Prawo i legislacja: Konwersja kredytu frankowego na kredyt złotowy Czy nowa inicjatywa Prezydenta może pomóc kredytobiorcom znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej? / Conversion of a Swiss franc mortgage loan into PLN mortgage loan Can the new President’s initiative help borrowers in financial difficulties?

Bolesław Meluch
Doradca Zarządu Związku Banków Polskich

Jakie nowe, związane z Funduszem Wsparcia Kredytobiorców propozycje będą przedmiotem prac sejmowych w najbliższym czasie?

1.

Funkcjonujący już od kilkunastu miesięcy Fundusz Wsparcia Kredytobiorców, na który złożyły się banki w kwocie 600 mln zł, miał na celu wspieranie tych kredytobiorców, którzy mieli i mają trudności w spłacie rat kredytu.
Wyznaczono trzy podstawowe kryteria dla kredytobiorców (stosowane rozdzielnie): są bezrobotnymi, ponoszą miesięczne koszty obsługi w wysokości przekraczającej 60 proc. dochodów gospodarstwa domowego, uzyskują miesięczny dochód pomniejszony o miesięczne koszty obsługi kredytu hipotecznego w kwocie nieprzekraczającej kwoty świadczeń pieniężnych wynikających z regulacji dotyczących pomocy społecznej. Ustawa wprowadzała możliwość uzyskania wsparcia w wysokości 1500 zł miesięcznie tytułem spłaty rat kredytowych przez 18 miesięcy.
Ustawa określała także, iż kredytobiorca może ubiegać się o wsparcie do 31 grudnia 2018 r. Wsparcie traktowane jest jako nieoprocentowana pożyczka, która zostaje doliczona do kredytu, podlega spłacie po upływie dwóch lat od zakończenia wypłaty i jest spłacana przez kredytobiorcę przez 8 kolejnych lat w równych, nieoprocentowanych miesięcznych ratach. Zaciągnięty kredyt powinien był umożliwić kredytobiorcy zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych. Wbrew oczekiwaniom i założeniom, samo wsparcie nie spotkało się z dużym zainteresowaniem kredytobiorców. Po części z uwagi na wyznaczone kryteria, a po części z uwagi na obowiązek spłacenia tego wsparcia po dwóch latach (pomimo rozłożenia zsumowanych rat z 18 miesięcy wsparcia na 90 nieoprocentowanych rat).

2.

Przesłana przez Kancelarię Prezydenta do Sejmu w dniu 2 sierpnia br. propozycja nowelizacji ustawy o Funduszu Wsparcia Kredytobiorców ma zapewnić pomoc finansową osobom, które na skutek obiektywnych okoliczności znalazły się w trudnej sytuacji finansowej oraz wprowadza nowy instrument wspierający „dobrowolną restrukturyzację” kredytów denominowanych i indeksowanych do walut innych niż te, w których kredytobiorcy uzyskują dochody.

3.

Warunki wsparcia (realizowane z Funduszu Wspierającego tworzonego w ramach Funduszu Wsparcia Kredytobiorców), oprócz wprowadzenia nowych kryteriów kwalifikujących do wsparcia (wydłużenie z 18 do 36 miesięcy okresu, zwiększenie kwoty miesięcznego wsparcia do 2000 złotych, obniżenie wskaźnika relacji obciążenia ratą kredytową do dochodu kredytobiorcy z 60 do 50 proc., a także podwojenie kwot dochodów na członka rodziny, które kwalifikują do wsparcia), dodatkowo obejmują także pożyczkę na spłatę zadłużenia (przy czym kredytobiorca powinien spełniać takie same kryteria, jak przy wsparciu). Pożyczkę tę ma udzielać Bank Gospodarstwa Krajowego z Funduszu Wspierającego, z przeznaczeniem na spłatę zadłużenia kredytobiorcy w przypadku, gdy kwota uzyskana ze sprzedaży kredytowanej nieruchomości nie pokryła całego zobowiązania. Maksymalna wysokość pożyczki to 72 tysiące złotych (wartość pożyczki odpowiada wysokości kwoty wsparcia).
Nowością jest, iż spłata wsparcia lub pożyczki (wyłącznie kapitał – otrzymane przez kredytobiorcę środki z jednego z tytułów nie są oprocentowane) ma być dokonywana po upływie 2 lat od ostatniej wpłaty wsparcia lub pożyczki na spłatę zadłużenia przez kolejne 144 miesiące, czyli 12 lat (w obowiązującej ustawie określono okres zwrotu na 8 lat). Spłacając regularnie dodatkowe zobowiązanie, kredytobiorca przez 100 miesięcy może uzyskać umorzenie pozostałych 44 rat. Bez zobowiązań podatkowych z tego tytułu, co ma być bodźcem do regularnej spłaty.

Projektodawca wskazał, iż Fundusz Wspierający tworzony jest z wpłacanych kwartalnie środków kredytodawców, proporcjonalnie do wielkości posiadanego portfela kredytów i pożyczek zabezpieczonych hipoteką, przeznaczonych na sfinansowanie nieruchomości mieszkaniowej, z wyjątkiem kredytów na sfinansowanie nieruchomości związanych z działalnością gospodarczą lub prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Wpłaty nie mogą przekraczać 1 proc. wartości portfela kredytów i pożyczek, których opóźnienie w spłacie wynosi powyżej 90 dni. Przy czym Rada Funduszu określa wysokość wpłat dla wszystkich kredytodawców, biorąc pod uwagę opinię Komitetu Stabilności Finansowej.

Nowością także jest to, iż pożyczka wypłacana jest przez BGK, ale na podstawie dokumentów i weryfikacji spełniania kryteriów dokonanych przez kredytodawcę.

Należy podkreślić, iż mamy do czynienia z sytuacją, w której środki na Fundusz Wspierający wpłacane są przez kredytodawcę, a następnie, w ramach wsparcia lub pożyczki, kredytodawca otrzymuje zwrotnie własne środki, zgodnie z kwalifikacją wniosku kredytobiorcy będącego w trudnej sytuacji finansowej. Kwalifikacji dokonanej przez kredytodawcę.

W przypadku, gdy kredytobiorca dopiero zamierza sprzedać nieruchomość, której potencjalna cena uniemożliwia spłatę zadłużenia w całości, może wystąpić o promesę do kredytodawcy w celu uzyskania potwierdzenia spełnienia kryteriów uzyskania pożyczki na spłatę różnicy ceny uzyskanej ze sprzedaży i wartości zadłużenia.
BGK ma obowiązek zabezpieczenia i przekazania środków kredytodawcy celem spłaty zadłużenia. Na tej podstawie kredytodawca zawiera umowę pożyczki z kredytobiorcą, którą przedstawia BGK.

Należy zwrócić uwagę, iż nie jest doprecyzowana sytuacja, w której nieoprocentowana pożyczka do wysokości 72 tysięcy złotych nie wystarcza na pokrycie całości zadłużenia. W dalszym ciągu pełny dług nie jest spłacony, mimo uzyskania wsparcia w postaci pożyczki. Nie jest także doprecyzowana sytuacja, w jakich okolicznościach kredytodawca zwalnia hipotekę.

Przyjmując, iż w ramach tego projektu ustawy mamy do czynienia z osobami znajdującymi się w trudnej sytuacji finansowej, trudno jest oczekiwać, aby spełniały one ustawowy wymóg posiadania zdolności kredytowej do spłaty takiej pożyczki. Nawet, gdy nieoprocentowana rata wynosi 500 złotych miesięcznie (72 000 /144). Może to stwarzać dodatkowe ryzyko opóźnień lub braku spłaty, pomimo zachęty w postaci umorzenia 44 rat o wartości do 22 000 złotych.

Projekt ustawy zakłada, iż procedura weryfikacji i stwierdzenia spełnienia warunków uzyskania pożyczki przeprowadzana jest wyłącznie w oparciu o oświadczenia i dokumenty określone w ustawie. Kredytobiorca składa także oświadczenie, że nabywcą nieruchomości nie jest członek rodziny, osoba pozostająca we wspólnym gospodarstwie domowym lub osoba będąca w bliskim stosunku. Procedura nie może trwać dłużej niż 21 dni. Projekt nie określa zasad i procedur przeprowadzania sprzedaży nieruchomości przez kredytobiorcę (...