Prawo: GAAR w sporze konstytucyjnym?

Krzysztof Maciejewski

Polska nie jest już ulubionym celem zagranicznych inwestorów, a można się spodziewać, że będzie jeszcze gorzej. Rząd planuje bowiem wprowadzić nowe przepisy utrudniające uzyskiwanie korzyści podatkowych. Nie chodzi wcale o walkę z praniem brudnych pieniędzy czy nielegalnym działaniem. Klauzula, którą Ministerstwo Finansów planuje wprowadzić do ordynacji podatkowej ma na celu uniemożliwienie podatnikom takich działań, które choć legalne, zmierzają, jedynie bądź przede wszystkim, do obniżenia opodatkowania. Co do zasady, w przypadku zastosowania klauzuli, organy podatkowe będą miały prawo ocenić skutki podatkowe danej czynności (zespołu czynności) w taki sposób, aby pominąć korzyść podatkową będącą skutkiem tej czynności (zespołu czynności). I już pojawiają się wątpliwości, przy czym nie chodzi wcale o samą zasadę, którą można uznać za słuszną.

W zwierciadle niejasno

Przypomnijmy, że w wyroku z 11 maja 2004 r. (sygn. K 4/03) Trybunał Konstytucyjny wskazał, jaką formę klauzuli należy uznać za niedopuszczalną z uwagi na niezgodność z Konstytucją. W świetle wskazanego wyroku, zakazane jest stosowanie zwrotów, wobec których istnieje ryzyko, że ich brzmienie pozostawi zbyt dużą swobodę decyzyjną organom stosującym. Sposób interpretacji przepisów nie powinien być zależny od subiektywnego stanowiska tego, kto tej interpretacji będzie dokonywać. Jednocześnie przepisy o klauzuli powinny pozwalać podatnikowi przewidzieć, jaka będzie treść rozstrzygnięcia, gdyby znalazła ona w stosunku do niego zastosowanie. Tymczasem samo Ministerstwo Finansów zauważa, że trudno jest uniknąć pewnych wątpliwości. W ramach prac nad projektem wskazywało m. in., że cechą takich norm, jak klauzula generalna, jest zawsze pewien element ogólności. W przypadku klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, zdaniem ministerstwa, nie da się uniknąć pewnych sformułowań ogólnych. – Wątpliwości może budzić w szczególności konieczność oceny istotności celów biznesowych podatnika. Uznaje się, że czynność podatnika, która miała inne istotne cele niż korzyść podatkowa, nie jest unikaniem opodatkowania. Ponadto z perspektywy przewidywalności rozstrzygnięć podejmowanych na gruncie klauzuli, na zarzut niekonstytucyjności może być narażony zapis, zgodnie z którym – w przypadku stwierdzenia unikania opodatkowania – możliwą konsekwencją zastosowania klauzuli jest przyjęcie takich skutków podatkowych, jakby podatnik podjął „czynności odpowiednie” zamiast faktycznie zastosowanych – zauważa Maciej Guzek, starszy menedżer z Działu ...