Prawo i Legislacja: Banki grabarzami gospodarki?

Maciej Pietrzak

Trzeba egzekwować

Zadziwiająco łatwo zapomina się, że bank – obarczany winą za kłopoty swoich dłużników – pożyczone pieniądze musi odzyskać. W przeciwnym razie poszkodowani będą jego wierzyciele i akcjonariusze. Kryzys czy inne okoliczności nie spowodują, że banki zmienią swą podstawową działalność – warto natomiast jednak spróbować być mądrym przed szkodą.

Egzekwowanie należności jest nie tylko prawem kredytodawcy, ale jego obowiązkiem wobec depozytariuszy i wszystkich uczestników obrotu gospodarczego. Jest absolutnym fundamentem działalności kredytowej, wykonaniem treści umowy. Każda forma przymusowego egzekwowania należności jest ze swej natury dolegliwa dla dłużnika, ale nie przestaje dziwić, że dłużnik zamiast spłacać dług, angażuje się w „kampanię antyreklamową” czy w „lobbing specustawowy”.

Najbardziej nośna dla mediów popularnych egzekucja roszczeń pieniężnych z majątku osób fizycznych została zdefiniowana w prawie w taki sposób, że zasadniczo wywiera skutki jedynie wobec dłużnika. Jakie zaś są skutki społeczno-gospodarcze zwykłej egzekucji komorniczej, jeśli dłużnikiem jest przedsiębiorca, którego biznes działa – ale popadł kłopoty? Czy jedyny skutek to upadłość i likwidacja miejsc pracy? A jeśli to uczciwy biznesmen popadł w chwilowe tylko kłopoty? Czy istnieje metoda skutecznego dochodzenia należności od przedsiębiorcy w taki sposób, żeby nie obniżać wartości samego przedsiębiorstwa, nie powodować rozległych negatywnych skutków dla rynku, pracowników, dochodów budżetu?

Warto zastanowić się, jak odebrać populistom narzędzia do utrwalania demagogicznego, czarno-białego obrazu rzeczywistości gospodarczej, czyli: „złego banku” (niszczącego polskie przedsiębiorstwa przez wysyłanie komorników lub syndyków) i pokrzywdzonego, osamotnionego dłużnika. Skutki samej informacji o zagrożeniu upadłością są łatwe do wyliczenia: na pierwszą wzmiankę o bankructwie zareaguje personel, który najczęściej stanowi największy kapitał przedsiębiorstwa. Pracownicy zaczynają wówczas szybko rozglądać się za nową pracą. Dostawcy wstrzymają dostawy, klienci przeniosą zamówienia do konkurentów. Wokół firmy tworzy się klimat utrudniający działalność operacyjną i skutkujący spadkiem jej wartości. Natomiast opinia publiczna zapamięta, że u początku tego wszystkiego leżą działania banku. W pełni legalne, zwykle skuteczne – ale czy nie zbyt nieproporcjonalne?

Dochodzenie do pieniędzy

Bank przeprowadzi procedurę windykacyjną, ale można przypuszczać, że odzyskanie długu nie będzie kompletne, a ponadto obarczone znacznym kosztem społecznym, co (może na poziomie rachunku wyników ma mniejsze znaczenie) jest w stanie skutecznie zrujnować bezcenne dobro, jakim dla instytucji finansowej jest dobra reputacja. Powtórzmy więc pytanie: czy możliwe jest skuteczne dochodzenie należności przez wierzyciela od dłużnika – przedsiębiorcy bez tak daleko idących negatywnych skutków dla otoczenia?

Wyobraźmy sobie znacznie uproszczony przebieg zwykłych procesów decyzyjnych w banku. Portfel kredytowy jest analizowany na bieżą...