożyczki niepozostającej w bezpośrednim z związku działalnością gospodarczą lub zawodową prowadzoną przez tą osobę, wysokość sumy pieniężnej, do której dłużnik poddawać się będzie egzekucji, nie będzie mogła przekraczać sumy wartości przedmiotu pożyczki oraz należnych od niej odsetek maksymalnych obliczonych bezpośrednio od tej kwoty za okres dwóch lat oraz maksymalnych kosztów pozaodsetkowych przewidzianych w ustawie. Dodatkowo, wprowadza się zasadę według której termin licytacji lokalu mieszkalnego lub nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym, które służą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika, wyznacza się na wniosek wierzyciela (art. 9521 § 1).
W celu wzmocnienia ochrony osób korzystających z usług podmiotów udzielających świadczeń pieniężnych w oparciu o przepisy ustawy o kredycie konsumenckim przed ich nieuczciwymi praktykami zostanie wprowadzony przepis o nadzorze Komisji Nadzoru Finansowego nad instytucjami pożyczkowymi oraz pośrednikami kredytowymi sprawowanym zgodnie z przepisami ustawy o kredycie konsumenckim.
Powstanie luki na rynku usług pożyczkowych
Jak wynika z uzasadnienia, przewidywanym następstwem wejścia w życie ustawy będzie powstanie luki na rynku usług pożyczkowych poprzez zniknięcie podmiotów oferujących „szybkie i niskooprocentowane pożyczki” ze względu na ich brak rentowności. Z tego względu projekt przewiduje ułatwienie procedury uzyskania kredytu (tj. poza „Rekomendacją T”). Komisja Nadzoru Finansowego, dla banku istotnego, wyznaczać będzie roczny limit zaangażowania z tytułu kredytów i pożyczek pieniężnych udzielanych osobom fizycznym, w tym kredytu konsumenckiego, który może być udzielane przez bank istotny bez zastosowania przedmiotowej rekomendacji, jednakże z zachowaniem należytej staranności w ocenie zdolności kredytowej tych osób, w szczególności z uwzględnieniem dokonania oceny zdolności kredytowej przy wykorzystaniu informacji dostępnych za pomocą systemów teleinformatycznych lub zbiorów danych bezpośrednio dostępnych dla banku. Wartość udzielanych kredytów i pożyczek pieniężnych nie będzie mogła przekroczyć 10% wartości całości zaangażowania z tytułu kredytów i pożyczek udzielonych w poprzednim roku kalendarzowym, liczonego na ostatni dzień tego roku.
Zgodnie z projektem, ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
