Prawo: UOKiK bierze wszystko

Karol Materna

Rewolucja – to słowo wydaje się najbardziej adekwatnym określeniem zmian. Dotychczas to wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów rozstrzygał o abuzywnym charakterze postanowień umownych. Od 16 kwietnia rolę organu rozstrzygającego w pierwszej instancji przejął prezes UOKiK. To nie tylko zmiana o charakterze kompetencyjnym, ale i zmiana trybu postępowania – z sądowego na administracyjny. W konsekwencji SOKiK został sprowadzony do roli organu odwoławczego. W jego gestii pozostanie również rozpatrywanie pozwów wniesionych przed 16 kwietnia br.; ustawodawca dał tu stosunkowo długi, bo aż dziesięcioletni, termin na rozstrzygnięcie wszystkich spraw zainicjowanych jeszcze pod reżimem wcześniejszego prawa. „Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w tym zakresie (…) przyniesie wymierne korzyści – przede wszystkim usprawni i przyspieszy interwencję w tego rodzaju sprawach, dzięki czemu wzorce zawierające zakazane klauzule będą szybciej eliminowane z obrotu, co w znaczący sposób ograniczy ich negatywne skutki dla konsumentów” – czytamy w uzasadnieniu do projektu wspomnianej ustawy. Wydłużony został także okres przedawnienia; dotychczas sprawy można było wnosić do SOKiK jedynie przez sześć miesięcy od dnia zaprzestania stosowania przez przedsiębiorcę spornych zapisów, dziś prezes UOKiK będzie mógł skutecznie interweniować przez trzy lata od chwili rezygnacji z używania danej klauzuli.

Decyzja natychmiastowa, czyli szlaban na wszelki wypadek

Zmieniono również kwalifikację prawną klauzuli niedozwolonej. Zgodnie z nowym art. 23a Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, stosowanie klauzul abuzywnych zostało wprost zakazane i objęte sankcją określoną w art. 106 ust. 1 pkt 3a wspomnianej ustawy. Prezes UOKiK uzyskał prawo do nakładania na przedsiębiorcę stosującego niedozwolone zapisy umowne kar pieniężnych w wysokości do 10 proc. obrotów wygenerowanych przez firmę w roku wcześniejszym. Równocześnie uchylony został art. 138b Kodeksu wykroczeń, przewidujący karę grzywny dla przedsiębiorcy lub członka zarządu spółki, który nie zastosował się do obowiązku usunięcia z wzorców umów zakwestionowanych przez sąd klauzul abuzywnych. Ustawodawca wskazał na „funkcję prewencyjną” kar pieniężnych jako podstawową przesłankę za ich wprowadzeniem. Dlatego przedsiębiorca, który zastosuje się w toku postępowania do zaleceń UOKiK, może uniknąć sankcji. „Skuteczność projektowanego modelu abstrakcyjnej kontroli postanowień wzorców umowy przejawia się na płaszczyźnie możliwości koncyliacyjnego zakończenia sporu, czy to na etapie postępowania wyjaśniającego, decyzji zobowiązującej (art. 23c) lub wystąpienia do przedsiębiorcy (art. 49a), bez wykorzystywania sankcji kary pieniężnej” – czytamy w uzasadnieniu do wspomnianego projektu ustawy.

Najwięcej kontrowersji budzi jednak ...