Prawo: Gwarancja bankowa w księgach

Marek Barowicz

Instytucja gwarancji zwiększa prawdopodobieństwo tego, że podmiot wywiąże się z zaciągniętych zobowiązań wobec swojego kontrahenta (w terminie ureguluje należność za towar/usługę, należycie zrealizuje umówione świadczenie). Gwarancja bankowa ma chronić jej beneficjenta zarówno przed niewypłacalnością dłużnika, jak i przed ryzykiem żmudnego dochodzenia roszczeń od niego. Jest odpłatna. Warunki jej udzielenia (w tym: zakres, termin obowiązywania oraz wysokość opłaty) określane są przez bank indywidualnie z poszczególnymi klientami (zleceniodawcami).

Zobowiązanie banku-gwaranta

W myśl art. 5 ust. 1 pkt 4 prawa bankowego, banki mogą udzielać i potwierdzać gwarancje bankowe. Jest nią jednostronne zobowiązanie banku-gwaranta (zawsze ma charakter pieniężny), że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji – wierzyciela) sprecyzowanych warunków zapłaty – które mogą być stwierdzone określonymi w tym zapewnieniu dokumentami, jakie beneficjent załączy do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty – wykona on świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji – bezpośrednio lub za pośrednictwem innego banku (art. 81 ust. 1 prawa bankowego).

Zobowiązanie banku z tytułu udzielonej gwarancji staje się wymagalne w sytuacji, gdy zleceniodawca (dłużnik) nie wykona zabezpieczonego w ten sposób zobowiązania (np. handlowego). Bankowi-gwarantowi przysługuje roszczenie regresowe względem zleceniodawcy (dłużnika). Należy przy tym pamiętać, że przelew (cesja) wierzytelności z gwarancji bankowej (o ile opcję taką dopuszcza bank-gwarant) może zostać dokonany wraz z przeniesieniem wierzytelności zabezpieczonej gwarancją (zabezpieczający charakter gwarancji bankowej powoduje bowiem, że nie może być ona przedmiotem odrębnego obrotu). Abstrahując jednak od powyższego, uznaje się, że zobowiązanie banku-gwaranta ma charakter samodzielny (nie zależy – co do zasady – od zobowiązania podstawowego, stanowiącego przedmiot gwarancji). Zobowiązanie z tytułu udzielonej gwarancji jest własnym zobowiązaniem banku względem podmiotu z niej uprawnionego. Zakres i ważność zobowiązania banku-gwaranta są niezależne od zakresu i ważności zobowiązania dłużnika-zleceniodawcy względem wierzyciela-beneficjenta. Sytuacja taka powoduje, że bank nie ma możliwości wystosowania wobec wierzyciela jakichkolwiek zarzutów, przysługujących dłużnikowi na podstawie podpisanej z wierzycielem umowy (np. handlowej).

Bank może również potwierdzić zobowiązanie innego banku wynikające z gwarancji bankowej. W takim przypadku roszczenia z niej można kierować do banku, który jej udzielił lub do tego, który ją potwierdził, albo do obu ich łącznie – aż do zupełnego zaspokojenia roszczeń wierzyciela (art. 83 ust. 1 prawa bankowego). W razie zatem potwierdzenia gwarancji bankowej przez inny bank, wierzyciel ma dwóch dłużników pod postacią banków odpowiedzialnych solidarnie (art. 366 k.c.). Bankowi potwierdzającemu przysługuje roszczenie regresowe względem banku-gwaranta (nie może on natomiast dochodzić swoich roszczeń wobec dłużnika, ponieważ nie łączy go z nim stosunek prawny). Pamiętać także należy, że potwierdzenie gwarancji bankowej może następować kilkukrotnie. Zarówno jej udzielenie, jak i potwierdzenie powinno nastąpić na piśmie, pod rygorem nieważności.

Do gwarancji ...